Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Paano Ko Pakig-angutan ang Akig nga mga Tawo?

“Nagabalingaso sia sa kasingkal. Siguro kay nakita niya nga kagamay sa akon, luyag niya ako kastiguhon. Samtang nagaisol, nagsiling ako: ‘Dali lang! Dali lang anay! Dali lang anay! Ngaa kastiguhon mo ako? Wala man ako sing ginhimo sa imo. Wala ko gani mahibal-an kon ano ang ginakaakigan mo. Mahimo bala naton ini maistoryahan?’ ”—David, 16-anyos.

NANGIN puntariya ka na bala sang kaakig sang isa ka hurong? Gintagna sang Biblia nga ang mga tawo karon “mga mabangis, mga wala sing gugma sa kaayuhan.” (2 Timoteo 3:⁠3) Kag bisan ginahimo mo na ang tanan agod likawan ang ‘pagpakig-upod sa bisan kay sin-o nga madasig mangakig kag maakigon,’ kon kaisa indi mo gid malikawan ang akig nga mga tawo. (Hulubaton 22:24) Ano ang himuon mo sa sini nga sitwasyon?

Pag-atubang sa Kasingkal

Kon ginapakitaan sing kasingkal, ang kalabanan nga pamatan-on sa karon mahimo magbalos man sing kasingkal. Apang ang paghimo sini mahimo lamang magtuga sing dugang nga kasakitan. Isa pa, kon madulaan ka sing kontrol, wala ka na sing kinatuhayan sa isa nga nagasingkal. Ang Hulubaton 26:4 nagasiling: “Indi pagsabta ang bisan sin-o nga buangbuang suno sa iya kabuangan, agod nga ikaw mismo indi mangin kaangay niya.” Natun-an sang pamatan-on nga si Jeremy ang kamatuoran sining mga pulong sa masakit nga paagi. Nadumduman niya sang nagapungko sia sa lamesa sa palanyagahan sa ila eskwelahan: “Yadto didto ang isa ka grupo sang pamatan-on nga mga lalaki nga masami nagasunluganay sa isa kag isa kag sa iban nga tawo. Pirme nila ako ginakutsokutso. Wala ko lang ginasapak ang ila mga hambal. Apang, sang ang isa sa ila nagsugod sa pagkutsokutso tuhoy sa akon iloy, naimpito ako kag ginsaruso sia.” Ang resulta? “Ginkastigo gid niya ako sing todo,” siling ni Jeremy.

Ang Biblia nagahatag sining maalamon nga laygay: “Ang panalabton, kon malulo, nagapalugpay sang kasingkal, apang ang matigdas nga pulong nagapaibwal sang kaakig.” (Hulubaton 15:1) Huo, ang pagsabat sa kaakig sing “matigdas nga pulong” nagapalala lamang sa sitwasyon. Apang, ang malulo nga sabat masami nga nagapakalma kag nagapakanay sang mainit nga sitwasyon.

Dumduma si David, nga ginsambit sa umpisa. Nakapakigsugilanon sia sa hurong tubtob napasugid niya kon ngaa akig ini. May nagkawat gali sang iya balunan para sa panyaga, kag luyag niya ipaupok ang iya kaugot sa una nga tawo nga masugata niya. “Indi gihapon mabalik sa imo ang imo balunan bisan kastiguhon mo ako,” pangatarungan ni David. Nian nagpanugda sia nga magkadto sila nga duha sa cafeteria. “Bangod kilala ko ang nagabantay didto,” hinumdom ni David, “naislan ko ang iya palanyagahon. Ginpasalamatan niya ako, kag nangin mainabyanon na sia sa akon  sugod sadto.” Nakita mo kon daw ano ka gamhanan ang malulo nga mga pulong? Siling sang isa ka hulubaton, “ang kalmado nga dila sarang makabali sang tul-an.”​—Hulubaton 25:​15.

Pagkakalmado​—Kaluyahon Bala Ukon Kabakod?

Ibutang ta nga daw indi maayo ang pagtamod sa isa ka “kalmado nga dila.” Daw mas ginakabig nga tanda sang kabakod ukon sang isa ka matuod nga lalaki ang pagbalos sing kaakig sa kaakig. Kon kalmado ka, mahimo pa gani mahadlok ka nga basi hunahunaon sang iban nga maluya ikaw. Apang ano bala ang buot silingon sang pagkamangin kalmado? Suno sa isa ka reperensia, ang pagkamangin kalmado nagakahulugan sang pagkamangin malulo. Apang, nagdugang man ini nga reperensia: “Sa likod sang kalulo yara ang kabakod nga kaangay sang asero.” Busa, sa baylo nga isa ka tanda sang kaluyahon, ang pagkakalmado mahimo mangin tanda sang kabakod. Paano?

Ti, ang isa ka rason amo nga ang kalmado nga tawo may pagpugong kag indi gilayon madulaan sing pagkatimbang. Sa pihak nga bahin, ang tawo nga indi kalmado daw wala sing kalig-unan, napaslawan, ukon desperado pa gani. Kulang man sia sing pagpugong sa kaugalingon. Bangod indi makakontrol sang iya emosyon, masami sia makasumalang sing binangig. Huo, “kaangay sang siudad nga guba, nga wala sing pader, amo ang tawo nga wala sing pagpugong sa iya espiritu.” (Hulubaton 25:​28) Gani, sa pagkamatuod, ang kalmado nga tawo amo ang mabakod!

Mga Halimbawa sang Pagkakalmado sa Biblia

Binagbinaga si Jesucristo. Ginlaragway niya ang iya kaugalingon subong “malulo kag mapainubuson sing tagipusuon.” (Mateo 11:​29) Indi sia nangin matigdas ukon di-makatarunganon, nga nagabalos sing malaut sa malaut. Sa katunayan, si apostol Pedro, nga isa ka suod nga abyan ni Jesus, nagreport: “Sang ginpasipalahan [si Jesus], wala sia magbalos sing pasipala. Sang nag-antos sia, wala sia magpamahog, kundi gintugyan niya ang iya kaugalingon sa isa nga nagahukom sing matarong.” (1 Pedro 2:​23) Apang, dumduma nga amo man ini gihapon nga Jesus ang “nagsulod sa templo kag nagpanabog paguwa sang tanan nga nagabaligya kag nagapamakal.” (Mateo 21:​12) Kag kon ginkinahanglan niya ang bulig sang Dios, sarang makatawag si Jesus sing “kapin sa napulog duha ka lehiyon sang mga anghel”! (Mateo 26:​53) Indi, si Jesus indi gid mahuyang.

Binagbinaga man ang halimbawa nga ginpahamtang ni Hukom Gideon, nga narekord sa Biblia sa Hukom 8:​1-3. Pagkatapos makatigayon sing daku nga kadalag-an sa pagpakig-away, nasaklaw ang mga hangaway sang tribo ni Efraim bangod nagbatyag sila nga wala sila ginhatagan sing kahigayunan nga makaambit sang himaya sa pagpakig-away. “Ano ining ginhimo mo sa amon nga wala mo kami gintawag sang nagpakig-away ka batok sa Midian?” panghangkat nila. “Kag ginbais gid nila sia sing matigdas.” Karon si Gideon “isganan kag gamhanan.” (Hukom 6:​12) Mahimo niya balusan sa gilayon sing kasingki ang ila pagtinguha nga paakigon sia. Sa baylo, malulo niya  sila nga ginsabat nga nagpabugnaw gid sa sadtong mainiton sing ulo nga mga tawo. “Ano bala ang nahimo ko karon kon ipaanggid sa inyo?” pamangkot ni Gideon. Ano ang resulta sining maugdang nga sabat? “Nagkalma ang ila espiritu sa iya.”

Sa katapusan, binagbinaga ang kasaysayan sa Biblia tuhoy sa babayi nga si Abigail. Nagapanago sadto si David subong pugante gikan sa iya kaaway nga si Saul, ang hari sang Israel. Bisan mga tinapok, masami ginabantayan kag ginaamligan sang mga tinawo ni David ang ila mga masigka-Israelinhon. Ang isa sa ila ginbuligan amo ang bana ni Abigail nga si Nabal, isa ka manggaranon katama nga tawo. Apang si Nabal “matigdas kag malaut sa iya binuhatan.” Sang ang mga tinawo ni David nagkinahanglan sing suplay, nangabay sila kay Nabal sing pagkaon. Sa baylo nga magpakita sing pagpasalamat para sa libre nga pag-amlig nga ginhatag sang mga kaupod ni David, “ginyaguta” ni Nabal ang mga mensahero ni David kag ginpalakat sila nga wala sing dala.​—1 Samuel 25:​2-11, 14.

Sang mabatian ini, naakig si David kag ginsugo ang iya mga tinawo: “Itaklus sang kada isa ang iya espada!” Nagapadulong si David kag ang iya mga tinawo para patyon si Nabal kag ang tanan nga inosente nga lalaki nga katapo sang iya panimalay sang nagpahilabot si Abigail. Sang magsugat-anay sila ni David, ginhatagan niya sia sing madamo nga pagkaon kag ilimnon subong dulot. Nangayo sia sing pasaylo sa indi mapakamatarong nga paggawi sang iya bana kag nagpakitluoy kay David nga indi pagdalahigon ang inosente nga mga kabuhi.​—1 Samuel 25:​13, 18-​31.

Ang mapainubuson nga pangabay ni Abigail nagpakanay sa kaakig ni David. Sa pagkamatuod, sang narealisar niya kon daw ano ka nangin makatalagam ang iya kaakig, si David nagsiling: “Pakamaayuhon si Jehova nga Dios sang Israel, nga nagpadala sa imo sini nga adlaw sa pagsug-alaw sa akon! Kag pakamaayuhon ang imo pagkamahinantupon, kag pakamaayuhon ka nga nagpugong sa akon sining adlaw sa pagpakasala sa dugo kag sa paggamit sang akon kamot para sa akon kaluwasan.” (1 Samuel 25:​32-​35) Huo, sa masami ‘ang panalabton kon malulo’ makapakanay sing kasingkal sang iban. Apang, paano kon indi amo sini ang nangin epekto sang imo malulo nga sabat?

“Bayai”

Sarang mo malikawan ang paglala sang mabudlay nga sitwasyon paagi sa paghalin. “Ang kalayo mapatay kon wala na sing kahoy,” siling sang Biblia. Naglaygay man ini: “Bayai ang sinuay sa wala pa sing inaway.” (Hulubaton 17:​14; 26:​20) “Isa ka kilala nga pamatan-on nga lalaki sa eskwelahan ang nagpalapit sa akon agod makigsugilanon,” siling sang 17-anyos nga si Merissa. “Ginsugiran niya ako nga matahom ako. Wala magdugay, gin-atubang ako sang iya akig nga nobya. Ginsumbong niya ako nga nagpakiat sa iya nobyo kag luyag niya manumog! Gintinguhaan ko nga ipaathag ang natabo, apang indi sia mamati. Pagkatapos sang klase nagbalik sia upod sa iban pa nga mga babayi agod sakiton ako! Gilayon ako nga nagkadto sa guardia, kag ginpaathag sa akig nga babayi nga ang iya mismo nobyo amo ang nagpalapit sa akon. Naghalin ako pagkatapos sadto.” Wala nagpadala si Merissa sa iya emosyon. Wala lamang sia nagbiya sa inaway kundi naghimo man sing mga tikang agod amligan ang iya kaugalingon. Subong sang ginasiling sang Hulubaton 17:​27, “ang bisan sin-o nga nagapugong sang iya mga pulong nagapanag-iya sing ihibalo, kag ang tawo nga mahinantupon mabugnaw sa espiritu.”

Apang, ano kon ikaw mismo ang balasulon sa pagpangakig sang iban​—ayhan sing di-hungod? Mangayo sing pasaylo, kag himua ini sa gilayon! Mahimo amo lang ini ang kinahanglan agod mapakanay ang iya kasingkal. Puno ini sing kahuol nga mga tion, kag madamo sing tawo nga madali maakig. Apang kon iaplikar mo ang mga prinsipio sang Biblia sa imo mga pagpakig-angot, mahimo mo malikawan nga mangin biktima sang kasingkal sang iban.

[Mga retrato sa pahina 14]

“Ang panalabton, kon malulo, nagapalugpay sang kasingkal”

[Retrato sa pahina 15]

Kon kaisa mas maayo nga maghalin ka