Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Pagpakig-“date” sang mga Pamatan-on​—⁠Ano ang Halit?

“Sining karon lang, ang pila ka pamatan-on sa eskwelahan nagaayo nga i-date ako ukon mangin nobya nila.”​​—⁠Becky, 11 anyos.⁠ *

“Ang kalabanan nga kabataan sa amon eskwelahan nagapakig-date. Sa katunayan, kinaandan na nga makita ang mga lalaki kag mga babayi nga nagahalukay sa pasilyo.”​​—⁠Liana, ika-10 nga grado nga estudyante.

MADAMO nga pamatan-on ang nagapakig-date sa lamharon gid nga edad. Ginapresentar sang media ini nga batasan subong normal lamang​​—⁠subong daw indi makahalalit nga mga kalingawan. Ang 12-anyos nga si Oneyda nagpanaysayon: “Halos tanan sa eskwelahan may nobyo ukon nobya.” Ang isa ka dalagita nga si Jenifer naghinumdom: “Matandaan ko pa ang mga kabataan sa ikatlo nga grado nga naganobyahanay.” Nagsiling pa sia: “Nagbatyag ako nga ginaipit nga mag-date sang 11 anyos ako.”

Nian, halangpunon nga kon wala ka sing gina-date, mahimo ka magbatyag nga nagaisahanon. Matuod, mahimo nga sunlugon ka pa gani kag yagutaon bangod sang indi pagpakig-date. Sa paghunahuna nga bata pa sia agod mag-date, ginbalibaran ni Jenifer ang imbitasyon sang mga pamatan-on nga i-date sia. Ang ila reaksion? Si Jenifer naghinumdom: “Ginyaguta nila ako kag ginyamuhat.” Wala sing isa nga luyag yagutaon. Apang dapat ka bala mag-date bangod lamang ang iban nagapakig-date? Ano gid bala ang pagpakig-date? Kag ano ang katuyuan sini?

Ano ang Pagpakig-date?

‘Wala kami naga-date. Mag-abyan lamang kami,’ siling sang madamo nga pamatan-on, bisan pa nagahinguyang sila sing madamo nga tion upod sa isa nga tuhay sing sekso. Apang bisan ano man ang tawag mo sa sini​​—⁠pagpakig-date, pag-updanay, ukon pagkit-anay lamang​​—⁠kon ang isa ka lalaki kag isa ka babayi nagahatag lamang sing igtalupangod sa isa kag isa kag pirme nagaupdanay, sa masami indi ini pag-abyanay lamang. Kag ang pagpakig-date indi kinahanglan nga nagakitaay. Ang mga paghambalanay sa Internet chat room, telepono, sulat, ukon E-mail mahimo nga pagpakig-date man.

Ang pamangkot amo, Daw ano gid bala ka serioso ang paghinguyang sing tion upod sa halos isa lamang ka tuhay sing sekso?

Pagpakig-date​​—⁠Ang mga Katalagman

Sa Hulubaton 30:​19, ang Biblia nagapamulong tuhoy sa “pamaagi sang mabukod nga lalaki sa isa ka dalaga.” Ini nga ekspresyon nagapanugda nga ang lalaki-babayi nga relasyon may ginasunod nga sulundan. Kon ang duha ka tawo hamtong na kag nagasunod sa mga prinsipio sa moralidad nga ginhatag sang Dios, ang pagpakig-date mahimo magdul-ong sa paghigugmaanay kag, sa ulihi, sa  dungganon nga pag-asawahay. Ti, gintuga sang Dios ang lalaki kag babayi agod maganyat sa isa kag isa. Apang kamusta naman kon wala ka pa sa husto nga edad agod magminyo? Paagi sa pagpakig-date samtang pamatan-on pa, ginabutang mo ang imo kaugalingon sa makahalalit nga kahimtangan.

Ngaa? Bangod kon maghinguyang ka sing madamo nga tion upod sa isa nga tuhay sing sekso, natural lamang nga mapukaw ang inyo balatyagon. Antes mo mamulalungan, ginakalangkagan mo na nga makita sia. Kon wala kamo nagaupdanay, ginahunahuna mo sia. Apang, sa masami, isa lamang ang nagabatyag sini​​—⁠kag ang isa mahimo nga masakitan sa tagipusuon. Kag bisan pa pareho kamo nga may balatyagon sa isa kag isa, ang kapaslawan kag kasakit sa tagipusuon nagaresulta gihapon kon ang isa indi pa hamtong ukon wala pa sa husto nga edad agod magminyo. Sa pagkamatuod, ano ang padulungan sang amo sini nga relasyon? Ang hulubaton sang Biblia nagasiling: “Makatumpok bala ang isa ka tawo sing kalayo sa iya sabak kag indi masunog ang iya mga panapton?”​​—⁠Hulubaton 6:⁠27.

Binagbinaga ang pamatan-on nga si Nina. Sia nagpanaysayon: “May nakilala ako sa internet. Inoras kami nga naghambalanay sa chat room kada adlaw. Nahulog ang akon buot sa iya, kag sa iya lamang nasentro ang akon kabuhi. Ang amon relasyon wala magdugay. Sang natapos ini ginpung-aw gid ako. Nian gintawgan niya ako kag nagsiling nga magahikog kuno sia bangod sang amon pagbulagay. Labi pa gid ako nga ginpung-aw bangod sini.” Sa paghinumdom, si Nina naghinakop: “Indi gid ini takus! Duha ka tuig na nga natapos ang amon relasyon, apang ginapung-aw gihapon ako.” Si Nina lamhad pa agod makigrelasyon sa iban.

Sing makawiwili, sang ang Biblia nagapatalupangod sang “pamaagi sang mabukod nga lalaki sa isa ka dalaga,” mahimo ini nagapatuhoy sa seksuwal nga mga relasyon. Sa kalibutan karon, ang pagpakig-date amo sa masami ang una nga nagakatabo antes sang seksuwal nga mga relasyon. Mahimo ini magsugod nga wala sing malain nga tinutuyo, paagi lamang sa pag-uyatay sing kamot. Mahimo magasunod ang maabtik nga hakos kag halok sa pisngi. Tuhay ini nga butang para sa duha ka lamharon nga mga adulto nga may serioso nga kasugtanan sa isa kag isa kag nagahimo sini nga mga ekspresyon sang pagpalangga. Apang kon ang duha bata pa kaayo agod magminyo, ini nga buhat di-nagakaigo nga nagapukaw sang seksuwal nga kailigbon. Ang mga buhat sang “pagpalangga” mahimo nga labi pa nga mangin di-nagakaigo ukon di-matinlo. Mahimo gani ini magdul-ong sa pagpakighilawas.⁠ *

Ang mga bunga sang pagpakighilawas masakit gid. Ang iban nga nagahimo sini nalatnan sang mga balatian nga ginalaton paagi sa paghirupay. Ang iban nadulaan sing pagtahod sa kaugalingon kag naghalit sang ila konsiensia. Ang iban nga mga tin-edyer nga babayi nagmabdos. Indi katingalahan nga ang Biblia nagahatag sini nga sugo: “Palagyo kamo sa pagkamakihilawason”! (1 Corinto 6:​13, 18; 1 Tesalonica 4:3) Ang paglikaw sa pagpakig-date samtang pamatan-on pa magabulig sa imo agod matuman ini nga sugo.

 Kon San-o Mag-date

Wala ini nagakahulugan nga indi na gid ikaw mahimo mag-date. Apang kon tin-edyer ka pa lang, ayhan yara ikaw sa ginatawag sang Biblia nga “kapagsik sang pagkabatan-on.” (1 Corinto 7:36) Nagasugod ka pa lang sa pagtubo nga mangin isa ka hamtong nga lalaki ukon babayi. Sa sini nga tion, nagasugod ka sa paghamtong sa pisikal, emosyonal, kag seksuwal. Ang imo mga balatyagon​​—⁠pati na ang seksuwal nga mga kailigbon​​—⁠mahimo nga mabaskog. Apang, ini nga mga balatyagon mahimo man nga magbalhin sing madasig. Bangod sini, ang paghigugmaanay sang mga tin-edyer daw wala gid nagadugay. “Kon makig-date ako,” hinumdom sang isa ka tin-edyer nga babayi, “masami nga sa sulod lamang ini sang isa ka semana kag wala na nagapadayon sa masunod pa nga semana.”

Maathag nga indi gid makatarunganon nga mag-date sa tion sang “kapagsik sang pagkabatan-on.” Labing maayo nga maghulat tubtob makilala mo kon sin-o ka, kon ano ang imo mga luyag kag mga indi luyag, kag kon ano nga mga tulumuron ang luyag mo tinguhaan. Subong man, dapat nga yara ka na sa husto nga edad agod matuman ang mga responsabilidad sang pag-asawahay. Halimbawa, ginapaabot ni Jehova nga amanan sang bana ang iya pamilya​​—⁠sa pisikal, materyal, kag espirituwal. Kon ikaw isa ka tin-edyer nga lalaki, handa ka bala magtrabaho kag mag-atipan sa asawa kag ayhan sa mga kabataan? Yara ka bala sa kahimtangan nga buligan sila sa paghupot sang ila espirituwalidad? Kag kamusta naman kon ikaw isa ka dalagita? Ang isa ka asawa kinahanglan nga magahigugma kag magatahod sa iya bana; dapat niya suportahan ang iya mga desisyon. Handa ka bala nga himuon ini sa malawig nga tion? Subong man, handa ka bala sa pag-atipan sa isa ka panimalay adlaw-adlaw​—⁠sa pagdigamo kag sa pagdipara sa mga kabataan?​​—⁠Efeso 5:​22-​25, 28-​31; 1 Timoteo 5:8.

Sa pag-ilustrar: Sa mga kadutaan sa Nakatundan ang mga pamatan-on nagahandum sa pagmaneho sa salakyan sang pamilya. Apang ano ang himuon sang isa ka pamatan-on antes sia tugutan sa pagmaneho? Sa kalabanan nga kadutaan dapat ka maghanas kag magkuha sing pasinawan antes ka mahatagan sing lisensia. Ngaa? Bangod ang pagmaneho sing salakyan isa ka mabug-at nga responsabilidad. Ang imo kabuhi kag ang kabuhi sang iban nagadepende sa imo kon nagauyat ka sing manibela. Ti, ang pag-asawahay isa man ka mabug-at gid nga responsabilidad! Subong isa ka tin-edyer, mahimo nga indi ka pa handa para sa sini. Kon amo, maalamon nga batuan mo ang pagsulay nga mag-date, kay ang pagpakig-date isa ka tikang padulong sa pagpangita sing palangasaw-on ukon palamanahon. Sa simple nga hambal: Kon indi ka pa handa sa pagminyo, indi ka dapat mag-date.

Agod makadesisyon sing maalamon bahin sini, kinahanglan mo ang ginatawag sang Biblia nga “ihibalo kag ikasarang sa paghunahuna.” (Hulubaton 1:4) Kon amo, mahimo nga isa ka maayo nga ideya nga himuslan ang ihibalo kag eksperiensia sang isa nga mas magulang sa imo. Ang Cristianong mga ginikanan masami nga yara gid sa posisyon agod buligan ka sa pagbinagbinag kon bala handa ka na sa pagminyo. Kag mahimo nga luyag mo man mangayo sing laygay gikan sa hamtong nga mga katapo sang Cristianong kongregasyon. Kon ang imo mga ginikanan indi maluyag nga mag-date ka, maayo pa nga makigkooperar ka sa ila. Luyag nila nga buligan ka sa ‘pagsikway sa kalamidad.’​​—⁠Manugwali 11:10.

Kon sa banta nila indi ka pa handa sa pagpakig-date, mahimo irekomendar nila nga, sa baylo nga limitehan mo ang imo igtalupangod sa isa ka tawo, pasangkaron mo karon ang imo mga abyan. Ang pagpakig-upod sa mga di-minyo kag mga minyo, sa mga tigulang kag mga bata, subong man sa imo mga katubotubo, makabulig sa imo nga mahimpit ang imo personalidad kag matigayon ang mas realistiko nga pagtamod sa kabuhi kag pag-asawahay.

Ang paghulat tubtob handa ka na sa pagpakig-date indi mahapos. Apang takus ini nga hulaton. Paagi sa paggamit sang “kapagsik sang pagkabatan-on” sa pagtubo nga mangin isa ka hamtong, masaligan nga adulto, maluwas mo ang imo kaugalingon sa madamo nga problema. Mahatagan mo sing tion ang imo kaugalingon agod mapalambo ang sahi sang tawo nga makasarang sa pag-atubang sa mga pag-ipit kag mga responsabilidad sang pagminyo. Mahatagan mo man ang imo kaugalingon sing tion agod magtubo nga mangin isa ka espirituwal nga tawo. Sa sini nga paagi, kon handa ka na sa pagpakig-date, makita sang iban nga takus gid ikaw nga makilala sing maayo.

[Mga nota]

[Retrato sa pahina 14]

Ang mga buhat sang pagpalangga masami nga nagadul-ong sa problema