Turismo—Isa ka Bug-os Kalibutan nga Industriya

Suno sa manunulat sang Magmata! sa Bahamas

SAN-O ka ulihi nga nagsiling sa imo kaugalingon, ‘Kinahanglan ko nga magbakasyon’? Ayhan nagbatyag ka nga kinahanglan mo gid nga makabakasyon gikan sa imo adlaw-adlaw nga mga kahuol. Nakalakbay ka na bala sa malayo nga lugar agod magbakasyon? Binagbinaga ini: Sang nagligad nga kapin lamang sa isa ka siglo, ang kalabanan nga mga tawo sa duta talagsa lang nagabakasyon. Isa pa, ginahinguyang sang kalabanan ang ila bug-os nga kabuhi malapit lang sa lugar nga ila natawhan. Ang paglakbay sa malayo nga mga lugar agod magliwaliwa ukon magtuon ginahimo lamang sang isa ka tuman ka diutay nga grupo sang mga mapasimpalaron ukon mga manggaranon. Apang karon ginataristaris na lamang sang ginatos ka libo ka tawo ang pungsod nga ila ginapuy-an ukon ang bug-os nga kalibutan pa gani. Ano ang kabangdanan sini nga pagbag-o?

Pagkatapos sang daku nga pagbag-o sa industriya, minilyon ka tawo ang nangin masako sa pagpabrika sing mga igbalaligya kag sa paghatag sing mga serbisyo. Ang resulta amo ang daku pa nga ganansia kag sang ulihi, ang dugang pa nga kinitaan. Bangod sang hinali nga pag-uswag sa teknolohiya, nahimo man ang mga makina nga amo ang nagbulos sa kalabanan nga trabaho nga nagakinahanglan sing mas madamo nga trabahador kag mas daku nga gastos. Naghatag ini sa madamo nga tawo sing madamo pa nga tion sa pagliwaliwa. Bangod sini nga mga kahimtangan, sang tunga-tunga sang katuigan 1900, nabuksan ang gawang sang turismo sa paglutaw sang mas barato nga mga paagi sa paglakbay sang madamo nga tawo. Nian, bangod sang bag-ong naimbento nga industriya sa komunikasyon, nakita mismo sa mga puluy-an sa bug-os nga kalibutan paagi sa telebisyon ang mga larawan sang malayo nga mga lugar kag ginpukaw sini ang handum sa paglakbay.

Ang resulta amo ang madasig nagauswag nga industriya sang turismo sa bug-os nga kalibutan. Ang World Tourism Organization (WTO) nagapakot nga ang mga tawo nga nagalakbay sa bug-os nga kalibutan magadamo halin sa 613 milyones sang 1997 tubtob sa 1.6 bilyones sa tuig 2020​—⁠nga wala sing ginapanan-aw nga paghinay sadto. Bangod sini nga pagdamo, nagdamo man ang mga negosyo, mga balakasyunan, kag mga pungsod nga nagahatag sing serbisyo sa mga turista.

Ang Madamo nga Pungsod Nagsulod sa Merkado sang Turismo

Sa masami, ang turismo isa ka kahimusan diin ang tanan nga nadalahig nagabenepisyo sa pila ka paagi. Ang konsumidor makabakasyon gikan sa iya kinaandan nga ginahimo kag ginapagustuhan sia, ginalingaw, ukon ginatudluan. Apang ano naman nga mga benepisyo ang matigayon sang mga pungsod kag sang mga tawo nga nagaserbisyo sa mga turista? Ang internasyonal nga turismo isa ka epektibo nga paagi agod makatigayon ang mga pungsod sing kuwarta halin sa mga pungsod sa luwas. Ang kalabanan nga mga pungsod nagakinahanglan sing kuwarta halin sa mga pungsod sa luwas agod ibayad sa mga butang kag mga serbisyo nga ginabakal nila gikan sa luwas.

Sa katunayan, ang isa ka report sang WTO nagsiling: “Ang internasyonal nga turismo amo ang may pinakadaku nga kinitaan gikan sa luwas kag kinahanglanon gid ini agod mabayaran ang utang sang madamo nga pungsod. Ang nabaton nga kuwarta sa  mga pungsod sa luwas gikan sa internasyonal nga turismo naglab-ot sa US$423 bilyones sang 1996, nga labaw pa sa ginaeksportar nga mga produkto nga petrolyo, salakyan, kasangkapan sa telekomunikasyon, tela ukon iban pa nga produkto ukon serbisyo.” Ini man nga report nagsiling: “Ang turismo amo ang pinakamadasig magtin-ad nga industriya sa kalibutan,” kag nagrepresentar ini sa “tubtob sa 10 porsiento sang Gross Domestic Product (kabug-usan nga bili sang tanan nga butang kag serbisyo) sa bug-os nga kalibutan.” Indi katingalahan nga ang kalabanan nga mga pungsod, pati na karon ang pila sa anay Unyon Sobyet, ang yara​​—⁠ukon nagadali nga magsulod​​—⁠sa internasyonal nga industriya sa turismo.

Ang buhis nga matigayon sang gobierno gikan sa turismo ginagamit sa pagpauswag sa mga imprastraktura, sa paghatag sing mas mataas nga talaksan sang edukasyon, kag sa pag-aman sing iban pa nga importante nga mga kinahanglanon sang pungsod. Ang halos tanan nga gobierno interesado nga ang ila mga banwahanon makatrabaho. Ang mga trabaho nga mahatag sang turismo nagabulig agod maaman ini nga kinahanglanon.

Agod ipakita ang epekto sang turismo sa ekonomiya sang isa ka pungsod, binagbinaga ang halimbawa sang Bahamas, ang isa ka magamay nga pungsod sang mga pulo nga nagalab-ot sa gibwangan sang Gulpo sang Mexico sa ulot sang Florida, sa Estados Unidos, kag sang isla sang Cuba. Ang Bahamas wala sing malapad nga ulumhan kag halos wala sing hilaw nga materyales nga magamit sa industriya. Apang ining mga pulo may mainit nga klima, kinaugali nga mga baybay sa tropiko, may diutay nga populasyon nga mga 250,000 ka mainabyanon nga mga tawo, kag malapit sa Estados Unidos​—⁠ang mga kahimtangan nga gintingob agod magpatubas sing isa ka matinin-aron nga industriya sa turismo. Apang ano ang kinahanglan agod mahatagan ang mga turista sing isa ka makalilipay kag maayo nga bakasyon?

Pagpaayaw sa Moderno nga mga Bakasyunista

Sang ginsugdan ang internasyonal nga turismo, ang pagduaw sa isa ka pungsod sa luwas isa na ka talagsahon nga eksperiensia nga nagapahalipay sa madamong manlalakbay​​—⁠ bisan pa nga sadto anay mabudlay ang paglakbay. Apang, bangod sang komunikasyon, madamo nga tawo ang makatigayon na karon sing ideya tuhoy sa malayo nga mga lugar nga kaladtuan paagi sa telebisyon sa ila mismo puluy-an. Sa amo, isa gid ka hangkat para sa mga balakasyunan nga himuon ang aktuwal nga pagpamasyar nga mangin isa ka tumalagsahon nga eksperiensia samtang ginahatag man sa mga bakasyunista ang kasulhay sang isa ka puluy-an ukon ang maayo pa. Dugang pa, sanglit madamo nga turista ang pirme nagalakbay, ang mga lugar nga kaladtuan masami nga nagakompetinsiahanay sa bug-os nga kalibutan.

Nagresulta ini sa matahom kaayo nga mga lugar kag mga balakasyunan. Binagbinaga, halimbawa, ang isa ka daku kag mahal kaayo nga otel sa Bahamas. “Ang propiedad gindesinyo agod indi mo gid malipatan ang imo pagdayon diri,” siling ni Beverly Saunders, direktor sang organization development sa otel. “Apang labi pa sa sini ang handum namon nga himuon. Luyag namon nga indi mo man malipatan ang imo pagpakig-angot sa mga tagadiri.” Apang paano ginapaayawan sang mga balakasyunan ang mga kinahanglanon sang ila mga bisita?

Mga Ginahimo nga Indi Makita sang Publiko sa Isa ka Balakasyunan

“Kon mabuta ang amon 2,300-ka-hulot nga propiedad, mahimo nga may yara kami mga 7,500 tubtob 8,000 ka bisita nga dapat pahamut-an sing dungan,” siling ni Beverly. “Isa gid ka hangkat ang pagplano kag ang pagpatuman sini. Ang pag-organisar nga kinahanglan agod mahatag ang mga kinahanglanon sining tanan nga bisita kaanggid sa pagpalakat sa isa ka magamay nga siudad apang may dugang nga mga kabudlayan. Dapat may yara kami pagkaon nga naandan nga kaunon sang amon mga bisita sa ila puluy-an. Apang agod indi nila malipatan ang ila eksperiensia, dapat man kami magtanyag sing tumalagsahon gid nga pagkaon kag pagliwaliwa. Sa madamo nga balakasyunan 50 porsiento ukon kapin pa ka tinawo ang nagakonsentrar agod serbisyuhan lamang ang mga bisita sa ila pagkaon kag ilimnon.”

Apang, subong ginsiling ni I. K. Pradhan sa iya salaysay nga “Epekto Sang Turismo sa Katilingban kag Kultura sa Nepal,” “sa tanan nga butang nga nagapat-od sang tunay nga paglipaylipay kag pagliwaliwa samtang nagalakbay, wala na sing mas importante pa nga butang sangsa kon paano ginapakig-angutan sang tumandok nga mga tawo ang mga bisita kag ang pagbatyag nila sing seguridad.”

Ano ang ginahimo sang madinalag-on nga mga balakasyunan sang mga turista sa bug-os nga kalibutan agod mahatag ini tanan? “Paghanas, pagpalig-on  sa ginahandum nga paggawi, pagtudlo, pagtadlong​—⁠ang wala katapusan nga pagtinguha nga mahatag ang pirme mataas-sing-kalidad nga serbisyo,” amo ang sabat sa sini nga pamangkot sang isa ka ehekutibo nga nagadumala sang paghanas para sa nagapanguna nga balakasyunan sa Bahamas. “Ang kalabanan nga mga taga-Bahamas duna nga mabuot. Apang mabudlay gid nga mangin pirme mainabyanon, manayanaya, kag nagayuhum sa trabaho. Amo kon ngaa ginapatudok namon nga mangin propesyonal sila sa bisan ano man nga ginahimo nila subong sang ginahimo sang isa ka doktor, abogado, ukon ahente sa pasiguro. Ginagamit namon ang estrikto nga internasyonal nga mga pagsulundan para sa tagsa ka hilikuton nga nalakip sa kabug-usan nga eksperiensia sang turista. Kon mangabudlay kami sing labi pa subong isa ka grupo agod masunod ining mga talaksan, labi pa nga mahulas kag pirme maayo gid ang mahimo.”

Ang Pihak nga Kahimtangan

Kon nakalakbay ka na, natukiban mo bala nga walay sapayan sang maayo gid nga pagplano, daw may yara pirme mga gastos nga wala mo ginapaabot? Amo man sina ang naeksperiensiahan sang mga nagatrabaho sa turismo.

Ang “industriya sang turismo makahatag sing madamo nga benepisyo sa aton imol nga katilingban,” siling ni Pradhan, nga ginbalikwat kaina. Apang, nagsiling sia nga kon wala sing ginahimo nga nagakaigo nga mga tikang, “ang wala na sing solusyon nga mga problema sa katilingban mahimo man mag-utwas.” Nagsiling pa sia: “Dapat gid [kita] nakahanda upod ang nagakaigo nga ihibalo tuhoy sa nagkalainlain nga mga epekto sang moderno nga turismo.” Ano nga mga problema ang ginapatuhuyan niya?

“Ang mga pungsod nga nagahatag sang tanan nga naluyagan sang madamo nga turista halos pirme nagaeksperiensia sing serioso, bisan pa wala ginatuyo, nga pagkadula sang ila tradisyunal nga mga paagi sang pagkabuhi. Sa pila ka lugar ang lokal nga kultura napanas.” Amo sini ang paglaragway ni Cordell Thompson, isa ka mataas nga opisyal sang Bahamas Ministry of Tourism, sa isa ka kinaandan nga malain nga epekto. Ginapabugal ni Thompson ang tanan nga mapuslanon nga mga epekto sang turista sa iya pungsod. Apang, ginabaton niya nga ang pagpuyo sa isa ka pungsod diin mas madamo pirme ang mga bakasyunista​—⁠ukon nagarepresentar sa daku nga bahin​—⁠sangsa populasyon nagresulta sa madamo pa nga wala ginapaabot nga mga epekto.

Halimbawa, natukiban sang ulihi sang iban nga nagatrabaho upod sa mga turista nga nagsugod na sila sa paghunahuna, sing di-husto, nga ang bisita pirme nagabakasyon. Mahimo tinguhaan sang residente nga ilugon ining ginahanduraw nga estilo sang pagkabuhi. Lain naman ang epekto sa iban. Apang bangod pirme nila ginahinguyang ang ila libre nga tion sa mga duog-balakasyunan sang mga bisita, nadula nila sang ulihi ang ila tradisyunal nga estilo sang pagkabuhi. Kon kaisa ang mga pasilidad nga ginpatindog para sa mga turista mas nagustuhan sang mga residente amo nga ang mga community center sang tumandok nga kultura talagsa na lang ginagamit sang ulihi kag, sa iban nga mga lugar, nadula.

Madamong popular nga internasyonal nga mga kaladtuan sang mga turista ang nabudlayan kon diin sa duha ang pilion. Nalipay sila sa mapuslanon nga mga kinitaan nga natigayon bangod sang pagdugok sang mga bisita. Apang, nagabatyag sila nga ginapabug-atan sang mga problema sa katilingban nga tuga sang mga negosyo nga gintukod agod paayawan ang mga turista nga luyag magpatuyang sa malaw-ay nga mga kailigbon.

“Sustainable Tourism”

Bangod ang pila sang pinakadaku nga mga benepisyo sang moderno nga turismo may mga epekto nga nagabutang sa katalagman sang mismo nga pagpabilin sini, ang isa ka ekspresyon nga pirme mabatian amo ang “sustainable tourism” (turismo nga wala nagaguba sang lugar kag kultura). Ginapakita sini nga narealisar na karon sang iban nga ang umalagi nga mga benepisyo sang pila ka maganansiahon nga mga buhat sa turismo mahimo nga nagaguba sang butang mismo nga ginapangabuhian. Ang pila ka mabudlay nga mga problema dapat lubaron agod ang industriya magadugay sing walay latid.

Ang epekto sang turismo sa palibot, ang resulta sa tumandok nga mga kultura, ang pagsinantuanay sang mga tulumuron sang mahunahunaon-sa-ganansia nga mga balakasyunan kag mga megaresort sa pungsudnon nga mga tulumuron sang manug-amuma nga mga pungsod​—⁠amo ini ang pila sang masami nagakontrahanay nga mga butang nga dapat balansehon sa ulihi. Sining ulihi nga binulan, ang pagkabalaka sa kaayuhan kag kalig-unan nagresulta sa pinansial nga kapierdehan sa industriya sang paglakbay, kag dapat ini lubaron sa ulihi. Wala pa mahibaluan kon ano ang epekto sini sa pag-uswag sang moderno nga turismo sa palaabuton.

Sa masunod nga tion nga mamat-od ka nga magbakasyon gikan sa imo regular nga ginahimo kag magpahunayhunay sa isa ka balakasyunan nga malayo sa kon diin ka nagapuyo, mahimo indi mo pagkalimtan ining bug-os kalibutan nga industriya​—⁠ang nasyonal kag internasyonal nga turismo.

 [Retrato sa pahina 15]