Pagbantay sa Kalibutan

Sapatos Halin sa Panit sang Isda

Sa isa ka bag-o nga industriya sa Andes Mountains sa Peru, ang mga sapatos ginahimo halin sa panit sang trout, report sang El Comercio nga pamantalaan sa Lima. Ang mga panit sang isda halin sa mga hatchery ukon sa mga punong ginatinluan kag ginabutangan sang mga kemikal (tanning). Pagkatapos ginalanahan ini kag dayon ginalugom sing natural nga mga produkto subong sang kalawag, cochineal, ukon estiwetes. Ini nga proseso wala nagadula sang matahom korte-diamante nga desinyo sa mga panit, nga sarang man mahimo nga “mga suludlan sang sensilyo, kahita, mga watchband, ukon mga suludlan sang cellular phone.” Si Barbara León, isa ka inhinyero sa industriya nga nagadumala sa proyekto, nagsiling: “Ang importante sa tanan amo nga wala gid sing gingamit nga artipisyal nga tanner subong sang chromium. Indi na ini makatuga sing mga problema sa katinlo kag nagahimo sa panit sang trout nga indi makahalalit sa palibot.”

Pagkadlaw—Pinakamaayo Gihapon nga Bulong!

“Nasapwan karon nga ang pagpadayag sa isa ka makahalam-ot nga kahimtangan kada adlaw sa sulod sang apat ka semana nagabuhin sing daku sang mga sintoma sang kapung-aw,” report sang The Independent sa London. “Nag-ayo ang pila ka pasyente nga ginsilingan nga mamati sing mga therapeutic tape sang mga komedyante sa sulod sang 30 minutos kada adlaw, samtang nasapwan sang iban nga nabuhinan sing katunga ang ila mga sintoma.” Kapin sa 100 ka pagpanalawsaw sa Estados Unidos ang nagpakita nga ang pagkadlaw bangod sang kaham-ot mapuslanon. Nakabulig man ini indi lamang sa mga tawo nga napung-awan kundi sa mga may allergy, alta presyon, nagluya nga mga immune system, kag bisan sa mga may kanser kag rheumatoid arthritis. Madugay na nahibaluan nga ang pagkadlaw nagapaayo sa lawas, apang indi gihapon mahangpan kon paano. Apang, ang psychotherapist nga si Dr. Ed Dunkleblau naghatag sing pila ka paandam: Likawi ang nagainsulto kag masakit nga lahog, kag maghalong nga indi mangin tuman ka kaladlawan. Kay kon indi, mahimo magbatyag ang pasyente nga wala ginaserioso ang iya problema.

‘Ikaduha Lamang ang Relihion sa Importansia’

Ginpakita sang isa ka surbe sa imol nga mga adulto sa siudad sang Brazil nga bisan 67 porsiento ang nagapangangkon nga Katoliko, 35 porsiento lamang ang nagbaton nga nagatuo kay Jesus, kay Maria, kag sa doktrina sang simbahan. Mas diutay pa gani—mga 30 porsiento lamang⁠—​ang nagasimba kada semana. Ang surbe, nga ginhimo sang National Conference of Brazilian Bishops, nagpakita man nga madamo ang indi ugyon sa panudlo sang Katoliko nga simbahan tuhoy sa paghulid antes sang kasal (44 porsiento), diborsio (59 porsiento), pagpangasawa liwat (63 porsiento), kag paggamit sang kontrasepsion (73 porsiento). Suno sa teologo nga si Severino Vicente, ang simbahan wala na nagauswag bangod sang kakulang sini sang mga pari, pagnubo sang impluwensia sini sa sistema sang edukasyon sa Brazil, kag sang pakulahaw lamang nga panudlo sini sang mga doktrina. Sia nagsiling: “Ang bag-o nga kaliwatan sang mga Katoliko gin-edukar sa pagkarelatibo kag ginatamod nila ang relihion nga ikaduha lamang sa importansia.”

Katalagman sa Puluy-an!

Ang estadistika sa mga ospital para sa 1999, nga ginbalhag sang Department of Trade and Industry sang Britanya, nagpakita nga “76 ka tawo ang nagakapatay kada semana sa mga aksidente sa puluy-an—labaw sangsa mga nagakapatay sa aksidente sa dalan,” report sang The Guardian sa London. “Ang DIY [do-it-yourself (ikaw-mismo-maghimo)] nga mga kagamitan, mga hagdan, mga alpombra kag mga takuri nga may nagabukal nga tubig” amo ang masami nga ginabangdan sang kamatayon. Kapin sa 3,000 ka tawo kada tuig ang nagakaospital pagkatapos nga makasandad sa mga suludlan sang lalabhan, kapin sa 10,000 ang naospital bangod sang aksidente samtang nagauba sang medyas ukon stocking, kag kapin sa 13,000 ang nagakasamad samtang nagahanda sang mga ulutanon. Mga 100,000 ka aksidente ang tuga sang makahulubog nga mga ilimnon. Ang isa ka humalambal para sa Royal Society for the Prevention of Accidents nagsiling: “Sa trabaho kag sa mga dalan nagahalong kita, apang sa puluy-an wala na. Masamaran ka sing malubha kon mabuksan mo ang takuri nga puno sang mainit nga tubig kag mahulog ini sa imo tiil.”

Ang Preserbatibo sang mga Viking sa Pagkaon

Sang nagligad nga isa ka libo ka tuig, nagadala ang mga Viking sing tubig halin sa katunggan sa ila mga pagpanakayon bangod wala ini nagalang-og sa sulod sang pila ka bulan. Kag sa duta ang mga Scandinavian kinaandan nga nagpreserbar sang isda kag mga kalan-on nga tanom subong sang mga carrot kag singkamas paagi sa paglubong sini sa katunggan. Madugay na nga ginahunahuna sang mga manugpanalawsaw nga ang mga tannin ukon ang kakulang sang oksiheno sa mga katunggan amo ang nagapahinay sang pagkadunot sang mga butang. Nagreport karon ang CNN nga si Dr. Terence Painter, sang Norwegian University of Science and Technology, kag ang iya mga kaupod nakakuha gikan sa lumot sang isa ka sahi sang kalamay nga ginapatihan nga amo ang matuod nga preserbatibo. Agod ipakita ang pagkaepektibo sini, gintago nila ang pila ka panit sang salmon sa wood cellulose kag ginlubong ang iban nga panit sa katunggan ukon ginbutangan ini sing duga sang lumot. “Ang isda nga ginlubong sa katunggan ukon ginbutangan sing duga nangin lab-as gihapon sa sulod sang isa ka bulan, samtang ang isda nga gintago sa wood cellulose nalub-ok pagligad sang duha ka adlaw,” siling sang report.