Pagtudlo—Ang Kabayaran kag ang mga Risgo

“Daku ang ginapaabot sa mga manunudlo, apang sa masami ang dedikado nga mga manunudlo sa aton mga eskwelahan nagabaton sing diutay . . . nga pagdayaw gikan sa publiko tungod sa ila mga panikasog.”—Ken Eltis, University of Sydney, Australia.

DAPAT batunon nga ining “pinakaimportante nga propesyon,” subong sang pagtawag sa sini, may madamo nga problema—halin sa manubo nga sweldo pakadto sa indi maayo nga kahimtangan sang hulot-klasehan; halin sa tuman ka damo nga ulubrahon nga pormas (paperwork) pakadto sa sobra ka damo nga estudyante sa klase; halin sa wala-pagtahod kag kasingki pakadto sa di-mabinalak-on nga mga  ginikanan. Paano ginaatubang sang pila ka manunudlo ini nga mga problema?

Wala sing Pagtahod

Ginpamangkot namon ang apat ka manunudlo sa New York City kon ano ang ginakabig nila nga dalagku nga mga problema. Alalangay ang ila sabat: “Wala sing pagtahod.”

Suno kay William, nga taga-Kenya, nagbag-o man ang mga butang may kaangtanan sa sini sa Aprika. Sia nagsiling: “Ang disiplina sa tunga sang mga kabataan nagakadula. Sang bata pa ako [kuwarentahon na sia karon], ang mga manunudlo nalakip sa labing talahuron nga mga tawo sa katilingban sang Aprika. Pirme ginatamod sang kabataan kag tigulang ang manunudlo subong modelo. Ini nga pagtahod nagakadula. Ang kultura sa Nakatundan amat-amat nga nagaimpluwensia sa mga kabataan, bisan sa kaumhan sa Aprika. Ginapakita sang mga sine, video, kag literatura ang indi pagtahod sa awtoridad subong butang nga isganan.”

Si Giuliano, nga nagatudlo sa Italya, nagapanganduhoy: “Ang mga kabataan naapektuhan sang pagrebelde, indi pagpasakop, kag pagkadimatinumanon nga nagalatom sa bug-os nga katilingban.”

Droga kag Kasingki

Makapasubo nga ang mga droga nangin problema sa mga eskwelahan—amo nga ang manunudlo kag awtor sa Estados Unidos nga si LouAnne Johnson nagsulat: “Ang pagtapna sa pag-abuso sa droga bahin sang halos tanan nga kurikulum sa eskwelahan, umpisa sa kindergarten. [Italiko amon.] Mas madamo ang nahibaluan sang mga kabataan tuhoy sa droga . . . sangsa kalabanan nga mga hamtong.” Nagsiling pa sia: “Ang mga estudyante nga daw wala sing pasingadtuan, wala ginapalangga, masinulub-on, natak-an, ukon wala sing kalig-unan mahimo gid nga amo ang magtilaw sing droga.”—Two Parts Textbook, One Part Love.

Si Ken, nga isa ka maestro sa Australia, namangkot: “Paano tudluan sang aton mga manunudlo ang isa ka nuebe-anyos nga bata nga ginpadroga sang iya mga ginikanan mismo, kag isa na karon ka giyan sa droga?” Si Michael, nga treintahon ang edad, nagatudlo sa comprehensive nga eskwelahan sa Alemanya. Sia nagsulat: “Tuhoy sa paggamit kag pagbaligya sing droga sa eskwelahan, nahibaluan gid naton nga nagakatabo ini; apang talagsa lang gid ini madakpan.” Nagkomento man sia tuhoy sa kakulang sing disiplina kag nagsiling nga ini “makita sa pangkabilugan nga huyog sang mga estudyante sa pagpangguba.” Nagsiling pa sia: “Ginahigkuan nila ang mga lamesa kag mga dingding, kag ginaguba ang mga kasangkapan. Ang pila sang akon mga estudyante gindakop sang pulis bangod sang pagpangawti sa balaligyaan ukon bangod sang mga sala kaangay sini. Indi katingalahan nga masunson ang kinawatay sa eskwelahan! ”

Si Amira nagatudlo sa Guanajuato State, Mexico. Sia nagbaton: “Nagaatubang kami sang mga problema sa kasingki kag pagkagiyan sa droga sa pamilya nga direkta nga nagaapektar sa mga kabataan. Napalibutan kag naapektuhan gid sila sang kahimtangan diin nagatuon sila sang malaw-ay nga hambalanon kag iban pa nga mga bisyo. Ang isa pa ka daku nga problema amo ang kaimulon. Bisan pa ang pag-eskwela diri wala sing bayad, dapat magbakal ang mga  ginikanan sing mga kuwaderno, inugsulat, kag iban pa nga galamiton. Apang dapat unahon ang kalan-on.”

Mga Pusil sa Eskwelahan?

Sa Estados Unidos, ginapakita sang mga tiniruhay sa eskwelahan sining karon lang nga ang kasingki nga nagagamit sing pusil isa ka daku nga problema sa amo nga pungsod. Ang isa ka report nagsiling: “Ginabulubanta nga 135,000 ka pusil ang ginadala sa 87,125 ka publiko nga eskwelahan sang pungsod kada adlaw. Agod mabuhinan ang kadamuon sang pusil sa mga eskwelahan, ang mga opisyales nagagamit sing mga metal detector, surveillance camera, mga ido nga ginhanas sa pagpanimaho sa mga pusil, pag-usisa sa mga locker, identification tag, kag pagdumili sa pagdala sing mga bag sa eskwelahan.” (Teaching in America) Bangod sining mga tikang sa seguridad, ang isa mahimo mamangkot, Ginahambalan bala naton ang mga eskwelahan ukon mga prisuhan? Nagsiling pa ang report nga kapin sa 6,000 ka estudyante ang ginpauntat sa pag-eskwela tungod sang pagdala sing mga pusil sa eskwelahan!

Si Iris, isa ka manunudlo sa New York City, nagsugid sa Magmata!: “Ginapalusot sang mga estudyante ang mga armas sa mga eskwelahan. Indi madula sang mga metal detector ang mga armas. Ang bandalismo sa eskwelahan isa pa ka daku nga problema.”

Sa sining magamo nga kahimtangan, nagahimakas ang maukod nga mga manunudlo nga makatudlo kag makapaalinton sing maayo nga mga prinsipio. Indi katingalahan nga madamo sang manunudlo ang ginapung-awan kag ginahago. Si Rolf Busch, presidente sang Asosasyon Sang mga Manunudlo sa Thuringia, Alemanya, nagsiling: “Halos un tersia sang isa ka milyon nga manunudlo sa Alemanya ang nagamasakit bangod sang kahuol. Ginahago sila sa trabaho.”

Kabataan nga May mga Bata

Ang isa pa ka daku nga problema amo ang seksuwal nga aktibidades sang mga tin-edyer. Si George S. Morrison, awtor sang Teaching in America, nagsiling tuhoy sa sini nga pungsod: “Kada tuig mga 1 ka milyon ka tin-edyer (11 porsiento sang 15- tubtob 19-anyos nga mga dalagita) ang nagabusong.” Ang Estados Unidos amo ang may pinakamadamo nga tin-edyer nga nagabusong sa tanan nga manggaranon nga mga pungsod.

Ini nga kahimtangan ginpamatud-an ni Iris, nga nagsiling: “Ang panguna nga topiko nga ginahambalan sang mga tin-edyer amo ang sekso kag mga party. Isa ini ka pagsalimuang. Kag karon may yara na kita Internet sa mga kompyuter sa eskwelahan! Nagakahulugan ini sang mga chat group kag pornograpiya.” Si Angel, nga taga-Madrid, Espanya, nagreport: “Ang seksuwal nga pagkasalamwanan nagaluntad gid sa tunga sang mga estudyante. May mga kaso kami sang tuman ka bataon nga mga estudyante nga nagabusong.”

“Halangdon nga mga Manuglibang-bata”

Ang isa pa ka reklamo sang pila ka manunudlo amo nga madamo nga ginikanan ang wala nagaabaga sang ila responsabilidad sa pagtudlo sa ila mga kabataan sa puluy-an. Ginabatyag sang mga manunudlo nga ang mga ginikanan amo dapat ang una nga manunudlo sang ila kabataan. Ang maayo nga pamatasan kag paggawi dapat magsugod sa puluy-an. Indi katingalahan nga si Sandra Feldman, presidente sang American Federation of Teachers, nagsiling nga “ang mga manunudlo . . . dapat tamdon subong sang iban nga mga propesyonal kag indi subong sang halangdon nga mga manuglibang-bata.”

Masami nga wala ginasuportahan sang mga ginikanan ang disiplina nga ginahatag sa eskwelahan. Si Leemarys, nga ginkutlo sa nagligad nga artikulo, nagsugid sa Magmata!: “Kon ginareport mo ang delingkwente nga kabataan sa prinsipal, mahibaluan mo na lang, ginaaway na ikaw sang mga ginikanan!” Si Busch, nga ginkutlo kaina, nagsiling tuhoy sa pag-atubang sa problema nga mga estudyante: “Ang pagpadaku sang pamilya nagakadula. Indi mo na malauman nga ang kalabanan nga kabataan naghalin sa mga pamilya nga may maayo, makatarunganon nga pagpadaku.” Si Estela, nga taga-Mendoza, Argentina, nagsiling: “Nahadlok kami nga mga manunudlo sa mga estudyante. Kon hatagan namon  sila sing manubo nga grado, ginabato nila kami ukon ginaaway kami. Kon may awto kami, ginaguba nila ini.”

Katingalahan bala kon kulang sing mga manunudlo sa madamo nga pungsod? Si Vartan Gregorian, presidente sang Carnegie Corporation of New York, nagpaandam: “Ang amon mga eskwelahan [sa Estados Unidos] magakinahanglan sing tubtob sa 2.5 milyones ka bag-o nga mga manunudlo sa masunod nga dekada.” Ang dalagku nga mga siudad “nagapangita sing mga manunudlo gikan sa India, West Indies, Bagatnan nga Aprika, Europa kag sa iban pa nga duog diin makita ang maayo nga mga manunudlo.” Siempre, nagakahulugan ini nga ining mga duog mahimo makulangan sing mga manunudlo.

Ngaa Kulang ang mga Manunudlo?

Si Yoshinori, isa ka Hapones nga maestro nga may 32 ka tuig nga eksperiensia, nagsiling nga “ang pagtudlo isa ka dungganon nga trabaho nga may maayo nga motibasyon, kag ginatahod ini sing daku sa katilingban sa Japan.” Sing makapasubo, indi subong sini sa tanan nga kultura. Si Gregorian, nga ginkutlo kaina, nagsiling man nga ang mga manunudlo “wala ginatahod, ginaapresyar kag ginaswelduhan subong mga propesyonal. . . . Ang pagtudlo sa kalabanan nga estado [sa Estados Unidos] manubo sing sweldo kon ipaanggid sa iban nga palamugnan nga nagakinahanglan sing bachelor’s ukon master’s degree.”

Si Ken Eltis, nga ginkutlo sa umpisa, nagsulat: “Ano ang matabo kon matukiban sang mga manunudlo nga madamo nga trabaho nga nagakinahanglan lamang sing kubos nga kalantip ang nagasweldo sing mas daku sangsa pagtudlo? Ukon kon ang mga estudyante nga gintudluan nila sang nagligad lamang nga dose ka bulan . . . nagakita sing daku pa sangsa ila karon ukon mahimo gid nga magakita sing daku pa pagligad sang lima ka tuig? Ang paghibalo sini nagapanubo sa pagpabalor sang mga manunudlo sa ila kaugalingon.”

 Si William Ayers nagsulat: “Manubo kaayo ang sweldo sang mga manunudlo . . . Ang amon kita sa promedyo un kuarto lamang sang kita sang mga abogado, katunga sang kita sang mga accountant, kubos pa sa mga drayber sang trak kag mga trabahador sa pantalan. . . . Wala na sing iban pa nga propesyon nga may daku nga kabudlayan kag nagabaton sing manubo kaayo nga sweldo.” (To Teach​—The Journey of a Teacher) Sa amo man nga topiko, si Janet Reno, abogado heneral anay sang Estados Unidos, nagsiling sang Nobiembre 2000: “Makapadala kita sing mga tawo sa bulan. . . . Ginaswelduhan naton sing daku ang aton mga humalampang. Ngaa indi naton maswelduhan sing dugang ang aton mga manunudlo?”

“Sa kabilugan, ang sweldo sang mga manunudlo manubo kaayo,” siling ni Leemarys. “Sa tanan nga tuig sang akon pagtuon, manubo lamang gihapon ang akon tuigan nga sweldo diri sa New York City, upod ang tanan nga kahuol kag kagamo sang kabuhi sa daku nga siudad.” Si Valentina, isa ka maestra sa St. Petersburg, Rusya, nagsiling: “Ang trabaho sang manunudlo wala ginapabaloran sing daku kon tuhoy sa kita. Ang sweldo pirme manubo sa talaksan nga pinakamanubo nga masweldo sa trabahador.” Amo man sini ang ginabatyag ni Marlene, nga taga-Chubut, Argentina: “Bangod sang manubo nga sweldo napilitan kami nga magtrabaho sa duha ukon tatlo ka lokasyon, nagasaylosaylo halin sa isa ka duog pakadto sa isa pa. Bangod sini, nagapigaw ang amon pagkaepektibo.” Si Arthur, nga isa ka manunudlo sa Nairobi, Kenya, nagsugid sa Magmata!: “Bangod sang nagausmod nga ekonomiya, ang akon kabuhi subong isa ka manunudlo indi mahapos. Subong ginabaton sang madamo ko nga kaupod, ginaluyahan ang mga tawo nga pilion ang amon propesyon bangod sang manubo nga sweldo.”

Si Diana, isa ka manunudlo sa New York City, nagreklamo tuhoy sa tuman ka damo nga ulubrahon nga pormas nga nagakuha sang daku nga tion sang mga manunudlo. Ang kinaandan nga reklamo amo: “Mga pormas nga dapat sulatan, ining makatalaka nga mga pormas—sa bug-os nga adlaw.”

Kulang ang Manunudlo, Tuman ka Damo ang Estudyante

Si Berthold, nga taga-Düren, Alemanya, nagpabutyag sing isa pa ka reklamo pirme: “Tuman ka damo ang mga estudyante sa mga klase! Ang iban diri may tubtob sa 34 ka estudyante. Nagakahulugan ini nga indi namon mahatagan sing atension ang mga estudyante nga may mga problema. Indi sila matalupangdan. Ang mga kinahanglanon sang mga indibiduwal ginapasapayanan.”

Si Leemarys, nga ginkutlo kaina, nagpaathag: “Sang nagligad nga tuig ang akon pinakadaku nga problema, magluwas sa mapinatumbayaon nga mga ginikanan, amo nga may 35 ka kabataan sa akon klase. Handurawa lamang ang pagpangabudlay upod sa 35 ka seis-anyos nga kabataan!”

Si Iris nagsiling: “Kulang ang mga manunudlo diri sa New York, ilabi na sa matematika kag siensia. Makakuha sila sing mas maayo nga trabaho sa iban nga duog. Gani nagkuha ang siudad sing madamo nga dumuluong nga manunudlo.”

Maathag nga ang pagtudlo isa ka mabudlay gid nga propesyon. Ano, nian, ang nagapahulag sa mga manunudlo? Ngaa nagapadayon sila kag nagapabilin sa sini? Binagbinagon sang amon katapusan nga artikulo ini nga mga pamangkot.

[Blurb sa pahina 9]

Ginabulubanta nga 135,000 ka pusil ang ginadala sa mga eskwelahan sa Estados Unidos kada adlaw

[Kahon/Retrato sa pahina 10]

Paano Mangin Isa ka Madinalag-on nga Manunudlo?

Ano ang isa ka madinalag-on nga manunudlo? Sia bala ang tawo nga makapauswag sa memorya sang bata agod nga masaulo niya ang mga impormasyon kag makapasar sa mga eksaminasyon? Ukon sia bala ang tawo nga nagatudlo sa isa nga magpamangkot, maghunahuna, kag mangatarungan? Sia nga nagabulig sa bata nga mangin isa ka maayo nga banwahanon?

“Kon ginakilala namon nga mga manunudlo nga kaupod kami sang amon mga estudyante sa malawig kag masibod nga pagkabuhi, kon ginatratar namon sila nga may dignidad kag pagtahod nga nagakadapat sa ila subong mga tawo, nian yara kami sa dalanon nga mangin takus nga mga manunudlo. Subong lamang sina ka simple—kag subong man sina ka budlay.”​—To Teach​—The Journey of a Teacher.

Ginakilala sang isa ka maayo nga manunudlo ang ikasarang sang tagsa ka estudyante kag makahibalo kon paano ini palambuon. Si William Ayers nagsiling: “Dapat kami mangita sing mas maayo nga paagi, isa ka paagi nga napasad sa mga kapasidad, eksperiensia, kalantip, kag ikasarang . . . Nadumduman ko ang paathag sang isa ka ginikanan nga Tumandok nga Amerikano nga ang singko-anyos nga anak nga lalaki ginbansagan nga ‘mapigaw sing ulo’: ‘Nahibaluan ni Wind-Wolf ang mga ngalan kag mga batasan sa paglakbay sang kapin sa kuwarenta ka pispis. Nahibaluan niya nga may yara trese ka balahibo sa ikog sang agila. Ang kinahanglan niya amo ang isa ka manunudlo nga nakahibalo sang iya bug-os nga ikasarang.’ ”

Agod makatuon gid ang tagsa ka bata, dapat mahibaluan sang manunudlo kon ano ang nagapainteres ukon nagapahulag sa bata kag kon ano ang kabangdanan sang panimuot ukon paggawi sang bata. Kag dapat higugmaon sang isa ka dedikado nga manunudlo ang mga kabataan.

[Credit Line]

United Nations/Photo by Saw Lwin

[Kahon sa pahina 11]

Dapat Bala Mangin Masadya Pirme ang Pagtuon?

Ang maestro nga si William Ayers naglista sang napulo ka sayop nga ideya tuhoy sa pagtudlo. Ang isa sini amo: “Ginahimo sang maayo nga manunudlo nga mangin masadya ang pagtuon.” Nagsiling pa sia: “Ang kasadya makatulublag, makalilingaw. Ang mga komikero makalilingaw. Ang mga lahog makapasadya. Ang pagtuon mahimo mangin makagalanyat, makawiwili, makatilingala, makalilibog, kag sa masami makalilipay gid. Kon masadya ini, maayo. Apang indi kinahanglan nga mangin masadya ini.” Nagsiling pa sia: “Ang pagtudlo nagakinahanglan sing masangkad nga ihibalo, ikasarang, kalantip, paghantop, kag paghangop—kag importante sa tanan nagakinahanglan ini sing isa ka madinumdumon kag mainulikdon nga tawo.”​—To Teach​—The Journey of a Teacher.

Nakita ni Sumio, nga taga-Nagoya City, sa Japan, ini nga problema sa iya mga estudyante: “Madamo nga estudyante sa hayskul ang wala sing interes sa bisan ano nga butang kundi maglipaylipay kag magpakahapos.”

Si Rosa, isa ka manuglaygay sang mga estudyante sa Brooklyn, New York, nagsiling: “Ang kabilugan nga panimuot sang mga estudyante amo nga ang pagtuon makatalaka. Ang manunudlo makatalaka. Ginahunahuna nila nga ang tanan dapat mangin masadya. Wala nila marealisar nga ang mabenepisyo mo sa pagtuon nagasandig sa pagpanikasog mo sa pagtuon.”

Bangod sang pagsalimuang sa kasadyahan, mabudlay para sa mga pamatan-on nga magpanikasog kag magsakripisyo. Si Sumio, nga ginkutlo sa ibabaw, nagsiling: “Ang talalupangdon nga punto amo nga indi nila mahantop kon ano ang magaapektar sa palaabuton. Diutay gid lang ang mga hayskul nga estudyante nga nagahunahuna nga kon magpangabudlay gid sila karon, takus gid ini nga panikasog sa palaabuton.”

[Retrato sa pahina 7]

DIANA, E.U.A.

[Retrato sa pahina 8]

‘Ang paggamit sing droga lapnag apang talagsa lang gid madakpan.’—MICHAEL, ALEMANYA

[Retrato sa pahina 8]

“Nagaatubang kami sang mga problema sa kasingki kag pagkagiyan sa droga sa pamilya.”—AMIRA, MEXICO

[Retrato sa pahina 9]

“Ang mga manunudlo . . . dapat tamdon subong sang iban nga mga propesyonal kag indi subong sang halangdon nga mga manuglibang-bata.” —SANDRA FELDMAN, PRESIDENTE SANG AMERICAN FEDERATION OF TEACHERS