Mas Masibod Sangsa Ginahunahuna

Ang teoriya sang kemikal nga ebolusyon nagapanugda nga ang kabuhi sa duta nagluntad paagi sa kinaugali nga reaksion sang mga kemikal binilyon na ka tuig ang nagligad.

Ini nga teoriya wala nagasiling nga isa lamang ka aksidente ang naghimo sang walay kabuhi nga butang nga nangin mga pispis, reptilya, ukon iban pa masibod nga mga porma sang kabuhi. Sa baylo, nagasiling ini nga isa ka serye sang kinaugali nga reaksion sang kemikal ang nangin simple katama nga mga porma sang kabuhi subong sang lumot kag iban pa nga isa-ka-selula nga mga organismo.

Pasad sa kon ano karon ang nahibaluan tuhoy sa sining isa-ka-selula nga mga organismo, makatarunganon bala nga haumhaumon nga simple lamang sila katama amo nga hinali lamang sila nga nagtuhaw ? Halimbawa, ano bala ka simple ang isa-ka-selula nga lumot? Usisaon naton ang isa ka sahi sini, ang Dunaliella, isa-ka-selula nga berde nga lumot sang Volvocales nga klase.

Walay Katulad nga Isa-ka-Selula nga mga Organismo

Ang mga selula nga Dunaliella korte itlog kag magamay katama​​—⁠mga napulo ka micron ang kalabaon sini. Kon sugpunon ini sila, mga 1,000 ka selula ang kinahanglan agod makadangat sa isa ka sentimetro. Ang kada selula may duha ka kaangay latigo nga ikog sa isa ka punta, amo nga makalangoy ini. Kaangay sa mga tanom, ang mga selula nga Dunaliella nagagamit man sang photosynthesis agod mag-aman sing enerhiya. Nagapatubas sila sing pagkaon gikan sa carbon dioxide, mga mineral, kag iban pa nga sustansia nga nagasalupsop sa selula, kag nagadamo sila paagi sa pagtunga sang selula.

Ang Dunaliella mabuhi gihapon bisan sa maparat katama nga tubig. Isa ini sa pila lamang ka organismo nga mahimo mabuhi kag makapamuad sa Dead Sea, nga mga walo ka pilo ang kaparat sangsa tubig sang dagat. Ining ginakabig nga simple nga organismo makalampuwas man sa hinali nga pagbag-o sa kaparat sang palibot sini.

Talupangda, halimbawa, ang Dunaliella bardawil, nga masapwan sa manabaw nga mga katunggan sang asin sa desyerto sang Sinai. Ang tubig sa sining mga katunggan nagalasaw kon may bagyo ukon nangin maparat katama kon magmala bangod sang init sa desyerto. Sa pila ka kasangkaron, bangod sang ikasarang sini nga magpatubas kag magsupot sing glycerol sa igo-igo lang nga kadamuon, ining magamay nga lumot makalampuwas sa sining daku nga mga pagbag-o sa palibot. Madasig katama magpatubas sing glycerol ang Dunaliella bardawil, nagasugod mga pila lamang ka minuto sang pagbag-o sa kaparat, nagapatubas ukon nagadula ini sang glycerol agod makapasibu sa kahimtangan. Importante ini bangod may mga lugar nga ang kaparat sang tubig nagabalhin sa sulod lamang sing inoras.

Bangod nagakabuhi sa manabaw nga mga katunggan sang desyerto, ang Dunaliella bardawil nadayag sa mainit katama nga adlaw. Makahalit ini sa selula kon wala ang pangamlig  nga ginahatag sang isa ka duag sa selula. Kon magtubo sa mas masustansia nga palibot, subong sang kon madamo nga nitroheno ang matigayon, ang Dunaliella mangin masili nga berde, nga ang duag berde nga chlorophyll mangin pangamlig sini. Kon diutay ang nitroheno sa palibot kag ang tubig maparat katama, mainit ang temperatura, kag masanag ang silak sang adlaw, ang duag sang selula nagabalhin gikan sa berde nga nangin duag-kahil ukon pula. Ngaa? Sa idalom sining indi maayo nga palibot, nagakatabo ang isa ka masibod nga proseso. Ang chloropyll nagadiutay, kag ang alternatibo nga duag, ang beta-carotene, amo ang ginapatubas sa baylo sini. Kon ang selula wala sing ikasarang nga makapatubas sining duag, mapatay ini. Ang pagdamo sang beta-carotene​​—⁠ nga mga 10  porsiento sang mamala nga kabug-aton sang lumot​​—⁠amo ang nagapabag-o sang duag sini.

Sa Estados Unidos kag Australia, ang Dunaliella ginapadamo sa mga dalagku nga mga punong agod makapatubas sing natural nga beta-carotene kag ginabaligya para sa kinahanglanon nga nutrisyon sang katawhan. Halimbawa, may dalagku nga pasilidad sa produksion sa nabagatnan kag nakatundan nga Australia. Ang beta-carotene sarang man mapatubas sing artipisyal. Apang duha lamang ka kompanya ang may tuman kagasto kag masibod nga biochemical nga mga planta nga sarang makaprodukto sini. Ang ginahimo sang mga tawo sa dinekada nga may daku nga kapital sa pagpanalawsaw, pagpalambo, kag mga pasilidad sa produksion, mahapos lamang nga ginahimo sang Dunaliella. Ginahimo niya ini paagi sa iya tuman kagamay nga pabrika bilang pagpasibu sa hinali nga pagbag-o sang kahimtangan sang palibot sini.

Ang isa pa ka pinasahi nga kinaiya sang Dunaliella makita sa isa ka espesyi nga ginatawag Dunaliella acidophila, nga una nga ginpain sang 1963 sa mga tuburan kag duta nga may asupre. Ining mga palibot puno sing tuman kaisog nga sulfuric acid. Suno sa mga pagtinuon sa laboratoryo, ini nga espesyi sang Dunaliella sarang magtubo sa tubig nga may asupre, nga ang kaaslum mga 100 ka pilo sa duga sang suha. Sa pihak nga bahin, ang Dunaliella bardawil makalampuwas sa tuman kaparat nga palibot. Ginapakita sini ang daku nga ikasarang sang Dunaliella sa pagpasibu sa palibot.

Pila ka Punto nga Mabinagbinag

Dalayawon gid ang tumalagsahon nga kinaiya sang Dunaliella. Apang, diutay lamang ini nga bahin sang makatilingala nga mga kinaiya sang isa-ka-selula nga mga organismo agod mabuhi kag magdamo sa nagkalainlain kag kon kaisa indi maayo nga mga palibot. Ining mga kinaiya nagpaposible sa Dunaliella nga magpasibu sa mga kinahanglanon para magtubo, magpili sang mga pagkaon, maghaboy sang higko, maglikaw ukon maglandas sang mga balatian, magpalagyo sa mga manunukob, magpadamo, kag iban pa. Ang mga tawo nagagamit sing mga 100 trilyones ka selula sa paghimo sini nga mga buluhaton!

Makatarunganon bala nga magsiling kita nga ining isa-ka-selula nga lumot isa lamang ka simple, kinaraan nga porma sang kabuhi nga natabuan lamang ang pagluntad gikan sa diutay nga amino acids sa isa ka organiko nga sabaw? Makatarunganon bala nga batunon naton nga ining katingalahan sang kinaugali natabuan lamang? Daw ano ka makatarunganon nga ihatag naton ang kredito sang pagluntad sang buhi nga mga butang sa isa ka malantipon nga Desinyador nga nagtuga sang kabuhi para sa isa ka katuyuan. Ining kinaalam kag kalantip, nga indi naton mahangpan sing bug-os, amo ang kinahanglanon sa paghimo sang masibod katama kag interactive nga kinaugali sang buhi nga mga butang.

Ang mahalungon nga pag-usisa sa Biblia, nga wala naimpluwensiahan sang relihioso ukon sientipiko nga mga doktrina, nagahatag sang makapaayaw nga mga sabat sa mga pamangkot may kahilabtanan sa ginhalinan sang kabuhi. Minilyon ka tawo, lakip ang madamo nga nahanas sa siensia, ang nangin malipayon sa ila pagkabuhi bangod sining pag-usisa.⁠ *

[Nota]

[Mga retrato sa pahina 28, 29]

Pinakawala: Komersial nga pagprodukto sang beta-carotene paagi sa paggamit sing “Dunaliella”

Wala: Ginpadakuan nga duag-kahil nga ginsagod nga “Dunaliella”, nga nagapakita sang mataas nga nibel sang beta-carotene

[Credit Line]

© AquaCarotene Limited (www.aquacarotene.com)

[Retrato sa pahina 28]

Dunaliella

[Credit Line]

© F. J. Post/Visuals Unlimited

[Retrato sa pahina 29]

Retrato sang isa ka naga-scan nga “electron microscope” nga nagapakita sa “nucleus” (N), “chloroplast” (C), kag “Golgi” (G)

[Credit Line]

Retrato gikan sa www.cimc.cornell.edu/Pages/ dunaLTSEM.htm. Ginpahanugutan ang paggamit