Napatay ang Akon Wala Pa Mabun-ag nga Lapsag

INDI tuman ka init ang Lunes, Abril 10, 2000, gani naglakat ako. Manug-anom ka bulan pa lang ang akon tiyan, kag bisan pa daw nagapaluya ako, nalipay ako nga maglakat. Nian, samtang nagalinya sa pagbayad sa groserya, may panagupnop ako nga may malain nga natabo sa akon.

Wala gid magsala ang akon panagupnop pagpauli ko. Gindugo ako—butang nga wala matabo sa akon nagligad nga duha ka pagmabdos—kag hinadlukan ako! Gintawgan ko ang akon doktor, apang nagpanugda sia nga pagkabuwas na lang ako magkadto, total, may appointment naman ako. Antes namon sang akon bana ginpatulog ang amon duha ka bata sadto nga gab-i, nangamuyo kami kay Jehova kag nangayo sing kusog pananglit kinahanglan namon ini. Sang ulihi, natulugan ako.

Apang sang mga alas dos, nakabugtaw ako bangod sa tuman nga kasakit. Ang kasakit amat-amat nga nagtahaw, apang sang matulugan liwat ako, nagsakit uli ini, sini nga tion sing balik-balik. Labi pa ako nga gindugo, kag narealisar ko nga ginasakitan ako. Bisan ano man nga pamensar ko, indi ko gid madumduman nga may nahimo ako nga di-nagakaigo.

Pagkaalas singko sang aga, nagpadul-ong ako sa ospital. Pag-abot namon sang akon bana, gindipara kami sang mainayuhon kag mabinuligon kaayo nga mga empleyado sa emergency room. Nian, paglipas sang duha ka oras, ginsugiran kami sang doktor sang butang nga ginakahadlukan namon: ang akon lapsag napatay.

Bangod sang nauna nga mga sintomas, handa na ako sa sini kag kalmado nga ginbaton ang balita. Isa pa, ang akon bana yara pirme sa akon tupad kag tuman ka masinakdagon. Apang karon nga mapauli kami nga indi upod ang lapsag, nagpalibog kami kon ano ang isiling namon sa amon duha ka bata, si Kaitlyn, anom ka tuig, kag si David, apat ka tuig.

Ano ang Isiling Namon sa Amon mga Bata?

Antes nagtulog ang mga bata, nahibaluan nila nga may problema, apang paano namon sila sugiran nga napatay ang ila manghod? Namat-od kami nga sugiran sila sing tampad. Ginbuligan kami sa sini nga bahin sang akon iloy paagi sa pagsiling sa mga bata nga sa pagpauli namon, indi namon upod ang lapsag. Pag-abot namon, nagdalagan sila sa pagsug-alaw sa amon kag ginhakos kag ginhalukan kami. Ang ila una nga pamangkot amo, “OK bala ang lapsag?” Wala ako makasabat, apang ang akon bana, nga nagahakos sa amon sing hugot, nagsiling: “Napatay ang lapsag.” Naghaksanay kami kag naghibi, nga nakabulig agod masugdan ang amon paglandas sa kalisod.

Apang, indi kami handa sa ulihi nga mga reaksion sang amon mga bata. Halimbawa, paglipas sang mga duha ka semana nga nahulugan ako, ginpahibalo sa lokal nga kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova nga ang isa ka tigulang nga Saksi kag mahirop nga abyan sang amon pamilya napatay. Si David, nga apat ka tuig, naghibubun-ot sing todo, amo nga gindala sia  sa guwa sang akon bana. Sa tapos sia mapahipos, namangkot si David kon ngaa napatay ang iya abyan. Nian namangkot sia kon ngaa napatay ang lapsag. Pagkatapos sini, nagsiling sia sa iya amay: “Mapatay ka man bala?” Luyag man niya mahibaluan kon ngaa wala pa ginlaglag ni Jehova nga Dios si Satanas kag gintadlong ang tanan nga butang. Sa pagkamatuod, nakibot kami nga mahibaluan ang iya ginahunahuna.

Si Kaitlyn madamo man sing pamangkot. Kon nagahampang sa iya mga monyika, masami sia nagpakunokuno nga nagamasakit ang isa ka monyika, samtang ang iban pa nga mga monyika nangin mga nars ukon mga miembro sang pamilya. Ginahimo niya nga ospital sang monyika ang isa ka kahon kag kon kaisa nagpakunokuno nga napatay ang isa sang iya mga monyika. Bangod sang mga pamangkot kag ginahampang sang amon mga bata, madamo kami sing higayon nga matudluan sila sing importante nga mga leksion tuhoy sa kabuhi kag kon paano kami mabuligan sang Biblia agod mabatas ang mga pagtilaw. Ginpahanumdom man namon sila sang katuyuan sang Dios nga himuon ang duta nga isa ka matahom nga paraiso, diin wala na sang tanan nga sahi sang pag-antos kag kasakit—bisan ang kamatayon.—Bugna 21:3, 4.

Kon Paano Ko Nabatas nga Mapatyan

Pagpauli ko gikan sa ospital, daw wala pa ako sa kaugalingon kag magamo ang akon pensar. Bisan pa madamo sing hilimuon, indi ko mahibaluan kon diin ang unahon. Gintawgan ko ang pila ka abyan nga nakaeksperiensia man sini, kag makalulugpay gid sila. Ang isa namon ka mahirop nga abyan nagpadala sing bulak kag nagtanyag nga atipanon ang mga bata sa isa ka hapon. Ginpasalamatan ko gid ang iya mainit nga pagkabalaka kag praktikal nga bulig!

Gin-album ko ang mga retrato sang amon pamilya. Gintan-aw kag gin-uyatan ko ang wala pa masuksok nga mga bayo sang lapsag—ang lamang kitaon nga mga pahanumdom sa akon napatay nga lapsag. Sa sulod sang madamo nga semana, hinali nga nagabag-obag-o ang akon ginabatyag. May inadlaw nga nagahilibion lang ako—walay sapayan sang tanan nga suporta sang akon pamilya kag mga abyan. Kon kaisa, abi ko magalain ang akon ulo. Nabudlayan gid ako kon makaupod ko ang mga abyan nga nagamabdos. Sang una, abi ko indi daku nga problema sa kabuhi sang babayi ang mahulugan, butang nga madali lang naton malandas. Nagsayop gid ako! *

Gugma—Ang Labing Maayo nga Bulong

Upod sa paglipas sang tion, ang gugma nga ginpakita sang akon bana kag sang mga masigka-Cristiano epektibo  nga bulong. Ang isa ka Saksi nagluto sing palanyapunon kag gindala ini sa amon balay. Ang isa ka gulang sa kongregasyon kag ang iya asawa nagduaw isa ka gab-i nga may dala nga bulak kag mahigugmaon nga kard. Nahibaluan namon nga masako gid sila, amo nga natandog kami sa ila pagkamadinumdumon. Madamo pa nga abyan ang nagpadala sing mga kard ukon mga bulak. Ang simple nga mga tinaga nga “Ginahunahuna namon kamo” importante gid! Ang isa ka miembro sang kongregasyon nagsulat: “Ginatamod naton ang kabuhi subong sa pagtamod ni Jehova—subong isa ka butang nga labing hamili. Kon mahibaluan niya nga may nahulog nga maya sa duta, pat-od nga mahibaluan niya kon may nahulog nga kiring.” Ang akon pakaisa nagsulat: “Nahayanghag gid kita sa milagro tuhoy sa pagkabun-ag kag kabuhi, kag natingala man kita kon ang kiring indi mabuhi.”

Paglipas sang pila ka semana samtang yara sa Kingdom Hall, daw luyag ko maghibi, gani nagguwa ako antes nagsugod ang miting. Nakita sang akon duha ka abyan ang akon pagguwa nga nagahibi kag naglingkod sila upod sa akon sa salakyan, gin-uyatan ang akon kamot, kag ginpakadlaw ako. Wala madugay nagbalik kami nga tatlo sa sulod. Makalilipay gid nga may mga abyan nga “mahirop pa sangsa isa ka utod”!—Hulubaton 18:24.

Sang naglapta ang balita, nakibot ako nga mahibaluan nga madamo gali nga mga Saksi ang nakaeksperiensia man sing amo sini. Bisan ang iban nga indi gid anay malapit sa akon nakahatag sing pinasahi nga lugpay kag pagpalig-on. Ang ila mahigugmaon nga suporta sa oras nga kinahanglan ko gid nagpahanumdom sa akon sang hulubaton sa Biblia: “Ang matuod nga kaupod nagahigugma sa tanan nga tion, kag isa ka utod nga natawo kon may kapiutan.”—Hulubaton 17:17.

Lugpay Gikan sa Pulong sang Dios

Ang Memoryal sang kamatayon ni Cristo ginsaulog isa ka semana sa tapos ako mahulugan. Isa ka gab-i, samtang ginabasa namon ang rekord sa Biblia tuhoy sa katapusan nga inadlaw ni Jesus, hinali ko nga nahunahuna: ‘Nahibaluan ni Jehova ang kasakit nga mapatyan. Ang iya mismo anak napatay!’ Bangod si Jehova amo ang aton langitnon nga Amay, nalipatan ko kon kaisa kon daw ano sia ka mahinangpanon kag mahinuklugon sa iya mga alagad—lalaki man kag babayi. Sadto mismo nga higayon nagbatyag ako sing daku nga kaumpawan. Labi pa ako nga nangin malapit kay Jehova.

Napalig-on man ako sang mga publikasyon pasad sa Biblia, ilabi na ang nagligad nga mga guwa sang Lalantawan kag Magmata! nga mga magasin nga nagahinun-anon sa pagkapatay sang isa ka hinigugma. Halimbawa, ang mga artikulo tuhoy sa “Pag-atubang sa Pagtaliwan Sang Anak” sa Agosto 8, 1987, nga guwa sang Magmata! tuman ka mabuligon, subong man ang brosyur Kon ang Isa nga Ginahigugma Mo Mapatay. *

Paglandas sa Kalisod

Samtang nagalipas ang tion, nahibaluan ko nga amat-amat ko na nga nalandas ang kalisod sang mahimo na ako makakadlaw nga wala na nahuya kag makasugilanon nga wala na nagasambit sang akon napatay nga lapsag. Walay sapayan sini, nasubuan gihapon ako kon kaisa, subong abi kon makita ko ang akon mga abyan nga wala makabalita nga nahulugan ako ukon kon magtambong sa amon Kingdom Hall ang pamilya nga may lapsag.

Nian isa ka aga nagbugtaw ako nga wala na nagabatyag sing kalisod. Bisan antes ko pa ginmuklat ang akon mga mata, nabatyagan ko nga nalandas ko na ang kalisod—nga may kalinong kag katawhay nga wala ko mabatyagan sa sulod sang mga binulan. Apang, sang nagmabdos ako pagligad sang mga isa ka tuig nga napatay ang akon lapsag, ang panghunahuna nga basi mahulugan liwat ako naglutaw. Sing makalilipay, nagbun-ag ako sing isa ka mapagros nga bata nga lalaki sang Oktubre 2001.

Ginakalisdan ko pa gihapon ang akon napatay nga lapsag. Apang, ang bug-os nga natabo nagpatudok sang akon pagpasalamat sa kabuhi, sa akon pamilya, sa mga masigka-Cristiano, kag sa Dios—nga nagalugpay sa aton. Ginpadaku man sini ang makatalandog nga kamatuoran nga wala ginakuha sang Dios ang aton mga bata kundi ang “wala ginapaabot nga hitabo nagakahanabo sa [aton] tanan.”—Manugwali 9:11.

Ginakalangkagan ko ang tion nga dulaon sang Dios ang tanan nga kalisod, paghibi, kag kasakit, pati na ang pisikal kag emosyonal nga kasakit nga mahulugan! (Isaias 65:17-23) Nian ang tanan nga matinumanon nga mga tawo magasiling: “Kamatayon, diin bala ang imo kadalag-an? Kamatayon, diin bala ang imo sudlot?”—1 Corinto 15:55; Isaias 25:8.—Gin-amot.

[Mga nota]

[Kahon sa pahina 21]

Kadamuon kag Kabangdanan nga Mahulugan

“Ginapakita sang pagtuon nga 15 tubtob 20 porsiento sang tanan nga nagamabdos ang nahulugan,” siling sang The World Book Encyclopedia. “Apang daku gid ang peligro nga mahulugan sa unang duha ka semana sa tapos sang pagpanamkon (pertilisasyon), ang tion nga wala gani makahibalo ang kalabanan nga mga babayi nga nagamabdos sila.” Isa pa ka reperensia ang nagsiling nga kapin sa “80 porsiento sang mga nahulog natabo sa unang 12 ka semana sang pagmabdos,” diin sa di-magkubos katunga ang ginahunahuna nga bangod sa mga depekto sa mga chromosome sang kiring. Ining mga depekto indi resulta sang amo man nga mga depekto sa chromosome sang iloy ukon amay.

Ang iban nga mga kabangdanan nga mahulugan amo ang kapagros sang iloy. Ginatudlo sang mga doktor ang hormonal kag immune system disorder, impeksion, kag diperensia sa matris sang iloy. Ang malubha nga mga balatian subong sang diabetes (kon wala ginatapna sing nagakaigo) kag alta presyon mahimo nga mga kabangdanan man.

Suno sa mga eksperto, ang pag-ehersisyo, paghakwat sing mabug-at nga mga butang, ukon seksuwal nga paghulid indi mga kabangdanan nga mahulugan. Indi mahimo nga ang pagkatumba, pagkabunggo, ukon hinali nga kakugmat amo ang kabangdanan nga mahulugan. Ang isa ka reperensia nagsiling: “Ang kiring indi mahimo mahalitan kon indi ini serioso kag nagbutang sa peligro sang imo mismo kabuhi.” Ang desinyo sang taguangkan isa gid ka pamatuod sang maalam kag mahigugmaon nga Manunuga!—Salmo 139:13, 14.

 [Kahon/Retrato sa pahina 23]

Kon Paano Makabulig ang Pamilya kag mga Abyan

Kon kaisa mabudlay mahibaluan kon ano ang husto nga ihambal ukon himuon kon ang isa ka miembro sang pamilya ukon abyan mahulugan. Lainlain ang reaksion sang mga tawo sa sini, gani wala sing isa ka pagsulundan sa paghatag sing lugpay kag bulig. Apang, binagbinaga ang masunod nga mga panugda. *

Praktikal nga mga butang nga himuon agod makabulig:

◆ Magtanyag nga atipanon ang magulang nga mga bata.

◆ Magluto sing pagkaon kag dalhon ini sa pamilya.

◆ Hatagi man sing lugpay ang amay. Subong ginsiling sang isa ka amay, “wala sila nagahimo sing madamo nga kard para sa mga tatay sa sining sitwasyon.”

Mabuligon nga butang nga masiling:

◆ “Nasubuan ako nga mabalitaan nga nahulugan ka.”

Ining simple nga mga tinaga daku nga bulig, kag ginabuksan sini ang ganhaan para sa dugang pa nga makalulugpay nga mga pulong.

◆ “Sige, maghibi ka lang.”

Matapok ang luha sa unang mga semana ukon binulan pa gani sa tapos nga mahulugan. Pasaliga sia nga wala naganubo ang imo panan-aw sa iya kon maghibi sia.

◆ “Matawgan ko bala ikaw liwat sa masunod nga semana agod kamustahon ka?”

Sa primero, ang mga nahulugan nagabaton sing madamo nga simpatiya, apang sa paglipas sang tion kag samtang nagapangalisod gihapon, mahimo sila magbatyag nga ang iban nalipat na sa ila. Malipay sila nga mahibaluan nga yara gihapon ang imo suporta. Ang kalisod mabatyagan sing senemana ukon binulan. Mabatyagan ini bisan sa tapos sang madinalag-on nga pagmabdos.

◆ “Indi ko mahibaluan kon ano ang isiling.”

Mas maayo ini nga isiling sangsa wala. Ang imo katampad kag ang katunayan nga luyag mo maglugpay kag magbulig nagapakita sang imo kabalaka.

Kon ano ang indi dapat isiling:

◆ “Makabata ka pa liwat.”

Bisan pa matuod ini, mahimo ini hantupon nga wala ka nagapakita sing kahanuklog. Indi luyag sang mga ginikanan ang iban nga lapsag, luyag nila yadtong lapsag. Antes sila maghunahuna nga magbata liwat, kalisdan gid nila ang napatay nga lapsag.

◆ “Basi may diperensia sia.”

Bisan pa matuod ini, indi gid ini makalugpay. Sa hunahuna sang iloy, isa ka mapagros nga lapsag ang ginadala niya.

◆ “Total indi mo pa kilala ang lapsag. Mas mabudlayan ka kon sa ulihi pa ini matabo.”

Ang kalabanan nga babayi may suod na nga balatyagon sa ila wala pa mabun-ag nga lapsag. Gani kon mapatay ang bata, masunson nga nagasunod ang kalisod. Ang labi pa nga nagapalisod amo nga ang iloy lamang ang “nakakilala” sa lapsag.

◆ “Total may iban ka pa nga bata.”

Sa nalisdan nga mga ginikanan, katumbas ini sang pagsiling sa isa nga nakumpol: “Total may isa ka pa ka tiil (ukon kamot) nga nabilin.”

Sa pagkamatuod, dapat batunon nga bisan ang labing mainulikdon kag sinsero nga tawo nagahambal kon kaisa sing wala maluyagi nga butang. (Santiago 3:2) Gani, ang mahantupon nga mga babayi nga nahulugan dapat magpakita sing Cristianong gugma kag indi magtanom sing malain nga buot sa mga nangin indi mataktikanhon sa paghambal bisan pa may maayo sila nga tinutuyo.—Colosas 3:13.

[Nota]