Pagsapo sing mga Bahandi sa Pantalan sang mga Perlas

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA AUSTRALIA

ANG BROOME isa ka banwa sa aminhan-katundan sang Australia, nga ginapalibutan sang mga balas kag kadagatan. Sa bagatnan-sidlangan nayon, ang Great Sandy Desert nagalab-ot tubtob sa sentro sang Australia. Sa katundan, ang Indian Ocean nagalab-ot tubtob sa baybayon sang Madagascar. Pirme ginawaswasan sang mga buhawi ining naaminhan-katundan nga pamusod sang kontinente.

Sang una, sa idalom sang tropikal nga mga balod sa Broome, nahamtang ang mga pakinhason nga may mga perlas (pearl oyster) kag madamo ini kaayo amo nga nakilal-an ang Broome subong Pantalan sang mga Perlas. Ang mga pirata, mga ulipon, kag dalagkuan nga mga manugpamerlas nangin bahin sang maduagon nga maragtas sang Broome.

Ang Natukiban sang Isa ka Pirata

Bisan pa ginlagulad sang Olandes nga si Dirck Hartog ining bahin sang kalibutan sang 1616, ang katundan nga baybayon sang Australia wala pa masyado ginasayuhan tubtob sang 1688. Sadto nga tuig ang Ingles nga awtor, artist, kag pirata nga si William Dampier natabuan nga nakasayo sa sini nga baybayon samtang nagasakay sa sakayan nga Cygnet. Sang pagpauli niya, ginbalhag ni Dampier ang iya mga eksperiensia. Ang iya mga sinulatan kag mga drowing nagganyat gid sa imahinasyon sang iya mga kasimanwa amo nga ginhatagan sia sing sakayan sang Royal Navy kag ginsugo nga maglakbay kag maglagulad sa New Holland, nga amo anay ang pagtawag sa Australia.

Ang ekspedisyon ni Dampier sakay sa sakayan sang navy nga Roebuck napaslawan. Wala sing nadiskobre nga bag-o nga lugar, kag nauntat ang ekspedisyon sang ang naggabok na niya nga sakayan ginsulod sang tubig kag nalugdang. Nakasalbar si Dampier, kag ginlakip niya sa rekord sang iya paglakbay ang pagdiskobre sa pakinhason nga may perlas.

Manggad Kabaylo sa Kabuhi sang Tawo kag Gikan sa Paghimo sing mga Butones

Naglipas pa ang 160 ka tuig antes marealisar ang balor sang natukiban ni Dampier. Sang 1854, nagsugod ang pagpanalom sing perlas sa duog nga ginhingadlan ni Dampier nga Shark Bay, apang wala ini magmadinalag-on sing bug-os. Samtang, sa malapit nga katubigan sang Nichol Bay, natukiban ang higante nga pakinhason nga may perlas nga Pinctada maxima. Ang alukaba sining daw-pinggan-ka-daku nga pakinhason nagahatag sing pinakaali nga mother-of-pearl sa kalibutan​—⁠butang nga kinahanglanon gid sa paghimo sing mga butones.

Sang katuigan 1890, mga 140,000 ka Ingles nga pound nga balor sang mother-of-pearl ang gindala sa Inglaterra kada tuig halin sa Broome. Bisan pa madamong malahalon nga perlas ang nagatapik sa mga alukaba, ining mga bahandi dugang lamang nga benepisyo. Ang alukaba mismo ang nagpamanggad sa dalagkuan nga mga manugpamerlas​—⁠manggad nga sa masami ang kabayaran amo ang kabuhi sang mga tawo.

Sang primero, ginahaylo ukon ginapilit sang mga manugpamerlas ang mga Aborigine nga mangin manugsalom sing perlas, isa ka trabaho nga madali nangin sampaton ang mga Aborigine. Apang ang pagpanalom sing perlas makatalagam nga trabaho, kag pila ka mga manugsalom ang nalumos ukon ginpatay sang mga bagis. Madamo man nga manugsalom ang napatay bangod sang mabudlay nga mga kahimtangan sa trabaho nga ginapatuman sang ila mga amo. Agod dugangan ang mga manugsalom, nagkuha sing mga manugsalom halin sa Malaysia kag Java. Kon maubos na ang mga perlas sa mas manabaw nga mga bahin, ginasalom ang mas madalom nga mga bahin sa bulig sang bag-o naimbento nga helmet para sa pagsalom.

Ang Pagkaputo Nag-apektar sa “Sodoma kag Gomorra”

Ang nagapamerlas nga mga sakayan sa Broome nagdamo tubtob sa kapin sa 400. Ang kultura sang Asia, Europa, kag sang mga Aborigine nagporma sing isa ka pinasahi kag sa masami wala-kasuguan nga pag-updanay. Ang kahimtangan sadto nga tion ginlaragway sang isa ka nagapanguha sing perlas: “Ang Broome (sadto) isa ka hamungaya, makasasala kag matinuguton nga komunidad, diin ang masunson nga pagsambit sang Klero sa Sodoma kag Gomorra ginkabig nga nagakaigo nga pagpatungod sa pag-uswag sang publiko, sa baylo nga bilang paandam tuhoy sa palaabuton nga silot sang Dios.”

Apang, sang nagdabdab ang una nga bug-os kalibutan nga inaway, ang negosyo sa mother-of-pearl napierde, kag hinali lang naputo ang Broome. Nakabalik sing makadali ang industriya sa ulot sang duha ka bug-os kalibutan nga inaway, apang pagkatapos sang ikaduha nga bug-os kalibutan nga  inaway, indi maayo ang natabo liwat sa Broome. Naimbento ang mga plastik, kag nangibabaw ang pagkinahanglan sang plastik nga mga butones sangsa mother-of-pearl.

Pagpatubas sing Malahalon nga mga Perlas

Pagkatapos sang ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway, ginduaw sang delegasyon sang Australia ang nagapatubo sing perlas nga uma sa Ago, Japan. Didto, nangin sampaton si Kokichi Mikimoto sa pagpatubo sing mga perlas paagi sa artipisyal nga pagsal-ot sing grit pasulod sa mga pakinhason nga ginatubuan sang perlas. Ang libro nga Port of Pearls nagsiling nga ginsingganan ni Mikimoto ang mga Australiano nga “bisan ang mas maayo nga mga perlas mahimo mapatubo sa ila mainit-init nga katubigan sa mas daku nga alukaba [sang perlas] sa Australia.” Ginsunod ang iya laygay, kag sang katuigan 1970, ang mga pakinhason nga may perlas sa Australia nagapatubas sing pila sang pinakadaku kag pinakamahal nga ginpatubo sing artipisyal nga mga perlas.

Bisan pa ang mga perlas nga ginpatubo sa madamo nga bahin sang kalibutan nagalab-ot sa kadakuon nga 11 milimetros ang diametro, ang South Sea nga mga perlas nagadaku tubtob sa 18 milimetros. Ang isa lamang ka string sining daku nga mga perlas mahimo magbili sing kapin sa $500,000. Indi katingalahan nga ining manipulon nga mga bahandi mapaanggid sa mga brilyante nga masapwan sa kadadalman sang dagat!

[Mga retrato sa pahina 14, 15]

Si William Dampier

Ang manugsalom sing perlas nga nagapanguha sing mga perlas sa baybayon sa aminhan sang Broome

Isa ka eksperto nga nagakuha sing isa ka perlas gikan sa pakinhason

Isa sang orihinal nga mga kalargahan sing perlas nga sakayan nga ginkay-o agod makabiyahe liwat sa dagat

Ang mga perlas may nanuhaytuhay nga duag (ang retrato ginpadakuan)

[Credit Lines]

William Dampier: By permission of the National Library of Australia - Rex Nan Kivell Collection, NK550; diver: © C. Bryce - Lochman Transparencies; necklace and expert: Courtesy Department of Fisheries WA, J. Lochman; ship: Courtesy Department of Fisheries WA, C. Young; pearls close-up: Courtesy Department of Fisheries WA, R. Rose