Tagsakdag sang Inaway Ukon Manugpauswag sang Paghidait?

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA SWEDEN

Kada tuig, ang “Nobel prize” ginapadya sa mga indibiduwal ukon organisasyon nga nakahimo sing talalupangdon nga kontribusyon sa kaayuhan sang katawhan sa nanuhaytuhay nga patag. San-o nagsugod ining kinabatasan, kag ano ang kaangtanan sini sa pagtinguha nga matigayon ang bug-os kalibutan nga paghidait?

ANG iya ngalan naangot sa kauswagan sang katawhan, apang nagmanggaranon sia sa pagbaligya sing mga armas sa inaway. Sin-o sia? Si Alfred Bernhard Nobel, isa ka Sueco nga negosyante kag kemiko. Gindayaw si Nobel sa iya panikasog sa pagbulig sa mga tawo, apang gintawag man sia nga “negosyante sang kamatayon.” Ngaa? Bangod gin-imbento ni Nobel ang dinamita, kag nangin manggaranon gid sia sa bug-os niya nga kabuhi paagi sa paghimo kag pagbaligya sing makamamatay nga mga inugpalupok.

Apang sang mapatay si Nobel sang 1896, may natukiban nga wala gid ginapaabot kag makakilibot. Ginlakip niya sa iya testamento nga painon ang $9 milyones kag kada tuig ang saka sini ihatag subong padya sa mga indibiduwal nga may talalupangdon nga hinimuan sa pisika, kemika, medisina, literatura, kag paghidait.

Sang primero, madamo nga tawo ang naligban. Ngaa ang negosyante sang mga inugpalupok luyag gid maghatag sing padya sa maayo kag mahidaiton pa gani nga mga hinimuan? Naghunahuna ang iban nga nakonsiensia si Nobel bangod ang mga inugpalupok nga ginhimo niya malaglagon gid. Apang, ang iban nagpati nga nagtinguha na si Nobel para sa paghidait sa umpisa pa lang. Sa pagkamatuod, daw nagpati sia nga kon mangin labi ka makamamatay ang mga armas, mahimo nga indi mahanabo ang inaway. “Ayhan maunahan pa sang akon mga pabrika nga dulaon ang inaway sangsa inyo mga kongreso,” siling niya kuno sa isa ka manunulat, kag nagdugang: “Sa adlaw nga magpatyanay sing hinali ang duha ka kampo sang hangaway, ayhan ang tanan sibilisado nga pungsod magaisol sa kahadlok kag magbungkag sang ila mga tropa.”

Nagmatuod bala ang panagna ni Nobel? Ano nga mga leksion ang natun-an sa isa ka siglo nga nagligad sa tapos nga mapatay si Nobel?

[Blurb sa pahina 3]

“Luyag ko mag-imbento sang isa ka butang ukon makinarya nga may daku gid nga ikasarang sa pagpatay sa madamo agod mangin imposible na ang inaway sing dayon”​—⁠ALFRED BERNHARD NOBEL

[Picture Credit Lines sa pahina 3]

Page 2: Missile: U.S. Navy photo; building rubble: UN PHOTO 158178/J. Isaac; page 3: Nobel: © Nobelstiftelsen