Mga Aksidente sa Salakyan—Luwas Ka Bala?

“Wala ako sing malain nga rekord sa pagmaneho, gani wala ako nagakabalaka nga maaksidente.” “Nagakaaksidente lamang yadtong pamatan-on kag harasharas nga mga drayber.” Madamo ang nagahunahuna nga indi gid sila maaksidente sa salakyan. Amo man bala sini ang imo ginabatyag? Luwas ka bala sa mga aksidente sa salakyan?

GINAPAKITA sang estadistika nga kon nagapuyo ka sa manggaranon nga pungsod, maaksidente ka gid bisan makaisa lang sa bilog mo nga kinabuhi. Para sa madamo, ini nga aksidente makamamatay. Sa bug-os nga kalibutan, kapin na karon sa tunga sa milyon ang nagakapatay sa aksidente sa salakyan kada tuig. Mahimo nga madamo sang napatay sining nagligad nga tuig ang naghunahuna nga indi gid ini matabo sa ila. Ano ang imo himuon agod indi ka maaksidente? Ang solusyon amo ang paglikaw. Binagbinaga kon paano mo malikawan ang mga aksidente bangod sang katuyo kag sang mga epekto sang pagtigulang.

Ang Ginatuyo nga Drayber

Ang pila ka eksperto nagsiling nga ang ginatuyo nga drayber subong ka makatalagam sa hubog nga drayber. Ginapakita sang report nga ang katuyo amo ang ginabangdan sang nagadamo nga aksidente. Ang Fleet Maintenance & Safety Report nagsiling sining kasan-o lang nga sa sulod sang isa ka tuig, 1 sa kada 12 ka motorista sa Norway ang nagsugid nga natulugan sila samtang nagamaneho. Suno sa The Star sang Johannesburg, Bagatnan nga Aprika, ang kakapoy sang drayber amo ang kabangdanan sang tubtob sa un-tersia sang tanan nga pagbungguanay sa sina nga pungsod. Ang report gikan sa iban nga mga pungsod nagapakita nga naapektuhan man sang kakapoy ang mga drayber bisan diin. Ngaa tuman kadamo sang ginatuyo nga mga drayber?

Ang isa sang mga kabangdanan sang problema amo ang masako nga estilo sang kabuhi karon. Ang Newsweek nga magasin nagreport kasan-o lang nga ang mga Amerikano mahimo “kulang sing tulog sing halos isa ka oras kag tunga kada gab-i sangsa [mga Amerikano] sadtong panugod sang ika-20 nga siglo​—⁠kag mahimo magadugang pa ang problema.” Ngaa? Ang magasin nagbalikwat sa espesyalista sa tulog nga si Terry Young nga nagasiling: “Ginatamod sang mga tawo ang pagtulog subong isa ka butang nga puwede nila idingot sa ila kaugalingon. Ang isa ginakabig nga mainuswagon kon makapangabudlay sia sing lakas bisan nga diutay lamang sing tulog.”

Ginasiling nga ang ordinaryo nga tawo nagakinahanglan sing anom kag tunga tubtob siam ka oras nga tulog kada gab-i. Kon kulang, ang mga tawo makatigayon sing “utang sa tulog.” Ang report nga ginpanagtag sang AAA Foundation for Traffic Safety nagasiling: “Bisan ang 30 ukon 40 minutos nga kulang nga tulog kada gab-i sa sulod sang isa ka semana magaresulta sa 3 tubtob 4 ka oras nga utang sa tulog pag-abot sa talipuspusan sang semana, nga bastante na agod magdugang ang katuyo sa adlaw.”

Kon kaisa, indi ka makatulog sing mahamuok kon gab-i. Mahimo nga wala ka makatulog bangod sang insomniya, pag-atipan sa anak nga nagamasakit, ukon sang iban nga mga rason nga indi mo makontrol. Pagkadason nga adlaw mahimo nga ginatuyo ka na samtang nagamaneho. Ano ang imo dapat himuon kon matabo ini?

Ang popular nga mga remedyo subong sang pag-inom sing caffeine, pagbukas sing bintana, pag-usang sing  chewing gum, ukon pagkaon sing bisan ano nga makahang mahimo nga indi makadula sang imo katuyo. Wala sing isa sining ginatawag nga mga remedyo ang makalubad gid sa problema. Ang kinahanglan mo amo ang pagtulog. Busa ngaa indi ka anay magpiyongpiyong? Ang The New York Times nagpanugda: “Ang makapapagsik nga pagpiyongpiyong sa udto indi dapat magsobra sa 30 minutos; kon magsobra, ang isa mahimo nga matulugan sing mahamuok kag mabudlayan na sa pagbugtaw.” Kon magpiyongpiyong ka, mahimo nga maatrasar ka, apang mahimo mapalawig sini ang imo kabuhi.

Bangod sang imo estilo sang kabuhi, mahimo ikaw mangin isa ka ginatuyo nga drayber. Nagahinguyang ka bala sing madamo nga oras sa Internet, ukon nagapulaw ka bala sa pagtan-aw sing telebisyon? Nagakaagahan ka bala sa sosyal nga mga pagtinipon? Indi pagtuguti nga bangod sini nga mga batasan, indi ka makatulog. Ginpadaku anay sang maalam nga si Hari Solomon ang kabilihanan bisan sang “diutay nga pahuway.”​—⁠Manugwali 4:6.

Eksperiensiado Apang Tigulang Na

Ang tigulang nga mga drayber masami nga labing eksperiensiado sa karsada. Isa pa, wala sila nagapadasodaso kag nakahibalo sila sang ila mga limitasyon. Apang, ang tigulang nga mga drayber indi luwas sa katalagman sa pagbungguanay sang mga salakyan. Ang matuod, mahimo nga mas madali sila maaksidente samtang nagatigulang sila. Ang magasin sa Estados Unidos nga Car & Travel nagreport: “Ang mga tawo nga lampas sa 70 anyos amo ang nagahuman sang 9 porsiento sang populasyon, apang 13 porsiento sa ila ang nagakapatay sa mga aksidente sa salakyan.” Sing makapasubo, labi nga nagadamo ang pagbungguanay nga nagadalahig sa tigulang nga mga drayber.

Binagbinaga ang naobserbahan ni Myrtle, nga 80 anyos.⁠ * Nagsugod sia sa pagmaneho sang nagligad nga kapin sa 60 ka tuig kag wala gid sia maaksidente. Apang, kaangay sang madamo pa nga iban, nabatyagan niya ang mga epekto sang pagtigulang​—⁠mga epekto nga mahimo tunaan sang pagkaaksidente. Sia nagsiling sa Magmata! kasan-o lang: “Samtang nagatigulang ka, ang tanan nga butang sa kabuhi [lakip na ang pagmaneho] nangin mabudlay.”

Ano ang iya ginhimo agod mabuhinan ang posibilidad nga maaksidente sa salakyan? “Sa sulod sang mga tinuig naghimo ako sing mga pagpasibu suno sa akon edad,” siling ni Myrtle. Halimbawa, ginbuhinan niya ang oras nga ginahinguyang niya sa pagmaneho, ilabi na kon gab-i. Ining diutay nga pagbag-o nakabulig sa iya nga mahuptan ang maayo nga rekord nga indi na kinahanglan nga mag-untat sia sa pagmaneho.

Bisan mabudlay man batunon, ang tanan nagatigulang. (Manugwali 12:1-7) Nagatuhaw ang nagkalainlain nga mga balatian sa lawas, nagabundol kita, kag nagadulom ang aton panulok​—⁠ini tanan nagapabudlay sang pagmaneho sing maayo. Apang, ang isa wala ginadumilian nga magmaneho bangod sang katigulangon. Ang importante amo ang kon daw ano kaayo ang pagmaneho sang isa. Ang pagbaton sang mga pagbag-o sa aton pisikal nga mga ikasarang kag ang paghimo sing nagakaigo nga mga pagsibu sa aton rutina sarang makapauswag sang aton pagmaneho.

Mahimo nga wala mo ini matalupangdan, apang nagabag-o ang imo panan-awan. Samtang nagatigulang ka, nagakitid ang imo makita kag ang kalimutaw nagakinahanglan sing dugang nga kasanag. Ang pulyeto nga The Older and Wiser Driver nagsiling: “Ang isa ka drayber nga nagapangidaron sing 60 anyos nagakinahanglan sing tatlo ka pilo nga kasanag sangsa tin-edyer, kag nagakinahanglan sing doble nga kalawigon sang tion agod makapasibu sa pagbag-o halin sa kasanag pakadto sa kadulom.” Bangod sining mga pagbag-o sa aton mga mata, mabudlay magmaneho kon gab-i.

Si Henry 72 anyos kag may maayo sia nga rekord sa pagmaneho sa sulod sang 50 ka tuig. Samtang nagaligad ang mga tinuig, natalupangdan niya  nga indi na sia makakita sing maayo kon gab-i kon may sugata sia nga masilaw ang suga. Pagkatapos magpakonsulta sa mata, natukiban niya nga nagakinahanglan sia sing bag-o nga antipara nga gindesinyo agod indi sia masilaw sa suga kon gab-i. “Indi na mabudlay nga magmaneho kon gab-i,” siling ni Henry. Para sa iya ining diutay nga pagpasibu nakabulig gid sing daku sa iya pagmaneho. Para sa iban, subong ni Myrtle, ang solusyon amo ang indi na gid magmaneho kon gab-i.

Apektado man ang kaabtik sang isa ka tawo kon magtigulang. Ang mga tigulang mas maalam kag mas rasonable sangsa mga bataon. Apang, samtang nagatigulang ang isa, nagahinay ang pag-analisar niya sa impormasyon kag ang iya reaksion. Labi ini nga nagapabudlay sang pagmaneho, kay ang trapiko kag mga kahimtangan sa dalan nagabag-o pirme. Ining mga pagbag-o dapat gilayon desisyunan agod makahimo sing nagakaigo nga buhat sing temprano.

Ang Car & Travel nga magasin nagreport nga “ang labing kinaandan nga kabangdanan sang makamamatay nga mga pagbungguanay sa tunga sang tigulang nga mga drayber amo nga ang tigulang nga drayber wala makatalupangod sa suga sa trapiko.” Ngaa? Ini gihapon nga report nagsiling: “Ang problema . . . daw may kaangtanan sa mga kahimtangan diin dapat tulutimbangon sang tigulang nga drayber ang nagkalainlain nga impormasyon gikan sa magtimbang nga palibot antes magdiretso sa ginsang-an.”

Ano ang imo himuon kon mas mahinay ang imo reaksion? Maghalong kon nagahinampot sa mga ginsang-an. Ugalia nga tan-awon sing maayo ang trapiko antes magpadayon. Labi pa nga maghalong kon nagaliko. Ang pagliko sa mga ginsang-an mahimo makamamatay, ilabi na kon nagatabok ka sa nagasugata nga linya.

Sa Estados Unidos, ang pagliko sa wala amo ang kabangdanan sang 40 porsiento sang grabe nga mga aksidente sa ginsang-an nga nagadalahig sa mga drayber nga sobra sa 75 anyos. Ang AAA Foundation for Traffic Safety nagapanugda sa mga drayber sa sina nga pungsod: “Kinahanglan mo kon kaisa nga magliko sa tuo sing tatlo ka beses para makalab-ot sa imo kaladtuan agod malikawan nga magliko sa wala.” Sarang mo sundon ini nga prinsipio sa mga kahimtangan diin ka nagapuyo. Paagi sa pagplano sing abanse, malikawan mo ang makatalagam kag mabudlay nga mga ginsang-an.

Isa ka Desisyon nga Dapat Binagbinagon

Ano ang makabulig sa imo agod mahibaluan mo ang imo ikasarang sa pagmaneho? Ayhan mahimo mo pasakyon ang isa ka respetado nga abyan ukon katapo sang pamilya kag tan-awon ang imo pagmaneho. Nian, pamatii sing maayo ang ila obserbasyon. Mahimo mamat-od ka man nga magkuha sing kurso sa pagmaneho. Madamo nga asosasyon sa pagmaneho ang nagatanyag sing mga kurso nga gindesinyo ilabi na sa tigulang nga mga drayber. Ang duha ukon kapin pa ka beses nga eksperiensia nga diutayan lang maaksidente isa ka patimaan nga ang imo mga ikasarang sa pagmaneho indi na maayo subong sang una.

Ayhan tion na nga mas maayo para sa imo nga indi na magmaneho. Isa ini ka masakit nga desisyon. Si Myrtle, nga ginsambit kaina, nakahibalo nga sa pila ka adlaw magauntat na sia sa pagmaneho. Samtang nagahinampot ini nga adlaw, pirme na sia nagasakay sa iban. Ano ang iya ginabatyag nga iban na ang nagamaneho? “Kanami magsakay nga wala sing kahuol sa pagmaneho,” siling niya.

Basi amo man sini ang imo batyagon pagkatapos nga mabinagbinag mo ini sing maayo. Ang pagpamalaklon, pagpakadto-pakari sa pag-atipan sa pila ka butang, kag paglakbay pakadto sa mga kaladtuan kag mga miting mangin mas makalilipay kon kaupod sang isa ka abyan. Ayhan ang imo abyan ang magamaneho sang imo salakyan. Ini nga paglakbay mas hilway sa katalagman kag mas makalilipay sangsa kon nagaisahanon. Ang pangpubliko nga transportasyon, kon may yara, mahimo isa pa ka praktikal nga alternatibo. Dumduma nga ang imo kapuslanan wala nagadepende sa imo ikasarang sa pagmaneho. Ang imo maayo nga mga kinaiya amo ang nagahimo sa imo nga mapuslanon gid sa imo pamilya kag sa imo mga abyan​—⁠kag sa Dios.​—⁠Hulubaton 12:⁠2; Roma 14:18.

Tigulang ka man ukon lamharon, eksperiensiado man nga drayber ukon bag-uhan, indi ka luwas sa aksidente. Kilalaha nga ang pagmaneho nagalakip sing serioso nga responsabilidad. Magpangandam agod indi ka makabunggo. Sa paghimo sini, maamligan mo ang imo kaugalingon kag ang iban sa madamo mo pa nga paglakbay.

[Nota]

[Retrato sa pahina 12]

Pat-ura nga ang imo lawas “natughungan” sing mahamuok nga tulog sa gab-i

[Retrato sa pahina 13]

Ang pagpiyongpiyong mahimo nga medyo makapaatrasar sa imo, apang mahimo ini makaluwas sing kabuhi

[Retrato sa pahina 13]

Ang tigulang nga mga drayber mas eksperiensiado apang nagaatubang sing pinasahi nga mga hangkat

[Retrato sa pahina 14]

May mga bentaha ang paglakbay nga may kaupod