Nagadamo ang mga Pamilya nga May Nagasolo nga Ginikanan

“Madamong gab-i nga nagapangamuyo ako sa Dios nga nagahibi kag nagasiling sa iya: ‘Indi ko mahibaluan kon ano ang himuon ko buwas.’ ”​—GLORIA, NAGASOLO NGA ILOY SANG TATLO KA KABATAAN.

ANG mga pamilya nga may nagasolo nga ginikanan nangin permanente kag talalupangdon nga bahin sang madamo nga katilingban karon.⁠ * Samtang ang kinaandan nga pamilya nga ginatapuan sang bana, asawa, kag kabataan ginabuslan sang tuhay nga mga porma sang pamilya, ang mga demograpo (nagatuon sang populasyon sang tawo) kag ang mga sosyologo sa madamo nga bahin sang kalibutan nagapamangkot kon ngaa nagakatabo ini.

Ang mga propesor sa sosyolohiya nga sanday Simon Duncan kag Rosalind Edwards nagsiling nga ang “nagadugay nga mga pagbag-o nagakahanabo sa kahimusan sang pamilya kag sa mga kaangtanan sa ulot sang mga lalaki kag babayi.” Ngaa? Ginasiling sang pila ka manugpanilag nga resulta ini sang mga ginapili sang mga tawo tuhoy sa kon paano sila nagakabuhi suno sa pagbag-o sang ekonomiya, kultura, kag katilingban.

Binagbinagon naton ang pila sa sining mga pagbag-o, kag ang ila mga ginapili. Ang kahuol nagaapektar gid sing daku sa kabuhi sang mga tawo. Ang nagakahanabo sa guwa sang puluy-an nagaapektar sa oras sang pagbugtaw kag pagtulog sang mga tawo. Ang tion nga ginahinguyang anay sa mga aktibidades sang pamilya ginahinguyang na karon sa Internet, sa telebisyon, sa telepono, kag sa salakyan.

Ang kapigaduhon isa man ka kabangdanan. Ang moderno nga kasulhayan magasto, gani madamo pa nga ginikanan ang nagatrabaho. Bangod nagasulusaylo tungod sa trabaho, madamo nga katapo sang  pamilya ang nagapuyo kag nagatrabaho nga malayo sa ila mga paryente nga mahimo makabulig sa ila kag sa pila ka kaso malayo pa gani sa ila tiayon. Sa madamo nga kadutaan ang bantog nga mga pelikula, musika kag iban pa nga kalingawan nagapalain lamang sa kahimtangan, kay masami ini nagapakanubo sa mga institusyon nga nagahatag sing kalig-unan, subong sang pag-asawahay kag pamilya.⁠ *

Ang Bag-o nga Nagasolo nga Iloy

Ang nagasolo nga iloy karon indi na kaangay sa di-minyo nga tin-edyer sadto sa manggaranon nga mga pungsod nga nagasandig sa bulig sang gobierno. Wala na karon ginakahuya ang di-minyo nga mga iloy kag ginahimo pa gani nga makagalanyat sang modelo nga mga artista. Dugang pa, madamo nga babayi karon ang edukado na kag makasarang sa pagsuporta sa ila kaugalingon​—⁠gani ang bana indi na kinahanglanon sang iloy kon tungod lamang sa pinansial nga rason.

Ang pila ka nagasolo nga mga iloy, ilabi na ang hamtong nga mga anak sang diborsiado nga mga ginikanan, nagapabilin nga di-minyo bangod indi nila luyag nga maeksperiensiahan sang ila bata ang kasakit sang pagbiya sang isa ka ginikanan. Ang iban nangin solo nga mga iloy tungod ginbiyaan sila sang ila bana, indi bangod luyag nila ini. “Sa masami, ang pagsolo sang ginikanan indi isa ka makagod kag hungod nga pagpili,” siling sang Joseph Rowntree Foundation of Britain, “kag ang mga kabataan sa mga pamilya nga may nagasolo nga ginikanan wala ginapabay-an kag disiplinado.”

Apang, ginakahangaw-an gihapon ang pagdamo sang mga pamilya nga may nagasolo nga ginikanan bangod ang nagasolo nga mga ginikanan kag ang ila mga kabataan mahimo mag-antos sing emosyonal nga kahuol, kapigaduhon, kag sosyal nga mga kabudlayan. Ang iban mahimo magpalibog kon bala posible nga mapadaku sing madinalag-on sang nagaisahanon nga ginikanan ang iya mga kabataan. Ano ang pila ka pinasahi nga hangkat nga ginaatubang sang mga pamilya nga may nagasolo nga ginikanan? Paano malandas sang isa ka Cristiano ang mga kabudlayan sa pagpadaku sa mga kabataan subong nagasolo nga ginikanan?

[Mga nota]

[Kahon sa pahina 4]

Pila ka Termino nga Ginagamit

Nanuhaytuhay ang termino nga ginagamit sa bug-os nga kalibutan sa paglaragway sa mga iloy nga nagapadaku sang ila mga kabataan sing isahanon. Sa pila ka pungsod ginagamit ang “nagasolo nga iloy” sa pagpatuhoy sa di-minyo nga mga iloy, samtang sa iban nga mga pungsod ang “nagaisahanon nga iloy” isa ka termino para sa mga iloy nga nagapadaku sang ila mga kabataan nga wala sing bana. Ini nga mga iloy mahimo nga diborsiada, ginbulagan, ukon balo, ukon wala gid sila makapamana.

Sa sining serye sang mga artikulo, ginagamit namon ang mga termino nga “nagasolo nga ginikanan” kag “nagasolo nga iloy” sa pagpatuhoy sa mga ginikanan nga nagapadaku sang ila mga kabataan nga wala sing tiayon.

[Kahon/Mapa sa pahina 4, 5]

 NAGASOLO NGA GINIKANAN​—⁠ANG HUYOG SA MADAMO NGA PUNGSOD

Estados Unidos: “Ang kadamuon sang nagasolo nga mga iloy nagdugang sa ulot sang 1970 kag 2000, halin sa 3 ka milyon tubtob sa 10 ka milyon; sa amo man nga tion, ang kadamuon sang nagasolo nga mga amay nagdugang man, halin sa 393,000 pakadto sa 2 ka milyon.”​—⁠Census Bureau sang Estados Unidos.

Mexico: Suno sa pamantalaan nga La Jornada, mga 27 porsiento sang bug-os nga kadamuon sang mga nagabusong sa pungsod mga tin-edyer nga iloy.

Ireland: Ang pagdamo sang mga panimalay nga may nagasolo nga ginikanan nagdugang halin sa 5.7 porsiento sang 1981 tubtob sa 7.9 porsiento sang 1991. “Ang pagkabungkag sang pag-asawahay amo gihapon ang daku nga rason nga nagaresulta sa nagasolo nga iloy.”​​—⁠Single Mothers in an International Context, 1997.

Britanya: “Karon pa lang natabo nga ang proporsion sang mga pamilya nga may nagasolo nga ginikanan naglabaw sing 25 porsiento, nga nagapakita nga nagdamo sing tuman ang di-minyo nga mga iloy kag ang diborsio sa sulod sang nagligad nga 30 ka tuig.”​—⁠The Times, London, Marso 2, 2000.

Pransia: “Kutob sang talipuspusan nga bahin sang katuigan 1970, ang proporsion sang mga pamilya nga may nagasolo nga ginikanan nagdugang sing kapin sa 50 porsiento.”​—⁠Single Mothers in an International Context, 1997.

Alemanya: “Ang kadamuon sang nagasolo nga mga ginikanan nagdoble sang nagligad nga duha ka dekada. Halos tanan nga pamilya nga may nagasolo nga mga ginikanan . . . ang ulo amo ang iloy.”​​—⁠Single Mothers in an International Context, 1997.

Japan: ‘Ang mga pamilya nga nagaisahanon ang iloy nagdugang sugod sang katuigan 1970.’ Sang 1997, 17 porsiento sang tanan nga panimalay nga ang nagasolo nga mga iloy amo ang nangin ulo.​​—⁠Single Mothers in an International Context, 1997; The World’s Women 2000: Trends and Statistics.

Gresya: “Sugod sang 1980, ang kadamuon sang di-kasado nga iloy sa [Gresya] nagdugang sang 29.8 porsiento. Kag suno sa rekord nga ginhatag sang European Union, sang 1997, 3.3 porsiento sang mga kabataan ang natawo sa wala makasal nga mga ginikanan, samtang 1.1 porsiento lamang ini sang 1980.”​—⁠Ta Nea nga pamantalaan, Atenas, Septiembre 4, 1998.

Australia: Halos 1 sa 4 ka kabataan ang nagapuyo upod sa isa lamang sang ila mga ginikanan. Masami nga resulta ini sang pagkaguba sang pag-asawahay ukon relasyon sang ila mga ginikanan. Ginabanabana nga ang mga pamilya nga may nagasolo nga ginikanan magadugang sing 30 porsiento tubtob 66 porsiento sa sulod sang 25 ka tuig.​​—⁠Australian Bureau of Statistics.