Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Kinahanglan Ko Bala ang Cell Phone?

“Indi ako mapahamtang kag naugot kon wala ako sing dala nga cell phone.”​​—⁠Akiko.⁠ *

ANG mga cell phone labi pa nga nagabantog sa madamo nga kadutaan. Kombeniente ini. Mahimo ka makontak sang imo mga abyan kag mga ginikanan sa bisan anong tion, sa bisan diin​—⁠kag mahimo mo man sila makontak. Sa iban nga mga modelo mahimo ka makabayluhanay sing malip-ot nga mga text message ukon mensahe kag “amo [ini] ang pinakabag-o nga paagi sang mga pamatan-on sa pagpaayaw sang ila handum nga magkomunikar,” siling sang The Times sa London. May mga cell phone pa gani nga makakonektar sa imo sa Internet, agod makasulod ka sa mga Web site kag makapadala sing E-⁠mail.

Ayhan may cell phone na ikaw, ukon nagaplano nga magbakal sing isa. Diin man sini, dapat mo binagbinagon nga sa masami may duha ka magkatuhay nga aspekto sa tagsa ka kahimtangan. Ang cell phone mahimo nga may pila ka benepisyo. Apang, dapat mo man hunahunaon ang negatibo nga aspekto sini, kay bisan  kon magbakal ka sing isa, ang paghibalo sa posible nga mga problema magabulig sa imo nga gamiton ini sing maalamon.

‘Bulubantaa ang Kagastuhanan’

Ginsambit ni Jesus ang maalamon nga prinsipio nga dapat ‘bulubantaon sang isa ang kagastuhanan’ antes himuon ang isa ka proyekto. (Lucas 14:28) Maaplikar bala ini nga prinsipio sa mga cell phone? Huo. Matuod mahimo ka makabakal sing cell phone nga barato katama, ukon mahimo pa gani nga libre ini. Apang, subong sang natukiban sang 17-anyos nga si Henna, “magasto kaayo ang mga tawag sa telepono.” Mahimo nga may dalayon man nga pag-ipit nga batunon ang dugang nga mga serbisyo kag magbakal sing mas mahal nga mga modelo. Sa amo, si Hiroshi nagsiling: “May part-time ako nga trabaho kag nagasupot ako sing kuwarta agod makabakal sing mas bag-o nga modelo kada tuig.” Madamo nga pamatan-on ang nagahimo man sini.⁠ *

Bisan pa magpasugot ang imo mga ginikanan nga sila ang mabayad sang imo balayran, importante gihapon nga binagbinagon mo ang kagastuhanan. Ang isa ka nagalakbay nga Cristianong ministro sa Japan nagsiling: “Ang iban nga mga iloy dugang nga nagatrabaho sing part-time agod lamang mabayaran ang gasto sa cell phone sang ila mga kabataan, nga indi man gid kinahanglanon.” Pat-od nga indi mo luyag pabug-atan ang imo mga ginikanan!

“Isa ka Uyang sa Tion”

Mahimo masapwan sang madamo nga nagagamit sang ila cell phone sing haganhagan sa umpisa nga nagakuha ini sing madamo nila nga tion sangsa ginapaabot nila​—⁠kag nagakuha sing tion gikan sa mas importante nga mga butang. Si Mika masami anay nga nagahinguyang sing madamo nga tion upod sa iya pamilya kon tigkalaon. “Karon,” siling niya, “pagkatapos namon kaon nagasulod kami gilayon sa amon mga kuwarto dala ang amon [mga cell phone].”

“Un tersia sang mga pamatan-on nga nagaedad sa ulot sang 16 kag 20 anyos ang nagapasulabi sa text messaging sangsa tanan iban pa nga paagi sang nasulat nga komunikasyon,” siling sang The Guardian sa London. Ang pagpadala sing text mahimo nga mas barato sangsa paghambalanay sa telepono, apang mas madamo nga tion ang imo ihinguyang sa pagsulat sing mga mensahe. Si Mieko nagbaton: “Kon may magpadala sing mensahe nga ‘good night,’ nagasabat ako sing ‘good night.’ Nian, nagabalusay kami sing mga mensahe sa sulod sang isa ka oras. Wala ini sing namo-namo nga mga mensahe.”

Madamo sang nagagamit sing cell phone ang mahimo makibot gid kon hunahunaon nila kag isipon ang tanan nga tion nga ginahinguyang nila sa paggamit sang ila telepono sa isa ka bulan. Ang 19-anyos nga dalagita nga si Teija nagbaton: “Para sa madamo nga tawo, ang cell phone isa ka uyang sa tion sa baylo nga pagkinot sing tion.” Bisan pa kinahanglan mo ang cell phone bangod sang imo kahimtangan, importante nga mangin mahunahunaon sa oras samtang ginagamit ini.

Ang isa ka Cristianong pamatan-on nga si Marja nagsiling: “Sa Cristianong mga asambleya madamo nga pamatan-on ang padayon nga nagapadala sing witi-witi nga mga mensahe sa iban. Kinaandan gid ini!” Amo man sini ang natalupangdan sa mga pamatan-on nga nagapakigbahin sa Cristianong ministeryo. Ang Biblia nagalaygay sa mga Cristiano nga magbakal sing tion para sa espirituwal nga mga hilikuton. (Efeso 5:16) Makapasubo gid kon ining malahalon nga tion ginahinguyang sa paghambalanay sa telepono!

Sekreto nga Komunikasyon

Si Marie nagkomento tuhoy sa isa pa ka tugalbong: “Sanglit ang mga tawag nagadirekta sa indibiduwal, indi sa balay, may katalagman nga indi mahibaluan sang mga ginikanan kon sin-o ang ginaistorya sang ila mga kabataan ukon kon bala may ginaistorya sila sa telepono ukon wala.” Sa amo, ginagamit sang iban nga mga pamatan-on ang cell phone, agod magkontak sing sekreto sa tuhay nga sekso. Ang iban wala na nagapangandam, kag ginapasapayanan nila ang mga talaksan nga kinaandan nga ginasunod nila kon nagapakighambal sa iban. Ngaa?

“Sa text messaging, wala sing isa nga makabantay sa ginahimo sang [mga pamatan-on],” siling sang The Daily Telegraph sa London. Ang indi makita ukon mabatian nga kaistorya makaapektar sa imo. “Ang iban nagabatyag nga ang text message mas neutral nga paagi sa pagkomunikar,” siling ni Timo. “Sa mensahe ang iban mahimo magsulat sing mga butang nga ginakabig nila nga indi nagakaigo nga ihambal kon nagaatubangay.”

Sang ang 17-anyos nga Cristianong dalagita nga si Keiko nagsugod sa paggamit sing cell phone, ginsugid niya sa madamo niya nga abyan ang iya numero. Wala madugayi nagabalusay na sila sing mensahe sang isa ka solterito sa iya kongregasyon. Si Keiko nagsiling: “Sang primero nagaistoryahanay lang kami sing kinaandan nga mga butang, apang sang ulihi nagasugiray na kami sang amon mga problema. Nagtuga kami sang amon kaugalingon nga kalibutan paagi sa amon mga cell phone.”

Makalilipay nga nabuligan sia sang iya mga ginikanan kag sang Cristianong mga gulang antes maglala  ang kahimtangan. Ginabaton niya karon: “Bisan pa antes ginhatagan sing cell phone, ginpaandaman na ako sang akon mga ginikanan tuhoy sa pagbalusay sing mensahe upod sa tuhay nga sekso, ginpadalhan ko gihapon sia kada adlaw. Indi gid yadto ang pinakamaayo nga paagi sa paggamit sing telepono.”⁠ *

Ang Biblia nagalaygay sa aton nga ‘maghupot sing maayo nga konsiensia.’ (1 Pedro 3:16) Ang paghimo sini nagakahulugan nga kon nagagamit ka sing cell phone, dapat mo pat-uron nga “wala ka sing dapat ikahuya,” siling ni Koichi, bisan pa makita sang iban ang imo mga mensahe ukon mabatian ka nila. Dumduma pirme nga wala sing matago sa aton langitnon nga Amay. Ang Biblia nagapaathag: “Wala sing tinuga nga indi hayag sa panulok [sang Dios], kundi ang tanan nga butang hublas kag dayag sa mga mata niya nga sa iya manabat kita.” (Hebreo 4:13) Gani, ngaa abi isekreto mo pa ang isa ka relasyon?

Magpahamtang sing mga Limitasyon

Kon nagahunahuna ka nga magbakal sing cell phone, ngaa indi mo anay pagbinagbinagon sing maayo ang imo kahimtangan agod tan-awon kon bala kinahanglan mo gid ini? Hambali ini upod sa imo mga ginikanan. Ang iban nagabatyag kaangay sa pamatan-on nga si Jenna, nga nagsiling: “Ang cell phone isa ka daku gid nga responsabilidad amo nga indi ini masarangan sang madamo nga pamatan-on.”

Bisan pa mamat-od ka nga magpanag-iya sing isa ka cell phone, importante nga kontrolon mo ang paggamit sini. Paano? Magpahamtang sing rasonable nga mga limitasyon. Halimbawa, limitahi ang mga program nga imo ginagamit ukon ang tion kag kuwarta nga ginahinguyang mo sa telepono. Sanglit ang kalabanan nga kompanya sang telepono nagahatag sing detalyado nga rekord sang imo paggamit, ayhan luyag mo binagbinagon ang balayran upod sa imo mga ginikanan sa tion kag tion. Nasapwan sang iban nga kombeniente ang paggamit sing prepaid nga sahi sang cell phone agod malimitahan ang paggamit sini.

Binagbinaga man kon san-o kag paano mo ginasabat ang mga tawag kag mga mensahe. Maghimo sang imo kaugalingon nga rasonable nga mga panuytoy. Si Shinji nagpaathag: “Ginabuksan ko ang akon mailbox kis-a lang sa isa ka adlaw, kag masami nga ginabalusan ko lamang ang mga mensahe kon importante ini. Subong resulta, nag-untat ang akon mga abyan sa pagpadala sing wala pulos nga mga mensahe. Kay man kon may hilingagawon gid man nga problema, ginatawgan nila ako.” Sing kapin ka importante, pilia ang mga tawo nga ginapakig-angutan mo. Maghalong sa paghatag sing numero sang imo telepono. Iaplikar ang mga talaksan nga ginagamit mo pirme nahanungod sa maayo nga pagpakig-upod.​—⁠1 Corinto 15:33.

Ang Biblia nagasiling: “Sa tagsa ka butang may gintalana nga tion, . . . tion sa paghipos kag tion sa paghambal.” (Manugwali 3:​1, 7) Maathag nga may mga tion man sa cell phone nga ‘maghipos.’ Ang aton Cristianong mga miting kag ministeryo amo ang “gintalana nga tion” sa pagsimba sa Dios, indi sa paggamit sing telepono. Ang mga manedyer sang restawran ukon sinehan masami nga nagapangabay sa ila mga kustomer nga indi maggamit sing mga cell phone. Matinahuron nga ginatuman naton ini nga mga pangabay. Pat-od gid nga ang Soberano sang uniberso nagakadapat nga tahuron man!

Kon wala sila sing ginapaabot nga importante nga tawag, ginapatay sang madamo ang ila telepono, ukon ginabutang nila ini sa silent mode kon nagahimo sing importante nga mga hilikuton. Ang iban wala nagadala sang ila cell phone. Total, indi bala nga ang kalabanan nga mensahe mahimo mabasa sa ulihi?

Kon namat-od ka nga magpanag-iya sing isa ka cell phone, mangin determinado nga kontrolon ini kag indi pagtuguti nga ikaw ang kontrolon sini. Maathag nga kinahanglan alisto ka kag huptan ang imo mga prioridad. Ang Biblia nagapalig-on sa aton: “Ipakilala sa tanan nga tawo ang inyo pagkamakatarunganon.” (Filipos 4:⁠5) Kon namat-od ka nga magpanag-iya sing isa ka cell phone, mangin determinado sa pagpakita sang imo pagkamakatarunganon sa paagi sang imo paggamit sini.

[Mga nota]

[Mga retrato sa pahina 24]

Ang iban nga mga pamatan-on sekreto nga nagapakigrelasyon paagi sa cell phone