Ang Handum sa Walay Peligro nga Paglakbay sa Kahanginan

MGA pila na lang ka semana antes sang Septiembre 11, ginbatyag ni Alex nga halos malandas na niya ang iya kahadlok sa pagsakay sa eroplano. Sang nagpaibabaw ang de-pasahero nga eroplano gikan sa Atenas pakadto sa Boston, amat-amat nga gin-atake sing diutay nga nerbios ang 42-anyos nga manedyer sang public affairs sang isa ka kompanya​​—⁠nagkubakuba ang iya dughan kag ginpalamalhas ang iya mga palad kag agtang.

Apang nahibaluan niya kon ano ang dapat niya himuon. Gintudluan sia sang isa ka terapista nga nagabulig sa iya sa paglandas sang iya kahadlok nga magginhawa sing madalom, handurawon ang matahom nga danyag, kag manguyapot sing hugot sa halambuyan sang kamot, nga ginabuy-an ini sing apat ka beses kada minuto. Sang daw indi na niya masarangan ang pagtay-ug kag makahaladlok nga gahod sang eroplano, ginhanduraw ni Alex nga yara sia sa luyo sang isa ka malinong nga linaw. “Pagdumdom ko nag-uswag na gid ako sa paglandas sang akon kahadlok sa pagsakay sa eroplano,” siling ni Alex.

Minilyon ang hinadlukan sang magsakay sila sa eroplano. Sining nagligad nga mga tinuig madamo ang nagsulod sa isa ka klase agod tudluan kon paano malandas ang ila kahadlok sa pagsakay sa eroplano, sa masami bangod sa paghaylo sang mga katapo sang pamilya, mga amo, kag mga kompanya sang eroplano, nga ang motibo amo ang paghaylo sa ila nga magsakay sa eroplano. Para sa kalabanan nga mga pasahero, nangin mapuslanon ini nga mga klase; madamo nga klinika ang nagpabugal nga tubtob sa 90 porsiento ang ila kadalag-an sa sini.

 Apang ini tanan ginbag-o sang Septiembre 11. Gilayon nga gin-untatan ni Alex ang pagsulod sa klase. Kag sa kasubo sang iya amo, ginkanselar niya ang plano nga makigkita sa isa ka prominente nga kliyente. “Indi ko masarangan atubangon ang akon kahadlok sa pagsakay sa eroplano pati pa ang pag-atake sang mga terorista,” siling ni Alex. “Wala ako ginhanda sang terapiya sa pag-atubang sina.”

Ginausisa sing Maayo nga Seguridad

Ginasambit man sang ginanerbios nga mga manuglakbay sa kahanginan nga ang rutina nga mga pakiana nga ginapamangkot sa mga pasahero sa eroplano ginpamangkot sa mga hijacker sang Septiembre 11, subong sang: “May estranghero bala nga nagpadala sa imo sing isa ka butang? May tinion bala nga wala sa imo poder ang imo bagahe halin sang gin-impaki mo ini?” Walay duhaduha nga subong sang kalabanan nga mga tawo ang mga hijacker nagsabat man nga: “Wala!” Ginatamod man sang mga eksperto sa seguridad ang pagsakay sang mga hijacker sa eroplano subong isa ka ebidensia nga kulang ang pagbantay. “Wala sing bisan sin-o ukon bisan ano nga makapilit sang pagbag-o,” siling ni Jim McKenna, direktor anay sang Aviation Safety Alliance. “Ang apat ka eroplano nga gin-hijack kag ginpalupok, upod ang linibo nga napatay, mahimo nga bastante na agod ipilit ini nga pagbag-o.”

Pagkatapos sining makamamatay nga mga hitabo, gin-usisa sing maayo ang seguridad sa erport kag sa eroplano. Sa isa ka sesyon sa atubangan sang komite nga gintangdo sang kongreso, ang heneral nga inspektor sang Departamento sa Transportasyon sang Estados Unidos nga si Kenneth M. Mead nagsiling: “Walay sapayan sang nagaluntad na kag bag-o nga mga regulasyon para sa seguridad may yara gihapon makahaladlok nga mga kapaslawan sa seguridad kag pila ka . . . kaluyahon sa seguridad nga dapat remedyuhan.” Ano ang ginahimo agod mapabakod ang seguridad?

Pag-usisa sa Posible nga Peligro sa Seguridad

Sang ginpamangkot ang isa ka senyor nga opisyal sa seguridad sang isa ka daku nga kompanya sang eroplano sa Estados Unidos kon nahadlok sia magsakay sa eroplano, nagsabat sia dayon: “Wala, may salig ako sa CAPS.” Ginapatuhuyan niya ang isa ka sistema nga ginatawag Computer Assisted Passenger Screening,  nga nagarehistro sang tagsa ka tiket nga nabaligya sang mga kompanya sang eroplano nga nagagamit man sini nga sistema. Ginapakita sini nga sistema kon bala ang tiket ginbakal sa opisina sang eroplano ukon sa travel agency ukon paagi sa Internet. Ginarekord sini ang iban pa nga mga impormasyon subong sang kon bala ang pasahero magalakbay nga isahanon lamang ukon may kaupod nga mga kapamilya ukon iban pa, upod ang mga detalye kon bala ang pasahero may koneksion anay sa krimen ukon nagpakita sing indi maayo nga paggawi sa isa ka kompanya sang eroplano, sa ila mga tinawo, ukon sa ila pagkabutang.

Sa kada tion nga mag-check in ang isa ka pasahero sa erport, ini nga impormasyon mahalungon nga ginausisa kag ginapasibu sa pinakabag-o nga impormasyon, lakip ang sabat sang indibiduwal sa nagausisa nga mga pamangkot. Ang sibu nga mga detalye sang impormasyon nga natipon kag ang mga metodo sang pagproseso kon bala makatalagam ukon indi ang isa ka indibiduwal nagapabilin nga isa sang labing guardiado nga mga sekreto sang industriya sang eroplano. Nanuhaytuhay nga mga sistema kaanggid sa CAPS ang ginagamit sa bug-os nga kalibutan, ang iban direkta nga naangot sa internasyonal nga mga ahensia sang gobierno subong sang Interpol. Sa madamo nga erport sa Europa, sarang marekord kag masumay sang mga sistema nga nagakontrol sang pasaporte ang nagligad nga mga pagsakay sa eroplano sang isa ka pasahero kag ang iya paglakbay sa lainlain nga mga pungsod.

Ini nga pagrekord ginahimo bangod sang pagpati nga ang malaut-sing-panghunahuna nga mga indibiduwal mas makatalagam sangsa ginabitbit nga mga dala kag gina-check in nga mga maleta. Gani, agod mapabakod pa ang seguridad sa erport, nanuhaytuhay nga biometriko nga mga kasangkapan kag mga smart card ang ginabinagbinag karon nga gamiton ukon ginagamit na.

Luwas sa pagrekord sang personal nga impormasyon sang isa ka pasahero, ang isa pa ka importante nga butang nga ginatinguhaan nga malikawan amo ang pagpasulod sang makatalagam nga mga butang kag mga substansia sa eroplano. Limitado ang masarangan sang X-ray nga mga makina. Nabudlayan ang nagabantay nga mga tinawo sang erport sa pagpabilin nga atentibo sa malawig nga inoras bangod makatalaka ang paghimutad sa buron nga mga laragway sang mga bagahe nga nagaagi sa X-ray. Isa pa, nagatunog man ang mga magnetometer sa mga yabi, mga sensilyo, kag mga bilya sang paha.

Mas Estrikto nga Regulasyon

Agod mabalanse ini nga mga limitasyon, naghimo ang mga gobierno sing regulasyon nga nagapaestrikto pa sang seguridad sa erport. Sa Estados Unidos, sa paghingapos sining tuig 2002, ginpatuman ang regulasyon nga wala na sing bagahe ang ginasakay sa eroplano kon wala ang pasahero nga tag-iya sini, ginausisa sing bug-os ang mga butang nga ginasulod sa kabin, kag ang tanan nga gina-check in nga bagahe agod mapat-od nga wala ini sing bomba. Ang mga ganhaan pasulod sa nahamtangan sang mga piloto labi pa nga ginpabakod agod indi madali abrihan. Ang mga tinawo sang kompanya sang eroplano dugang pa nga ginhanas para sa panahon sang emerhensia. Ginpasakay man sa komersial nga mga eroplano ang naarmasan nga mga sky marshal.

Pagkatapos sang Septiembre 11, ang mga pasahero ginarekisa kag ang mga bagahe ginabukad sa madamo nga mga erport sa bug-os nga kalibutan. Sa pila ka hitabo, ginhimo ang ikaduha nga pagrekisa sa mga pasahero kag ginabitbit nga mga dala. Ini nga sahi sang paghalong pamilyar na sa taga-Europa nga mga manuglakbay, nga nakasaksi sang ginpatuman ini nga mga pamaagi sang katuigan 1970, sang ang mga pag-hijack  naggrabe gid. Ginadilian na karon ang mga pasahero sa pagdala sing bisan anong matalom nga mga instrumento sa eroplano. Ang may tiket lamang nga mga manuglakbay ang ginatugutan nga mag-agi sa checkpoint para sa seguridad. Madamo na ang naanad sa malaba nga mga linya sa check in counter kag sa presensia sang naarmasan nga mga soldado sa erport.

Paghatag sing Pinasahi nga Importansia sa Pagmentinar

Handurawa ining kinaandan na nga kahimtangan: Sa tapos makalampas sa madamo nga pag-usisa sa erport, nakalab-ot sang ulihi ang pasahero sa duog diin hulaton niya ang anunsio sa pagsakay. “Nabatian mo bala?” siling sang pasahero nga nagasuksok sing abuabuhon nga amerikana sa tupad niya. “Maatrasar kita bangod may ginakay-o pa sa makina sang eroplano.” Ginpatiyog niya ang iya kalimutaw kag nagdugang: “Kabay nga indi kita maglupad nga wala sing makina!”

Ang wala mahisayri sang kalabanan nga pasahero amo nga ang mga ahensia sang aviacion may estrikto gid kag mahalungon nga mga sistema sa pag-usisa. Ang mga kalay-uhon abanse nga ginahibalo paagi sa mahalungon nga pagbantay sa libro nga nagarekord sang mga biyahe sang eroplano. Sa katunayan, ginapatuman sini nga mga ahensia ang estrikto nga iskedyul kon san-o usisaon sing maid-id ang mga eroplano kag ang makina sini​​—⁠nga mas masunson ginahimo sangsa kinaandan nga awto⁠​—⁠​bisan pa wala sing rekord nga may diperensia ang eroplano.

Makapamatuod sa sini ang isa ka opisyal sang maintenance sang isa ka daku nga kompanya sang eroplano. “Sa akon halos 15 ka tuig sa sini nga industriya,” siling niya, “wala pa gid ako sing nakita, nakahambal, ukon naobserbahan nga nagatrabaho sa maintenance ang indi serioso sa seguridad. Kay man, ang mga abyan kag mga pamilya sang mga empleyado nagasakay man sa eroplano nga ila ginamentinar, gani wala sila nagapasapayan.”

Ang personal nga salabton labi gid nga ginabatyag sang mga teknisyan sang eroplano kag sang mga nagamentinar sini. Ang isa sa ila naghinumdom: “Indi ko gid malipatan ang gab-i nga nahulog ang DC-⁠10 sa  Sioux City, sa Iowa. Nagaobra ako sadto subong isa ka teknisyan sang eroplano, kag trabaho ko nga usisaon kag serbisyuhan ang sulod sang ikog nayon sang amo man nga sahi sang eroplano. Sadto nga tion, diutay lamang ang amon impormasyon kon ano ang aktuwal nga natabo sa eroplano nga nahulog. Madumduman ko ang sobra gid nga paghalong ko sa akon trabaho sadto nga gab-⁠i, nga nagapalibog, ‘Ano ang natabo sa sadto nga eroplano? May butang bala nga wala makita sadto nga mahimo makita ko karon agod malikawan nga matabo liwat ini nga trahedya? Eksakto gid bala ang ginahimo ko?’ Madugay ko nga gin-usisa kag ginhunahuna sing maayo ang akon pagtrabaho sa ikog sang eroplano sadto nga gab-i.”

Ang mga teknisyan sang eroplano pirme ginahanas sa tanan nga bahin sang ila trabaho, gikan sa rutina nga mga hilikuton tubtob sa maid-id nga pag-usisa kag kalantip sa pagmutik sang mga diperensia sang eroplano. Ang paghanas sa mga teknisyan ginapasibu kada tuig agod mabinagbinag ang tanan nga sahi sang kahimtangan nga mahimo masumalang, halin sa ordinaryo lamang tubtob sa tumalagsahon nga mga problema.

Sa tapos sang isa ka trahedya sang eroplano, ang mga impormasyon nga matipon ginaanalisar kag ginasulod sa ginatawag nga simulator. Ginagamit sang mga test pilot kag sang mga enhinyero sang eroplano ang simulator agod hibaluon kon ano pa nga mga solusyon ang matukiban nila agod nga mas maayo nga maatubang sang mga teknisyan ang kaanggid nga mga problema sa palaabuton. Nian, isa ka programa sang paghanas bahin sa sini ang ginaorganisar para sa mga teknisyan agod  mahatag ang espesipiko nga instruksion. Ang subong sini nga mga pag-usisa nagadul-ong man sa paghimo sing mga pagbag-o sa desinyo sang eroplano ukon sang mga bahin sini, nagalaum nga ini nga mga kapaslawan makapaalinton sing mapuslanon nga mga impormasyon kag gani mabuhinan.

Ang isa nga nagatrabaho sa maintenance naghinakop: “Ginsugiran kami tanan nga ‘ang seguridad wala nagakatabo sing aksidente​​—⁠dapat ini planuhon.’ ”

Nagsakay Liwat sa Eroplano

Pagkatapos sang apat ka bulan nga namat-od sia nga indi gid magsakay sa eroplano, namat-od si Alex nga tion na nga atubangon niya ang iya daku nga kahadlok sa pagsakay sa eroplano. Daw wala lang sa iya ang presensia sang mga pulis kag mga katapo sang National Guard sa Logan International Airport sang Boston. Wala sia maugot sa malaba nga mga linya sa check in counter kag sa pagbukad sa iya bagahe.

Para kay Alex makapasalig ini nga mga palatandaan sa iya handum nga mangin indi peligruso ang pagsakay sa eroplano. Daw ginapalamalhas gihapon sia kag nagakubakuba ang dughan. Apang, sang ginbutang ni Alex ang iya ginabitbit nga bagahe sa kabin sang eroplano, nagsiling sia: “Mas maayo na ang pamatyag ko karon.”

[Kahon/Retrato sa pahina 5]

Mga Katunayan Tuhoy sa Pagsakay sa Eroplano

Suno sa mga pagbulubanta, 1 sa kada 5 ka pasahero sa eroplano ang ginahadlukan. Apang, indi tanan sini nga mga tawo nagapati nga peligruso ang pagsakay sa eroplano. Sa masami, ang kahadlok sa kataason ukon sa gutok nga mga lugar amo ang nagapalisang sa ila.

[Tsart sa pahina 8]

ANO ANG POSIBILIDAD SANG ISA KA MAKAMAMATAY NGA AKSIDENTE?

Ang posibilidad Ang posibilidad sa

sa isa ka tuig 1 sa: bug-os nga kabuhi 1 sa:

Salakyan 6,212 81

Pagpatay 15,104 197

Makinarya 265,000 3,500

Nahulog nga eroplano 390,000 5,100

Pagkalumos sa bathtub 802,000 10,500

Dalitan nga mga sapat, mga tanom 4.2 milyones 55,900

Kilat 4.3 milyones 56,000

[Credit Line]

Ginkuhaan: National Safety Council

[Credit Line]

AP Photo/Joel Page

[Retrato sa pahina 6]

Dugang nga seguridad sa erport

[Credit Line]

AP Photo/Joel Page

[Retrato sa pahina 7]

Pag-usisa sa mga pasahero

[Retrato sa pahina 7]

Napauswag nga pagmentinar

[Retrato sa pahina 8]

Ang mga piloto nahanas sing maayo nga mga propesyonal