Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Pag-ipit sang mga Katubotubo—Mabaskog Gid Bala?

“Sa banta ko wala ako ginaipit sang akon mga katubotubo.”​—⁠Pamela, isa ka estudyante sa hayskul.

“Sa banta ko indi gid ako apektado sang pag-ipit sang mga katubotubo. Sa akon mismo nagahalin ang kalabanan nga nagaipit sa akon.”​—⁠Robbie, isa ka lamharon nga adulto.

NABATYAGAN mo na bala ini? Matuod, mahimo nahibaluan mo nga ang Biblia nagasiling: “Ang malain nga kaupdanan nagadunot sang mapuslanon nga mga batasan.” (1 Corinto 15:33) Apang, mahimo magpalibog ka, ‘Sobra bala ang pagbanabana sa kon daw ano kabaskog ang pag-ipit sang mga katubotubo​—⁠ayhan indi gid man ini subong kabaskog sa ginasiling sang akon mga ginikanan kag sang iban nga mga may edad?’

Kon may amo ikaw sini nga mga duhaduha sa tion kag tion, indi ikaw ang una nga pamatan-on nga nakaeksperiensia sini. Apang ginaagda ka namon nga binagbinagon ang isa ka posibilidad. Mahimo bala nga ang pag-ipit sang mga katubotubo may mas mabaskog nga impluwensia sangsa ginahunahuna mo? Nakibot ang madamo nga pamatan-on sang mahibaluan nila kon daw ano kabaskog ang pag-ipit sang mga katubotubo. Halimbawa, ginabaton ni Angie nga agod makigbagay sa katilingban, nagahimo sia sing butang nga indi niya luyag hunahunaon. Nagkomento sia: “Kon kaisa ang pag-ipit sang katilingban tuman kabaskog amo nga indi mo gani mahibaluan nga ginaipit ka na gali sang imo mga katubotubo. Nagasugod ka sa paghunahuna nga ikaw mismo ang nagaipit sang imo kaugalingon.”

Sing kaanggid, si Robbie, nga ginbalikwat sa ibabaw, nagsiling nga ang iya labing daku nga pag-ipit nagahalin mismo sa iya. Apang, ginabaton niya nga mabudlay magpuyo malapit sa daku nga siudad. Ngaa? Bangod sang pag-ipit sang mga katubotubo gikan sa materyalistiko nga palibot. Sia nagsiling: “Ang manggad importante gid diri.” Maathag nga ang pag-ipit sang mga katubotubo isa ka butang nga dapat binagbinagon. Ngaa, nian, tuman kadamo nga mga pamatan-on ang nagahunahuna nga indi sila apektado sang pag-ipit sang mga katubotubo?

Malimbungon Gid

Ang pag-ipit sang mga katubotubo mahimo mangin malimbungon​—⁠sa katunayan, mahimo indi gid naton ini mamutikan. Sa pag-ilustrar: Kon kanibel kita sang dagat, ang puwersa sa aton sang daku nga kahawaan sang hangin sa ibabaw naton mga 1 ka kilo  kada sentimetro kuwadrado.⁠ * Mahimo ikaw magkabuhi sa idalom sini nga puwersa kada adlaw, apang haluson mo ini mamutikan. Ngaa? Bangod naanad ka na sa sini.

Matuod, ang puwersa sang atmospera indi gid man makahalalit. Apang kon ang mga tawo malimbungon nga magaipit sa aton, mahimo amat-amat nga maimpluwensiahan nila kita. Nahangpan ni apostol Pablo ang kusog sang pag-ipit sang mga katubotubo. Ginpaandaman niya ang mga Cristiano sa Roma: “Indi pagtuguti ang kalibutan nga idasok kamo sa molde sini.” (Roma 12:​2, The New Testament in Modern English) Apang, paano ini mahimo matabo?

Kon Paano Nagapanghikot ang Pag-ipit sang mga Katubotubo

Luyag mo bala nga maluyagan kag batunon sang iban? Ang kalabanan sa aton magabaton nga amo sini ang luyag naton. Apang, ang aton kinaugali nga handum nga maluyagan sang iban mahimo nga may maayo kag makahalalit nga epekto. Tubtob diin ang himuon naton agod matigayon naton ang pagbaton nga ginahandum naton? Bisan pa nagasalig kita nga indi gid kita magpadala sa pag-ipit sang mga katubotubo, kamusta ang mga tawo sa palibot naton? Nagapanikasog gid bala sila nga batuan ang pag-ipit sang mga katubotubo, ukon ginapabay-an nila ini nga magdihon sa ila?

Halimbawa, madamo sa karon ang nagatamod sang talaksan sang Biblia sa moralidad subong karaan ukon indi praktikal sa aton moderno nga kalibutan. Madamo ang nagabatyag nga indi tuman ka importante ang pagsimba sa Dios sa paagi nga ginapatuman niya sa aton sa iya Pulong. (Juan 4:24) Ngaa amo sini ang ila ginabatyag? Sa bahin, ang sabat mahimo nga amo ang pag-ipit sang mga katubotubo. Sa Efeso 2:​2, si Pablo nagahambal nga ang sistema sang mga butang sang kalibutan may “espiritu,” ukon nagapangibabaw nga panimuot. Ini nga espiritu nagaipit sa mga tawo sa paghunahuna subong sang kalibutan nga wala makakilala kay Jehova. Paano kita mahimo maapektuhan?

Sa masami, kinahanglan nga makig-upod kita sa mga tawo nga indi pareho sa aton sing Cristianong prinsipio sa aton adlaw-adlaw nga mga hilikuton sa eskwelahan, pagtuon, mga obligasyon sa pamilya, kag trabaho. Halimbawa, ayhan madamo sa eskwelahan ang nagahimo sang bisan ano nga butang agod mangin popular, nagapakighilawas, ukon nagaabuso pa gani sa droga kag alkohol. Ano ang matabo kon pilion naton ang aton suod nga mga abyan gikan sa mga tawo nga nagahimo sini ukon nagabaton sini subong normal lamang kag dalayawon pa gani? Mahimo magasugod kita​—⁠ayhan sing amat-amat sa primero​—⁠nga batunon ang kaanggid nga panimuot. Ang “espiritu,” ukon “hangin,” sang kalibutan magaipit sa aton, daw subong nga ginadasok kita sa molde sang kalibutan.

Makawiwili nga ang modernong mga social scientist naghimo sing mga eksperimento nga nagasakdag sini nga mga prinsipio sang Biblia. Binagbinaga ang talalupangdon nga eksperimento ni Dr. Asch. Gin-agda ang isa ka indibiduwal nga magbuylog sa isa ka grupo sang mga tawo nga nagapungko. Ginpakitaan sila ni Dr. Asch sing isa ka daku nga kard nga may tindugon nga kurit, nian sing isa pa ka kard nga may tatlo ka tindugon nga kurit nga lainlain sing kadamulon. Masunod ginpangabay niya ang mga indibiduwal sa grupo sa paghatag sang ila opinyon sa kon diin sa tatlo ka kurit ang pareho sa nauna. Madali ini sabton. Sa una nga pila ka beses, pareho ang sabat sang tanan. Apang sa ikatlo nga pagtilaw, indi na palareho ang ila sabat.

Subong sang sa una nga higayon, mahapos mahibaluan kon diin nga mga kurit ang pareho sing kadamulon. Apang likom sa indibiduwal nga ginatilawan, ang iban nga mga miembro sang grupo ginbayaran agod magpakunokuno subong bahin sang eksperimento. Sila tanan naghilisugot sa isa ka sayop nga sabat. Ano ang natabo? Beinte-singko porsiento lamang sang mga indibiduwal nga gintilawan ang nanindugan sa nahibaluan nila nga husto. Ang tanan nga iban pa nag-ugyon sa grupo sa di-magkubos sing makaisa​—⁠bisan pa nagakahulugan ini sang paghimutig nila sa kon ano gid ang nakita nila!

Maathag nga luyag sang mga tawo nga makigbagay sa mga tawo sa palibot nila​—⁠amo nga ang kalabanan magahimutig pa gani sang kon ano ang nahibaluan nila nga husto. Naeksperiensiahan mismo sang madamo nga mga pamatan-on ang epekto sini nga pag-ipit. Si Daniel, 16-anyos, nagbaton: “Ang pag-ipit sang mga katubotubo mahimo magpabag-o sa imo. Kag kon mas madamo ang mga tawo sa palibot mo, mas daku ang pag-ipit. Mahimo pa gani ikaw magsugod sa paghunahuna nga husto ang ila ginahimo.”

Si Angie, nga ginsambit kaina, nagsaysay sing isa ka kinaandan nga halimbawa sini nga pag-ipit sa eskwelahan: “Kon dyunyor hayskul ka, importante gid kon ano ang imo ginasuksok. Dapat magsuksok ka  sing kilala nga mga panapton. Indi mo gid luyag nga magbakal sing $50 nga kamisadentro​—⁠apang ngaa luyag ini himuon sang isa ka tawo?” Subong sang ginpanugda ni Angie, mabudlay mamutikan ang pag-ipit samtang apektado ka sini. Apang mahimo bala kita maapektuhan sang pag-ipit sang mga katubotubo sa mas serioso nga mga butang?

Kon Ngaa ang Pag-ipit sang mga Katubotubo Mahimo Mangin Makatalagam

Handurawa nga nagalangoy ka sa dagat. Samtang nagalangoylangoy ka kag nagapaanod-anod sa mga balod, ayhan may iban nga mabaskog nga mga puwersa nga nagapanghikot nga wala mo mahibaluan. Ang balod nagaanod sa imo padulong sa hunasan, apang mahimo nga may sulog man sa ubos. Amat-amat ini nga nagadaldal sa imo palayo. Sang gintan-aw mo sang ulihi ang hunasan, indi mo na makita ang imo pamilya ukon mga abyan. Wala mo gid matalupangdan nga gindaldal ka na gali sang sulog sa malayo! Subong man, samtang ginahimo naton ang aton adlaw-adlaw nga mga hilikuton, ang aton hunahuna kag balatyagon dalayon nga napaidalom sa impluwensia. Antes kita makamarasmas, ining mga impluwensia mahimo magpahilayo sa aton sa mga talaksan nga pagdumdom naton ginasunod naton.

Halimbawa, si apostol Pedro isa ka maisog nga tawo. Maisugon nga gingamit niya ang espada sang gab-i nga si Jesus gindakop sang mga kaaway. (Marcos 14:43-47; Juan 18:10) Apang, pagligad sang pila ka tuig nagpakita sia sing pagpasulabi bangod sang pag-ipit sang mga katubotubo. Ginlikawan niya ang Gentil nga mga Cristiano​—⁠bisan pa nga bag-o lang sia makabaton sing palanan-awon gikan kay Cristo nga nagsugo sa iya nga indi pagkabigon ang mga Gentil subong di-matinlo. (Binuhatan 10:10-15, 28, 29) Ayhan mas mabudlay para kay Pedro nga atubangon ang pagtamay sang iban nga mga tawo sangsa espada! (Galacia 2:​11, 12) Sa pagkamatuod, ang pag-ipit sang mga katubotubo mahimo mangin makatalagam.

Importante nga Kilalahon ang Kusog sang Pag-ipit sang mga Katubotubo

Ang halimbawa ni Pedro nagatudlo sa aton sing isa ka importante nga leksion. Ang aton kabaskugon sa iban nga mga butang wala nagakahulugan nga mabaskog kita sa tanan nga mga butang. Si Pedro may mga kaluyahon, kag kita man tanan. Bisan sin-o pa kita, dapat nahibaluan naton ang aton mga kaluyahon. Mahimo pamangkuton naton sing bunayag ang aton kaugalingon: ‘Diin ako maluya? Ginahandum ko bala ang minanggaranon nga pagkabuhi? Naimpluwensiahan bala ako sang sobra nga pagpabugal sa akon hitsura ukon mga hinimuan? Tubtob diin ang himuon ko agod matigayon ang pagdayaw, tindog, kag popularidad?’

Ayhan indi gid naton hungod nga ibutang ang aton kaugalingon sa katalagman paagi sa pagpakig-upod sa mga tawo nga nagadroga ukon makihilawason. Apang, kamusta naman ang aton mas malimbungon nga mga kaluyahon? Kon mamat-od kita nga makigsuod sa mga tawo nga magaimpluwensia sa aton sa butang nga maluya kita, nian ginabutang naton ang aton kaugalingon sa kahimtangan nga mahimo kita maipit sang mga katubotubo​—⁠ayhan sa aton walay katapusan nga kahalitan.

Apang, ang maayong balita amo nga indi tanan nga pag-ipit sang mga katubotubo malain. Masarangan bala naton ang pag-ipit sang mga katubotubo​—⁠himuon pa gani ini nga bentaha para sa aton? Kag paano naton mabatuan ang makahalalit nga pag-ipit sang mga katubotubo? Ini nga mga pamangkot sabton sa palaabuton nga artikulo sang “Pamangkot Sang mga Pamatan-on . . .”

[Footnote]

[Retrato sa pahina 28, 29]

Ang materyalistiko nga palibot mahimo magresulta sa daku nga pag-ipit sang mga katubotubo