Pagbantay sa Kalibutan

Para sa Mas Maayong Panglawas​​—⁠Magkadlaw!

Wala lamang nagapasadya sa isa ka tawo ang malipayon nga pagkadlaw. Suno sa pila ka Hapones nga mga doktor, ginaayo man sini ang mga abnormalidad sa endocrine, nervous, kag immune system, ginapapag-on ang pulso kag pagginhawa, kag nagahatag sing umalagi nga kaumpawan sa mga may rayuma. Ang pagkadlaw nagapapagsik sang sympathetic nerves, gani nagabulig sa pag-ilig sang dugo pakadto sa mga kaunuran kag nagapauswag sang pagpanghikot sang utok. Kon kita mag-utoy-utoy, ginaehersisyo man naton ang aton mga kaunuran. Sa isa ka pagtilaw nga ginsambit sa pamantalaan nga IHT Asahi Shimbun, ang mga kaunuran sa pus-on sang isa nga nagakadlaw “nagpakita sing kaangay nga pagpamuwersa nga kinahanglan sa sit-up nga ehersisyo.” Gindayaw ni Michio Tanaka, isa ka saykayatris sa Osaka, ang maayo nga epekto sang pagkadlaw. Suno kay Tanaka, “kaangay ini sang isa ka epektibo nga droga nga wala sing malain nga mga epekto.”

Panguna nga Manugpatay

“Pat-od nga malampasan pa sang AIDS ang Black Death subong ang pinakamalala nga kalalat-an sa kasaysayan,” siling sang New Scientist. “Ang Black Death naglapnag sa Europa kag Asia sang ika-14 nga siglo, nga nagpatay sang mga 40 milyones ka tawo. Sa karon, malapit sa 700 ka tuig na ang nagligad, nagakatabo naman ang kaangay sini.” Suno sa isa ka report sang British Medical Journal, sa pagtapos sang dekada, mga 65 milyones ka tawo ang magakalamatay bangod sang HIV. Samtang mas madamo karon nga mga tawo ang nagabalatian sing anos kag malaria, ginabanabana nga mas daku ang epekto sa ekonomiya kag katilingban sang AIDS sangsa sini nga mga balatian.

Mga Ginikanan kag mga Tin-edyer

Suno sa isa ka report sa The Times sang London, ang mga ginikanan mas nahalitan sing daku sa emosyon kag hunahuna bangod sang mga binangig sa pamilya sangsa ila tin-edyer nga mga kabataan. Nagapanugda ang report nga ang mga ginikanan indi dapat “magpangandam sing mahalungon kon nagapakig-angot sa mainiton-sing-ulo nga mga pamatan-on sa kahangawa nga basi masaklaw nila ang ila sensitibo nga mga balatyagon.” Sa baylo, “dapat amligan sang mga ginikanan ang ila kaugalingon . . . paagi sa pagpakita sing indi pagkamatinuguton agod tumanon sila sang ila mga kabataan.” Si Propesor Laurence Steinberg sang Temple University, Philadelphia, Pennsylvania, E.⁠U.⁠A., nga isa ka manugpanalawsaw sa pagkapamatan-on, nagsiling nga mas mahapos pakigbagayan sang mga kabataan ang mabudlay nga mga kahimtangan sangsa ginahaumhaum sang mga tawo. Pagkatapos sang sobra sa napulo ka tuig nga pagtuon sa linibo ka ginikanan, si Propesor Steinberg nagkomento: “Ang awtoritatibo nga ginikanan mapinalanggaon kag matinatapon, apang estrikto kag malig-on sa paghimo kag sa pagpatuman sa mga pagsulundan, mga limitasyon kag mga ginapaabot.” Ang mga pamatan-on nga ginpadaku sa amo nga mga puluy-an mas madinalag-on, mas malipayon, kag gani mas manubo ang posibilidad nga mangin di-mapatugsilingon kag maghimo sing krimen, siling sang report.

Kinahanglan ang Pagtandog

“Kinahanglan naton ang pagtandog subong nga kinahanglan man naton ang silak sang adlaw, tubig, kag pagkaon,” siling sang semanal nga magasin nga Polityka sang Poland. Kita tanan may yara mga igbalatyag sa idalom sang aton panit nga sensitibo sa nagkalainlain nga sahi sang pagtandog. Kon may magtandog sa aton, “ang aton utok makahantop sini, makahangop sini, kag makahimo sini nga yuhum, manayanaya nga balatyagon, ukon iban pa mainabyanon nga panimuot.” Mas kinahanglan sang mga bata ang pisikal nga pagtandog, labi na gid kon magagmay pa sila. Sing makapasubo, madamo nga mga ginikanan ang nagatandog lamang sa ila mga kabataan kon ginaislan nila sila sing bayo, ginapaliguan, ginapakaon, ukon ginahanot. Apang madamo nga mga pagtuon ang nagapanugyan nga ang mga kabataan nga ginakugos, ginahakos, ginahalukan, kag ginaangga may mas maayo nga panglawason kag pagtubo kag mangin mas maalam sangsa mga kabataan nga “talagsa lang ginakugos ukon ginadalo sang ila mga ginikanan ukon mga hinigugma,” ang komento sang Polityka.