Pagbantay sa Kalibutan

Sobra nga Katambukon​​—⁠Nagalapnag nga Bug-os Kalibutan nga Problema

Ang sobra nga katambukon sa tunga sang mga adulto kag kabataan “nagalapnag sa makahalangawa nga kadamuon sa bug-os nga kalibutan” kag nagalakip na karon sa pila ka imol katama nga mga pungsod, report sang The Lancet. Suno sa ekonomista kag eksperto sa mga problema sa nutrisyon sang Unibersidad sang North Carolina nga si Barry Popkin, isa sa mga kabangdanan sini amo ang pag-uswag sang teknolohiya nga nagpaposible sa pagkuha sang mantika sa mga liso subong sang mais, soya, kag bulak. “Sa mga pungsod sa Asia kag Aprika, ang ekstra nga kalorie nga ginalakot sa adlaw-adlaw nga pagkaon kalabanan nga naggikan sa sini nga mga mantika,” siling sang The Lancet. Isa pa, ang mga pagsulundan sang gobierno sa agrikultura kag pagbaligyaanay nagatugot sa pag-eksport sang kalamay sa manubo nga bili, nga nagahatag sa mga manugprodukto sing barato nga ingrediente agod panamiton ang sabor sang mga pagkaon. Ginabuhinan man sang teknolohiya sa madamo nga mga ulubrahan ang mga ulubrahon kag paggamit sing kusog, nga amat-amat nga nagapatambok sa mga tawo. Nagakahangawa ang mga eksperto sa pagkaon kag ikaayong lawas bangod ang sobra nga katambukon mahimo magresulta sa malala nga mga balatian subong sang diabetes, alta-presyon, kag balatian sa tagipusuon.

“Pagsimba sa Bantog nga mga Tawo”

“Ginapakita sang isa ka bag-o nga sikolohikal nga pagpanalawsaw nga ang pagsimba sang publiko sa bantog nga mga tawo amat-amat nga nagakuha sa lugar sang relihion sa kabuhi sang madamo,” siling sang saykayatris nga si Dr. Raj Persaud. Nagasulat sa The Sunday Times sang London, si Persaud nagasiling nga kon maluya ang relihioso nga pagtuo sang isa ka tawo, mas daku ang posibilidad nga “simbahon” niya ang bantog nga mga tawo. Ginapakita ini nga sahi sang pagsimba sang iban nga handa magbayad sing daku nga mga kantidad agod tipunon ang mga butang nga ginpanag-iyahan ukon nag-agi sa kamot sang bantog nga mga tawo. Dugang pa, si Persaud nagasiling nga ginailog sang “mga nagasimba sa bantog nga mga tawo” ang mga prinsipio kag estilo sang pagkabuhi sang ila paborito nga idolo, nga masami ginatamod nga indi makasala kag “nagakabuhi sa idalom sang tuhay nga mga pagsulundan nga indi mahangpan sang ordinaryo nga mga tawo kag dapat magpakita sing pagkamatinuguton sa ila.” Ang epekto sang bantog nga mga tawo sa iban makita man sa pagdaku sa kinitaan sang mga produkto nga ila ginrekomendar, kag paghimo sing kaanggid nga importante nga mga desisyon sa ikaayong lawas, siling ni Dr. Persaud. Nagdugang sia: “Ginapanugyan sini nga ang aton pagsimba sa bantog nga mga tawo naghimo gid sa ila nga pinakagamhanan nga mga tawo sa duta​​—⁠katumbas sang mga dios sa tunga naton.”

Mga Kabudlayan Bangod sang Nagatigulang nga Populasyon

“Ang pagtigulang sang populasyon isa ka bug-os kalibutan nga hitabo nga nagaapektar ukon magaapektar pa sa tagsa ka lalaki, babayi kag bata sa bisan diin nga bahin sang kalibutan. . . . Sa 2050, mangin mas madamo ang tigulang nga mga tawo sa kalibutan sangsa mga lamharon sa pinakauna nga tion sa maragtas sang tawo,” siling ni Ivan Šimonovic, presidente sang Economic and Social Council, sa iya pamulongpulong sa Ikaduha nga Bug-os Kalibutan nga Sinapol Tuhoy sa Pagtigulang, nga ginhiwat sa Madrid, Espanya, sang Abril 2002. Ginsaysay sa pagsinapol sang Sekretaryo-Heneral sang Nasyones Unidas nga si Kofi Annan, nga sing kubos sa 50 ka tuig, ang kadamuon sang mga tawo nga kapin sa 60 anyos ang edad magadugang halin sa 600 milyones tubtob sa halos 2 ka bilyon, nga mas madamo pa sangsa mga nagaedad sang kubos sa 15 anyos. Ginsiling man niya nga masapwan sa imol nga mga pungsod ang 80 porsiento sining mga tigulang. Ang pagdiutay sang pagpanganak kag paglawig sang kabuhi nangin isa sang mga kabangdanan sang daku nga pagbalhin sa mga nagahuman sang populasyon. Ginpangabay sa amo nga pagsinapol nga dugangan ang mga manugpangabudlay sa ikaayong lawas kag mga serbisyo agod matatap ang pinasahi nga mga kinahanglanon sang mga tigulang agod mangin may “kasiguruhan kag dignidad” ang ila pagtigulang.

Wala Maluyagi nga mga Selyo

“Sakit sa ulo kon kaisa ang mga selyo nga may relihioso nga mga personalidad kag mga isyu,” siling sang pamantalaan nga Jerusalem Post sang Israel. Natalupangdan ni Alan Silver, isa ka imigrante gikan sa Bagatnan nga Aprika, ang isa sang mga selyo nga ginhimo sang mga awtoridad sa koreo sa pagkilala sa Hebreo nga mga bulan. “Paagi sa paggamit sing lente, nakita ni Silver ang ngalan sang Dios nga pila ka beses nga ginpakita sa selyo sang bulan sang Elul, nga suno sa kasuguan sang mga Judiyo indi sarang gamiton luwas lamang kon para sa sagrado nga mga katuyuan,” siling sang Post. Ginpakita niya ini sa iya rabbi, “nga nagsiling nga ginadumilian sa idalom sang Judiyo nga kasuguan ang paggamit sang Elul nga selyo. Ginadumilian man ang pagbakal sini, siling niya, kag kon may yara ka sini, dapat mo ini ibutang sa koleksion sang sagrado nga mga sinulatan nga ilubong sa ulihi, sa baylo nga ihaboy ini sa basurahan.” Indi ini ang una nga selyo nga nangin problema. Ang isa nga gindesinyo sa handumanan sang Rabbi sang mga Lubavitcher nga si Menahem Mendel Schneerson ginpamatukan sang pila niya ka mga sumulunod nga nagapangangkon nga “wala [sia] mapatay” kag sang iban nga “nagsiling nga indi nagakaigo nga dilapan ang likod ukon tatakan ang atubangan sang selyo nga nagapakita sang larawan sang ila rabbi.” Wala ginpagamit ang amo nga selyo.