Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Ano ang Malain sa Pagkodigo ukon Pagpang-ilog?

“Nahibaluan sang tanan nga sayop ang magkodigo ukon mang-ilog, apang mahapos ini.”​—⁠Jimmy, 17 anyos.

NASULAY ka na bala nga magpasiplat sa papel sang imo kabutho samtang nagakuha sing eksamin sa eskwelahan? Kon amo, wala ka nagaisahanon. Si Jenna, nga yara sa ika-12 nga grado, nakatalupangod sang wala-huya nga panimuot sang madamo niya nga kabutho nga nagakodigo: “Ginapahambog nila kon paano nila ginahimo ini,” siling niya. “Tamdon ka nila nga pinasahi kon indi ka magkodigo ukon mang-ilog!”

Sa isa ka surbe sa Estados Unidos, 80 porsiento sang mga tin-edyer nga nagapanguna sa klase ang nag-ako nga nagakodigo ukon nagapang-ilog sila, kag 95 porsiento sining “mga mataas sing grado” ang wala gid madakpan. Pagkatapos makahimo sing surbe sa kapin sa 20,000 ka estudyante sa elementarya kag hayskul, ang Josephson Institute of Ethics naghinakop: “Kon tuhoy sa pagkabunayag kag integridad, labi pa nga nagalain ang kahimtangan.” Nakibot ang mga edukador kon daw ano ka lapnag ang pagkodigo ukon pagpang-ilog! Ang direktor sang eskwelahan nga si Gary J. Niels naghambal pa gani: “Diutay lang ang wala nagakodigo.”

Ginapaabot sang kalabanan nga mga ginikanan nga magapanghikot sing dungganon ang ila kabataan sa ila mga hilikuton sa eskwelahan. Apang, sing makapasubo, madamo nga mga lamharon ang nagakompromiso sang ila pagkabunayag paagi sa pagkodigo ukon pagpang-ilog. Anong bag-o nga mga metodo ang ila ginagamit? Ngaa nagakodigo ukon nagapang-ilog ang iban nga mga pamatan-on? Ngaa dapat mo likawan ini nga buhat?

Pagkodigo nga Nagagamit sing Moderno nga Kagamitan

Madamo nga mga paagi ang ginagamit sang moderno nga manugkodigo. Sa katunayan, ang pagpang-ilog sing homework ukon pagkopya sing mga sabat sa kodigo nga papel walawala kon ipaanggid sa high-tech ukon moderno nga mga paagi karon. Nagalakip ini sa mga pager nga nagabaton sing mga sabat sa mga pamangkot halin sa mga nagatawag; mga calculator nga may ginprogram nga “dugang” nga impormasyon; magagmay nga mga kamera nga ginatago sa panapton, nga ginagamit sa pagpasa sing mga pamangkot sa manugbulig sa guwa sang hulot-klasehan; mga kagamitan nga nagapaalinton sing mga infrared message sa kaingod nga mga kabutho; kag bisan ang mga Internet site nga may nahuman na nga mga term paper sa halos tanan nga topiko!

Ginapanikasugan sang mga edukador nga tapnaon kag bag-uhon ining makahalangawa nga kahimtangan tuhoy sa pagpang-ilog kag pagkodigo, apang indi ini mahapos. Ti, indi tanan nga estudyante​—⁠ukon manunudlo⁠​—⁠ang nagaugyunanay kon ano ang matawag nga pagpang-ilog ukon pagkodigo. Halimbawa, kon ang mga grupo sang mga estudyante magpangabudlay sa isa ka proyekto, indi maathag  kon ano ang bunayag nga pagbuligay kag di-bunayag nga paghimbon. Nian yara yadtong nagapamentaha sa panikasog sang grupo kag ginapahimo na lang sa iban ang tanan nga hilimuon. “Ang pila sini nga mga estudyante tama katamad​—⁠wala sila sing ginahimo!” tuaw ni Yuji, nga nagaeskwela sa kolehiyo. “Pagkatapos pareho man ang ila grado. Sa banta ko pagkodigo man ini!”

Ngaa Nagakodigo Sila?

Sa isa ka surbe, nasapwan nga ang panguna nga rason kon ngaa madamo nga estudyante ang nagakodigo na lang amo ang kakulang sing paghanda. Ang iban nga mga estudyante, bangod nadala sang espiritu sang paindis-indis sa eskwelahan ukon sang mataas nga mga pagpaabot sang ila mga ginikanan, naghinakop nga wala na sila sing mapilian. “Importante gid sa akon mga ginikanan ang mga grado,” siling sang 13 anyos nga si Sam. “Ginapamangkot nila ako: ‘Pila ang imo grado sa pasinawan sa matematika? Pila ang imo marka sa Ingles?’ Naugot ako sina!”

Para sa pila, ang pirme nga pag-ipit agod makakuha sing mataas nga mga grado amo ang nagpahulag sa ila nga magkodigo ukon mang-ilog. Ang libro nga The Private Life of the American Teenager nagasiling: “May isa ka butang nga indi balanse sa isa ka sistema diin ang pag-ipit tuman kabaskog amo nga ang kalipay sa pagtuon masami ginabuslan sang pag-ipit nga makakuha sing mataas nga mga grado, kon kaisa paagi sa pagsakripisyo sang pagkabunayag.” Madamo nga estudyante ang nagaugyon. Ti, wala gid sing maluyag nga malagbong sa isa ka pasinawan, ilabi na sa isa ka kurso. “Ang pila ka tawo nahadlok gid nga indi makapasar,” siling ni Jimmy, isa ka estudyante sa hayskul. “Bisan nahibaluan pa nila ang mga sabat, nagakodigo sila agod lamang makasiguro.”

Bangod sang madamo nga tawo nga handa sa pagsakripisyo sang talaksan sang pagkabunayag, ang pagkodigo daw indi na makahalalit. Kag kon kaisa daw mapuslanon gid ini. “Kahapon nakita ko ang isa ka estudyante nga nagakodigo sa amon klase,” siling sang 17 anyos nga si Greg. “Sang ginbalik karon sa amon ang amon papel, mas mataas pa ang iya kuha sa akon.” Madamo ang naimpluwensiahan bangod sang lapnag nga pagkodigo ukon pagpang-ilog sang ila mga katubotubo. “Ginabatyag sang pila ka estudyante nga ‘kon ginahimo ini sang iban, dapat ko man ini himuon,’ ” siling ni Yuji. Apang matuod bala ini?

Isa ka Malalangon nga Pagkagiyan

Ikumparar ang pagkodigo sa pagpangawat. Ang kamatuoran bala nga madamo nga tawo ang nagapangawat nagahimo sini nga maayo na? ‘Siempre indi,’ mahimo isiling mo​—⁠ilabi na kon imo kuwarta ang ginkawat! Paagi sa pagkodigo, ginakuha naton ang kadayawan nga indi nagakadapat sa aton​—⁠ayhan nagapamentaha pa gani sa mga bunayag. (Efeso 4:28) “Indi ini nagakaigo,” siling ni Tommy, nga bag-o lang makatapos sa hayskul. “Nagasiling ka, ‘Bal-an ko ini,’ apang indi gali. Gani nagabutig ka.” Ang pagtamod sang Biblia sa sini maathag nga ginpakita sa Colosas 3:⁠9: “Indi kamo magbutig sa isa kag isa.”

Ang pagkodigo ukon pagpang-ilog mahimo mangin kaangay sa pagkagiyan nga mabudlay untaton. “Nahibaluan sang mga nagakodigo nga indi na sila kinahanglan magtuon agod makapasar,” siling ni Jenna, “gani nagasandig na lang sila sa pagkodigo. Kag kon mag-isahanon na sila, wala na sila sing hinalung-ong.”

Ang prinsipio nga ginrekord sa Galacia 6:7 serioso: “Bisan ano ang ginasab-ug sang tawo, ini man ang iya anihon.” Ang mga resulta sang pagkodigo sa eskwelahan mahimo maglakip sang natublag nga konsiensia, pagkadula sang pagsalig sang imo mga abyan, kag pagkunol sang ikasarang sa pagtuon bangod ginlikawan mo ang proseso sa pagtuon. Kaangay sang kanser nga nangin makamamatay, ini nga pagpangdaya sarang makaapektar sang iban nga bahin sang kabuhi kag sarang makaguba sang imo ginapakabahandi nga mga relasyon. Kag pat-od nga makaapektar ini sa imo kaangtanan sa Dios, nga wala nahamuot sa pagpangdaya.​—⁠Hulubaton 11:1.

Ang mga nagakodigo ukon nagapang-ilog nagadaya lamang sang ila kaugalingon. (Hulubaton 12:19) Paagi sa ila mga buhat nangin kaangay sila sa garok nga mga gumalahom sa dumaan nga siudad sang Jerusalem: “Ginhimo namon ang pagbutig nga amon dalangpan kag sa kabutigan nagpanago kami.” (Isaias  28:15) Apang, ang matuod, indi matago sang nagakodigo ang iya mga buhat sa Dios.​—⁠Hebreo 4:13.

Indi Magkodigo ukon Magpang-ilog!

Sa madamo nga kaso, ginapanikasugan gid kag ginapahituan sang mga pamatan-on ang pagkodigo ukon pagpang-ilog​—⁠nga mas maayo kuntani kon ginahimo nila ini sa pagtigayon sing bunayag nga edukasyon. Amo sini ang ginsiling ni Abby, nga 18-anyos, “kon ang paghugod nila sa pagtuon subong sang paghugod nila sa pagkodigo ukon pangpang-ilog, ayhan mas maayo pa ang ila hinimuan.”

Ibutang ta nga mabaskog ang pagsulay nga magkodigo. Apang dapat mo likawan ining tugalbong sa moral! (Hulubaton 2:10-15) Paano mo ini mahimo? Una, dumduma kon ngaa yara ka sa eskwelahan​—⁠agod magtuon. Matuod, daw wala sing pulos ang pagtipon sing mga impormasyon nga indi mo gid magamit. Apang ang paglikaw sa sining proseso paagi sa pagkodigo ukon pagpang-ilog nagapugong sa ikasarang sang isa nga makatuon sing bag-o nga mga butang kag mag-aplikar sing ihibalo. Ang matuod nga paghangop indi matigayon nga wala sing panikasog; dapat may himuon agod matigayon ini. Ang Biblia nagasiling: “Bakla ang kamatuoran kag indi ini pag-ibaligya​—⁠ang kaalam kag disiplina kag paghangop.” (Hulubaton 23:23) Huo, dapat mo tamdon sing serioso ang pagtuon kag paghanda. “Dapat ka magtuon,” panugyan ni Jimmy. “May kompiansa ka nga mahibaluan mo ang mga sabat.”

Matuod, kon kaisa indi mo mahibaluan ang tanan nga sabat, kag mahimo magaresulta ini sa manubo nga marka. Apang, kon indi mo pag-ikompromiso ang imo mga prinsipio, makita mo kon ano ang dapat mo himuon agod mag-uswag.​—⁠Hulubaton 21:5.

Si Yuji, nga ginkutlo kaina, isa sang mga Saksi ni Jehova. Ginpaathag niya kon ano ang iya ginahimo kon ipiton sia sang iban nga kabutho agod buligan sila nga magkodigo: “Una​—⁠ginapahibalo ko sa ila nga isa ako ka Saksi,” siling niya. “Nakabulig gid ini sa akon bangod nahibaluan nila nga ang mga Saksi ni Jehova bunayag nga mga tawo. Kon may mangabay sa akon nga pailugon ko sila, nagasiling lang ako nga indi puwede. Nian sa ulihi ipaathag ko kon ngaa wala ako nagahimo sini.”

Nagaugyon si Yuji sa ginhambal ni apostol Pablo sa mga Hebreo: “Buot namon maggawi sing bunayag sa tanan nga butang.” (Hebreo 13:18) Ang pagsunod mo sa mataas nga mga talaksan sang pagkabunayag kag pagpangindi nga magkompromiso paagi sa pagkodigo ukon pagpang-ilog nagahatag sing matuod nga balor sa maayo nga mga grado nga matigayon mo. Dala mo pauli halin sa eskwelahan ang labing maayo nga mga dulot nga mahatag mo sa imo mga ginikanan​—⁠isa ka rekord sang Cristianong integridad. (3 Juan 4) Dugang pa, mahuptan mo ang isa ka matinlo nga konsiensia kag malipay sa paghibalo nga ginpahalipay mo ang tagipusuon ni Jehova nga Dios.​—⁠Hulubaton 27:11.

Busa, bisan daw ano ka lapnag ini, dapat likawan mo ang pagkodigo ukon pagpang-ilog! Sa paghimo sini, mahuptan mo ang maayo nga kaangtanan sa iban kag, labing importante, sa Dios sang kamatuoran, si Jehova.​—⁠Salmo 11:⁠7; 31:5.

[Blurb sa pahina 24]

Masami nga indi matalupangdan sang nagakodigo nga nagapangawat na gali sia

[Blurb sa pahina 24]

Ang pagkodigo masami nga nagadul-ong sa mas serioso nga mga buhat sang pagkadibunayag

[Blurb sa pahina 25]

Indi matago sang nagakodigo ang iya mga buhat sa Dios

[Retrato sa pahina 25]

Ang nagakaigo nga pagtuon antes sang eksamin magahatag sa imo sing kompiansa