Ang Pagtamod sang Biblia

Likawi ang Makahalalit nga mga Hambalanon

“Gikan sa amo nga baba nagagua ang pagpakamaayo kag ang pagpakamalaut. Indi nagakaigo, mga kauturan ko, nga ini nga mga butang padayon nga nagakatabo sing subong sini.”​​—⁠SANTIAGO 3:⁠10.

ANG ikasarang sa paghambal isa ka tumalagsahon nga kinaiya nga nagapatuhay sa aton sa mga sapat. Sing makapasubo, gin-abusuhan sang iban nga tawo ini nga pribilehiyo. Ang mga insulto, pamuyayaw, malaw-ay nga hambalanon, pasipala, binastos, kag dinupak nga panghambal makasaklaw​​—⁠kon kaisa mas masakit pa sa pisikal nga mga kasamaran. “May isa nga nagapamulong sing di-mapatugsilingon kaangay sang mga pagbuno sang espada,” siling sang Biblia.​​—⁠Hulubaton 12:18.

Nagadamo ang mga tawo nga nagapamuyayaw. Ang mga eskwelahan nagreport sang pagdamo  sang mga kabataan nga nagahambal sing binastos. Apang, ang iban nagasiling nga ang makahalalit nga hambal mapuslanon kon ginagamit sa pagpautwas sing balatyagon. Ang isa ka estudyante sa political science nagsulat: “Ang binastos nga hambalanon epektibo, kon ang kinaandan nga tinaga indi makapaalinton sang aton tudok nga balatyagon.” Dapat bala pasapayanan lang sang mga Cristiano ining makahalalit nga mga hambal? Ano ang pagtamod sang Dios sa sini?

Kangil-ari ang Malaw-ay nga Linahog

Ang malaw-ay nga hambalanon wala lamang magluntad karon. Makibot ka bala kon mahibaluan mo nga ang mga tawo nagahambal sing malaw-ay nga hambalanon sa panahon sang mga apostoles, halos 2,000 ka tuig na ang nagligad? Halimbawa, ang pila sa kongregasyon sang Colosas nagagamit sing malaw-ay nga hambalanon kon maakig. Ayhan ginahimo nila ini agod hungod nga sakiton ukon saklawon ang iban, ayhan agod makabalos. Sing kaanggid, madamo nga tawo karon ang nagagamit sing malaw-ay nga hambalanon bangod sang nagasilabo nga kaakig. Busa, ang sulat ni Pablo sa mga taga-Colosas mapuslanon sa aton karon. Si Pablo nagsulat: “Panghuklas kamo sini tanan, kaakig, kasingkal, kalainan, pasipala, kag malaw-ay nga pululungon sang inyo baba.” (Colosas 3:⁠8) Maathag nga ginlaygayan ang mga Cristiano nga likawan ang pagsilabo sang kaakig kag ang malaw-ay nga hambalanon nga masami nagaupod sa kaakig.

Matuod, madamo sang nagagamit sing malaw-ay nga hambalanon ang wala sing tuyo nga sakiton ukon saklawon ang iban. Mahimo gid nga ang malaw-ay nga hambalanon masami ginagamit sing pasapayan. Sa amo, ang malain nga mga ekspresyon nangin kinaandan na gid sa adlaw-adlaw nga panghambal. Ang iban nabudlayan pa gani sa pagpakigsugilanon nga wala nagagamit sini. Sa masami, ginagamit pa gani ang malaw-ay nga hambalanon agod makapakadlaw. Apang, dapat bala tamdon ang malaw-ay nga linahog subong indi tanto ka serioso, ukon makunsintihan nga buhat? Binagbinaga ang masunod.

Ang malaw-ay nga linahog makasalaklaw gid nga hambal nga gintuyo agod pakadlawon ang iban. Sa karon, ang kalabanan sang malaw-ay nga linahog may yara kaangtanan sa sekso. Kag madamo sang nagakabig sa ila kaugalingon nga talahaon ang nawili sa sini. (Roma 1:​28-​32) Indi makapakibot, nga ang sekso amo ang topiko sang madamo nga propesyonal nga mga komedyante. Ang malaw-ay nga linahog ginapakita sa madamo nga mga pelikula subong man sa mga programa sa telebisyon kag radyo.

Ginahinambitan sang Biblia ang malaw-ay nga linahog. Si apostol Pablo nagsulat sa mga Cristiano sa Efeso: “Ang pagkamakihilawason kag ang tanan nga sahi sang kahigkuan ukon paghamkon dili gid paghingadlan sa tunga ninyo, subong nga nagakaigo sa mga tawo nga balaan; ni ang makahuluya nga paggawi ni ang binuang nga hinambal ni ang malaw-ay nga linahog, mga butang nga indi nagakaigo.” (Efeso 5:​3, 4) Maathag nga ang malaw-ay nga linahog, bisan ano man ang katuyuan sini, kalangil-aran sa Dios. Malain ini. Makahalalit ini nga hambalanon.

Ang Maparas nga mga Pulong nga Wala Nagapahamuot sa Dios

Ang makahalalit nga hambal wala lamang nagalakip sang malaw-ay nga hambalanon. Ang mga pang-insulto, pagyubit, pagyaguta, kag maparas nga kritisismo makasalaklaw gid. Matuod, tanan kita makasala paagi sa aton dila, ilabi na bangod ang pagyaguta kag paglibak lapnag gid sa palibot naton. (Santiago 3:⁠2) Apang, ang matuod nga mga Cristiano indi dapat magpasapayan sa maparas nga mga hambal. Maathag nga ginapakita sang Biblia nga wala nahamut-an ni Jehova nga Dios ang tanan nga makahalalit nga hambal.

Halimbawa, sa tulun-an sang Biblia nga Ikaduhang Hari, aton nahibaluan ang tuhoy sa grupo sang kabataan nga lalaki nga nag-uligyat kay manalagna Eliseo. Ang rekord nagasiling nga sila “nag-uligyat sa iya” kag “nagsiling sa iya: ‘Taklad ka, kalbo! Taklad ka, kalbo!’ ” Si Jehova, nga makabasa sang mga tagipusuon sining mga kabataan kag nakita ang ila malaut nga tinutuyo, serioso gid nga nagtamod sang ila berbal nga pag-abuso. Ang rekord nagasiling nga ginpatay sang Dios ang 42 ka bata nga lalaki bangod sang ila maabusuhon nga hambal.​​—⁠2 Hari 2:​23, 24.

“Padayon nga ginauligyat nila [sang katawhan sang Israel] ang mga mensahero sang matuod nga Dios kag ginatamay ang iya mga pulong kag ginayubit ang iya mga manalagna, tubtob nga ang kaakig ni Jehova nag-abot sa iya katawhan, tubtob nga wala na sing pag-ayo.” (2 Cronica 36:16) Bisan pa ginpukaw ang kaakig sang Dios sang idolatroso kag malinapason nga dalanon sang iya katawhan, talalupangdon nga ang Biblia nagahinambit ilabi na sang berbal nga pag-abuso sa mga manalagna sang Dios. Ginapadaku sini nga wala gid nahamuot ang Dios sa sini nga buhat.

 Nahisuno sa sini, ang Biblia nagalaygay sa mga Cristiano: “Indi mo pagmulayon ang mga tigulang.” (1 Timoteo 5:⁠1) Ini nga prinsipio sarang maaplikar sa pagpakig-angot naton sa iban. Ang Biblia nagapalig-on sa aton nga “dili maghambal sing mahaliton kay bisan sin-o, dili mangin palaaway, mangin makatarunganon, nagapakita sing bug-os nga kalulo sa tanan nga tawo.”​​—⁠Tito 3:2.

Padayon nga Ginapunggan ang Aton mga Bibig

Kon kaisa, ang huyog nga atakehon ang iban paagi sa hambal mabudlay punggan. Kon nahimuan sing sala, ang isa mahimo magbatyag nga may rason sia nga balusan ang nakasayop paagi sa mapintas, maparas nga mga hambal​​—⁠direkta man ukon indi. Apang, dapat pamatukan sang mga Cristiano ini nga huyog. Ang Hulubaton 10:19 nagasiling: “Sa kabuganaan sang mga pulong wala ginakulangi sing paglapas, apang ang nagapugong sang iya mga bibig nagapanghikot sing mainandamon.”

Nagpahamtang sing isa ka maayo nga halimbawa ang mga anghel sang Dios. Nakahibalo sila sang tanan nga sayop nga ginhimo sang katawhan. Bisan pa ang mga anghel mas makusog kag gamhanan sangsa mga tawo, wala nila ginasumbong ang mga tawo sa maabusuhon nga mga hambal, “nga wala ini ginahimo bangod sang pagtahod kay Jehova.” (2 Pedro 2:11) Nakahibalo nga bug-os nga nahibaluan sang Dios ang ginahimo nga sayop sang tanan kag may bug-os sia nga ikasarang sa pagtadlong sang mga butang, ginpunggan sang mga anghel ang ila mga bibig. Si Miguel, ang pangulo sang tanan nga anghel, wala maghambal sing maabusuhon nga hambal, bisan batok sa Yawa.​​—⁠Judas 9.

Ginatinguhaan gid sang mga Cristiano nga ilugon ang mga anghel. Ginasunod nila ang laygay sang Biblia: “Dili magbalos sing malaut sa malaut kay bisan sin-o. Maghimo sing maayo nga mga butang sa itululok sang tanan nga tawo. Kon mahimo, sa masarangan ninyo, magpakighidait sa tanan nga tawo. Dili kamo magtimalos, mga hinigugma, kundi pabayai ang kasingkal; kay nasulat na: ‘Akon ang pagtimalos; ako ang magatumbas, siling ni Jehova.’ ”​​—⁠Roma 12:17-​19.

Sing makawiwili, bisan ang tono kag kabaskugon sang aton tingog sarang makasaklaw. Kinaandan sa mga mag-asawa nga magsaklawanay paagi sa pagsinggitanay. Madamo nga mga ginikanan ang masami nagasinggit sa ila mga kabataan. Apang, indi kinahanglan nga magsinggit kita kon nagapautwas sang aton mga balatyagon. Ang Biblia naglaygay: “Ang tanan nga madinumtanon nga kapaitan kag kaakig kag kasingkal kag sininggitanay kag maparas nga hambal kuhaon gikan sa inyo kaupod sang tanan nga kalainan.” (Efeso 4:31) Nagasiling man ang Biblia nga “ang ulipon sang Ginuo indi dapat makig-away, kundi dapat mangin mainayuhon sa tanan.”​​—⁠2 Timoteo 2:⁠24.

Mga Pulong nga Makapaayo

Bangod lapnag ang maabusuhon kag malaw-ay nga hambal karon, ang mga Cristiano dapat may yara estratehiya agod mapakigbatuan ining makahalalit nga impluwensia. Ang Biblia nagapresentar sing isa ka maayo nga estratehiya, nga amo, ang paghigugma sa aton mga isigkatawo. (Mateo 7:​12; Lucas 10:27) Ang matuod nga kabalaka kag gugma sa aton mga isigkatawo ang magapahulag sa aton nga magpamulong sing makapaayo. Ang Biblia nagasiling: “Indi maggua ang dunot nga pulong gikan sa inyo baba, kundi ang bisan anong pulong nga maayo para sa pagpalig-on suno sa kinahanglan, agod mahatag sini kon ano ang maayo sa mga nagapamati.”​​—⁠Efeso 4:⁠29.

Dugang pa, ang pagpatudok sang Pulong sang Dios sa aton hunahuna nagabulig sa aton nga likawan ang makahalalit nga hambalanon. Ang pagbasa kag pagpamalandong sa Balaan nga Kasulatan makabulig sa aton nga ‘sikwayon ang tanan nga kahigkuan.’ (Santiago 1:21) Huo, ang Pulong sang Dios makapaayo sa aton hunahuna.