Pagbantay sa Kalibutan

Ang Kapuslanan sang Namesitera nga mga Tanom

“Linibo ka bumulutho ang makatigayon sing mataas nga mga marka kon may namesitera nga mga tanom sa ila mga hulot-klasehan,” siling sang mga manugpanalawsaw, nga ginbalita sa The Times sang London. Natukiban ni Propesor Derek Clements-Croome sang Reading University nga ang kadamuon sang carbon dioxide sa pila ka gutok kag kulang sa bentilasyon nga mga hulot-klasehan naglabaw sa rekomendado nga kadamuon sing kapin sa 500 porsiento, sa amo nagahalit sa ikasarang sang mga kabataan sa pagkonsentrar kag nagaupang sa ila pag-uswag. Gintawag ini nga kahimtangan nga sick classroom syndrome, nagsiling sia nga mas maligwa ang mga opisina sang mga mamumugon, diin ang sick building syndrome nagaapektar kuno sa mga mamumugon kag sa ila mahimuan sangsa mga hulot-klasehan sang mga bumulutho. Ano nga mga tanom ang magamit agod mapauswag ang kalidad sang hangin sa sulod sang mga hulot-klasehan? Ginhingadlan sang isa ka pagtuon sa Estados Unidos ang spider plant subong amo ang labing epektibo. Ang kahoy nga dragon, ivy, rubber plant, peace lily, kag yucca tuman man ka epektibo sa pagbuhin sang higko sa hangin. Ginapanubo sang pangsulod-balay nga mga tanom ang kadamuon sang carbon dioxide paagi sa paghimo sini nga mangin oksiheno.

Pagligad sang 40 Anyos​​—⁠Pag-ani sang Imo Ginsab-ug

“Ang mga desisyon nga nahimo sang isa ka tawo kag ang mga impluwensia nga iya naeksperiensiahan nagasugod sa pag-epekto pag-edad niya sing 40 anyos, ang tion nga nagadasig ang mga palatandaan sang pagtigulang.” Amo ini ang pinakapunto sang report gikan sa isa ka komperensia tuhoy sa kapagros, sang The Daily Telegraph sang Sydney, Australia. Suno kay Rocco Di Vincenzo, puno nga dietitian sa Swinburne Hospital sa Victoria, “ang ‘depektuso nga mga gene’ ukon ang mga butang sa sulod sang lawas nga wala na nagapanghikot sing nagakaigo” mahimo nga indi subong ka importante sa pagpat-od sa panglawas sang isa ka tawo pagligad sang 40 ka tuig sa mga desisyon nga ginhimo antes sini. “Nahangpan na naton karon nga ang panglawas pagligad sang edad nga 40 resulta sang pinanubli nga mga balatian kag sang mga impluwensia sa palibot,” siling ni Di Vincenzo. “Suno sa National Institute on Ageing, 80 porsiento sang mga problema sa panglawas sang mga tigulang ang indi bangod sa pagtigulang. Resulta ini sang indi nagakaigo nga pag-atipan sa lawas sa bug-os nga pagkabuhi, kag pagligad sang edad nga 40, ining indi nagakaigo nga pag-atipan nagasugod sa pag-apektar sa isa ka tawo.”

Madali Magiyan sa Nikotina ang mga Kabataan

“Madali magiyan ang mga kabataan sa tabako sa sulod sang mga inadlaw nga nagsugod sila sa pagpanigarilyo kag mahimo nga magiyan na gani sila sa una lamang nga sigarilyo,” hinakop sang isa ka pagtuon nga ginbalita sa pamantalaan sang London nga The Guardian. “Sa 332 ka pamatan-on nga nagtilaw sing tabako, bisan sing isa lamang ka paghaklo, 40% ang nagreport sing mga sintomas sang pagkagiyan. Sa 237 nga nakahaklo sing aso sang sigarilyo, 53% ang nagreport sing mga sintomas sang pagkagiyan.” Ang 30 ka bulan nga pagtuon, nga ginpamunuan ni Dr. Joseph DiFranza sang University of Massachusetts Medical School sa Estados Unidos, nag-obserbar sa halos 700 ka estudyante, nga nagaedad sing 12 kag 13 anyos sa pagsugod sang pagtuon. “Antes sang pagtuon, ginhaumhaum nga magiyan sa tabako ang mga pamatan-on pagligad sang duha ka tuig​​—⁠nga dapat sila manigarilyo kada adlaw, sa di-magkubos tunga sa pakete kada adlaw,” siling ni DiFranza. “Ang pila sini nga mga pamatan-on nagiyan pagligad lamang sang pila ka adlaw nga nagsugod sila sa pagpanigarilyo. . . . Nagasuspetsa [ako] nga ang pagkagiyan sa nikotina nagasugod, sa madamo nga mga kaso, sa una nga sigarilyo.” Nagapati si DiFranza nga mas madali magiyan ang mga tin-edyer bangod nagatubo pa ang ila utok. “Luyag ko kumbinsihon ang mga pamatan-on nga indi mo puede eksperimentuhan ang sigarilyo. Wala sing indi makahalit nga sigarilyo,” siling ni DiFranza. “Dapat naton kumbinsihon ang mga pamatan-on nga ang pagtilaw sing bisan isa lamang ka sigarilyo makadul-ong sa bug-os kabuhi nga pagkagiyan.”