Ang Tour De France—100 ka Tuig sang Pinakamabudlay nga Pagtilaw sa Palumba sang Bisikleta

I-PLAY

Ang Tour De France—100 ka Tuig sang Pinakamabudlay nga Pagtilaw sa Palumba sang Bisikleta

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA PRANSIA

SADTONG Nobiembre 1902, si Henri Desgrange, direktor sang inadlaw nga pamantalaan sa isports nga L’Auto, nagapangita sing ideya sa paglutos sa karibal nga pamantalaan nga Le Vélo. “Ano kon mag-organisar kita sing palumba sa bisikleta nga magalibot sa Pransia?” panugda ni Géo Lefèvre, isa ka lamharon nga dyurnalista sa talapuanan sang L’Auto. Ang ideya daw indi realistiko sang primero, apang natigayon gid man ini. Sang Hulyo 1, 1903, eksakto alas 3:16 sang hapon, 60 ka propesyonal kag bag-uhan nga siklista ang nagbiya gikan sa Paris para sa tatlo ka semana nga 2,428 ka kilometro nga palumba para sa nahauna nga Tour de France. *

“Mga Ulipon sang Karsada”

Ang palumba naluyagan gilayon sang publiko. Sa bug-os nga Pransia madamo nga mga tawo ang nagdugok sa gua agod tan-awon “ang mga ulipon sang karsada,” subong amo ang pagtawag sa ila sang reporter nga taga-Pransia nga si Albert Londres, kag papagsikon sila. Ang mga kahimtangan sa palumba sa nahauna nga pila ka tuig sang Tour, sa indi pagpasobra, dinumaan—simple nga mga gamit, batsihon nga mga dalan, tuman kalawig nga mga hugna, kag pagsugod sang palumba sa gab-i.

Tungod ginadumilian sa pagbaton sing bisan ano nga teknikal nga bulig, luwas sa mga duog nga ginatawag control point, obligasyon sang mga siklista nga kay-uhon ang ila 20-ka-kilo nga bisikleta kon magub-an sila. Halimbawa, sang 1913 kag 1919, makaduha ginkay-o sang makaluluoy nga si Eugène Christophe ang nautod nga panguna nga tinidor sang ruweda sang iya bisikleta sa talyer sa isa ka minuro!

Mga Pagbulubag-o kag Pagtuptop Sang Media

Agod mahuptan ang kakunyag sa palumba, ang mga nagaorganisar dapat maghimo sing mga pagbulubag-o kada tuig. Lakip sa mga pagbag-o amo ang mas madamo kag mas malip-ot nga mga hugna, malip-ot nga mga paghapit sa kaingod nga mga pungsod, mga pungsudnon ukon komersial nga mga team, paindis-indis para sa mga indibiduwal ukon bilang isa ka team kon sin-o ang pinakamadasig, kag paglambot sa inangan sa Champs-Élysées, sa Paris. Ang isa ka importante nga pag-uswag natabo sang 1919, sang ang kabilugan nga asod-asod nga pagpanguna sa kada adlaw ginhatagan sing isa ka pinasahi nga jersey nga pareho sing duag sa dalag nga mga pahina sang L’Auto—ang ginakaibugan nga maillot jaune, ukon dalag nga jersey. Sang 1931, agod may igasto sa palumba, nag-organisar si Desgrange sing publicity caravan (guban sang mga salakyan) nga magauna sa mga grupo sang mga siklista sing mga isa ka oras agod papagsikon ang mga tawo sa alagyan sang palumba.

Nagdahog ang benta sang L’Auto—nga karon ginatawag nga L’Équipe. Sang 1903, ang 130,000 ka kopya sang pinasahi nga edisyon—nga ginbalhag pito ka minuto sa tapos mag-abot si Maurice Garin, ang nagdaug sa pinakauna nga Tour de France—madasig nga naubos sa balaligyaan. Sa karon, nga may mga laragway sang palumba nga ginapagua sa telebisyon sa kapin sa 150 ka pungsod, ang Tour de France amo ang ikatlo sa isports nga labi nga ginakobrehan sang media sa bug-os nga kalibutan, masunod sa Olympic Games kag Soccer World Cup. Subong halimbawa sang ganyat sang palumba, sang 1987, gin-untat sang Espanyol nga mga parliamentaryo ang ila debate agod saksihan ang kadalag-an sang ila kasimanwa nga si Pedro Delgado sa 21 ka korte U nga likuon sa makakalapoy nga hugna sa bukid sang Alpe d’Huez!

Pagtaklad sa Kabukiran

Sang primero ang Tour ginahimo lamang sa patag. Nian, sang Hunyo 1910, si Desgrange gintelegramahan ni Alphonse Steinès, isa ka dyurnalista sang L’Auto nga yara sa Pyrenees nga nagasiling nga sarang maagihan ang mga karsada sa kabukiran. Ang report ni Steinès indi lubos nga matuod. Bug-os nga gab-i nga nagtalang sia sa yelo sa kataason nga 2,200 metros! Walay sapayan, sang masunod nga bulan ginbaton sang pinakamapagros nga mga siklista ang hangkat. Ang taga-Pransia nga si Gustave Garrigou, bisan wala makapanguna, naglatas sa Tourmalet Pass sang Pyrenees nga wala gid makapanukod. Kutob sadto gindugang sa ruta sang Tour ang iban pa nga mga alagyan sa Alps kag Pyrenees.

Sa ila pagdulhog, ang kadasigon sang mga siklista nagalab-ot tubtob sa makahalawhaw nga 100 kilometros por ora, kag masunson ang pagkahulog. Sang 1951, ang Olandes nga si Wim Van Est, nga nagasuksok sing dalag nga jersey, nahulog sa isa ka 50 metros kadalom nga pil-as kag ginbatak paagi sa isa ka ginhimohimo nga lubid nga human sa mga interyor sang ruweda. Ang iban mas masubo ang resulta. Sang 1935 ang Espanyol nga si Francisco Cepeda napatay sang mahulog sia sa Galibier Pass, sa Alps. Sang 1995 ang Italyano nga si Fabio Casartelli napatay sang matumba sia sa isa ka dulhugon sa Portet d’Aspet, sa Pyrenees.

Mga Sumpunganay sa Putukputukan

Sang 1964 ang duha ka Pranses nga sanday Jacques Anquetil kag Raymond Poulidor, nagpaindisanay sing halos dungan sa mga bungyod sang Puy-de-Dôme, sa kabukiran sang Auvergne. Si Poulidor, nga masami nga ikaduha lamang, nagdaug sa sambuwa apang naatrasar sia sing pila ka segundo lamang agod makuha kuntani ang dalag nga jersey.

Sang 1971 ang taga-Belgium nga si Eddy Merckx kag ang Espanyol nga si Luis Ocaña nagpaindisanay kon sin-o ang mauna. Sang Hulyo 12, natumba si Ocaña sa dulhugon sang Mente Pass sa Pyrenees. Tungod napilasan, ang Espanyol wala na makapadayon sa palumba. Bilang pagpadungog sa iya kasumpong, naghingyo si Merckx nga indi niya pag-isuksok ang dalag nga jersey sa pagsugod sang palumba pagkasunod nga adlaw.

Ang mga hugna sang palumba sa kabukiran nangin danyag sang iban pa nga pagbuligay subong tanda sang pagkaisport. Bilang halimbawa, sa pagtaklad sa Izoard sa Alps sang 1949, ginpahigad sing makadali sang Italyano nga masupog nga magkaribal nga sanday Gino Bartali kag Fausto Coppi ang ila kaawayon agod buligan ang kada isa.

Isa ka Isport sang Pagbinuligay

Ang malawig nga pagpanguna nga malayo ang biya sa mga kontra talalupangdon. Ang isa sini amo ang daw di-mapatihan nga 140 kilometros kalawig nga pagpanguna sadtong 1951 sang Swiso nga si Hugo Koblet, sa hugna sa Brive-Agen. Apang masami nga ang kadalag-an resulta sang pagbinuligay. Masami nga may yara 20 ka propesyonal nga mga team nga may siam ka siklista ang tagsa. Ang mga katapo sang team handa nga magkooperar sa ila lider, handa sa pagbulig sa iya kon magluya sia, magub-an, ukon matumba.

Sang 1934, ang halimbawa sang 20 anyos nga siklista sang Pransia nga si René Vietto sibu nga nagapakita sining espiritu sang pagbinuligay. Bisan pa may daku nga tsansa nga magdaug, wala sia magduhaduha nga taklaron ang bag-o lang niya nadulhog nga bungyod agod ihatag ang iya bisikleta sa nagub-an nga si Antonin Magne, nga amo ang lider sang ila team.

Ginpadunggan nga mga Humalampang

Ang pagdaug sa Tour sing sobra sa isa ka beses talalupangdon gid nga ikasarang. Tubtob karon, apat ka siklista na ang nakadaug sing lima ka beses: si Jacques Anquetil (Pransia, 1957, 1961-64), si Eddy Merckx (Belgium, 1969-72, 1974), si Bernard Hinault (Pransia, 1978-79, 1981-82, 1985), kag si Miguel Indurain (Espanya, 1991-95). Apang sin-o ang makapat-od kon pila ka beses pa kuntani nagdaug ang taga-Belgium nga si Philippe Thys (nagdaug sang 1913, 1914, 1920) kon wala maawat ang palumba sang una nga bug-os kalibutan nga inaway sa diin napatay ang pila ka kampeon anay?

Para sa madamo ang pinakamaayo gid nga siklista amo si Eddy Merckx, nga ginhayuan nga Ang Cannibal. Upod ang rekord nga kadalag-an sa 34 ka hugna, nangibabaw sia sa tanan nga patag—pinakamadasig nga siklista, sa paspas nga palumba sa malip-ot nga distansia, sa palumba sa mga dulhugon, kag mga hugna sa patag kag kabukiran. “Wala na kami sing madag-an nga kategoriya,” reklamo sang nalutos niya nga mga kasumpong. Ang duha ka beses nga kampeon nga si Fausto Coppi amo ang ginatamod sang iban nga labing propesyonal kag elegante sa tanan nga manugpalumba.

Magdaug Bisan ano man ang Matabo

Masami gid may pagsulay nga magdaya sa Tour. Nadiskwalipikar ang nagapanguna nga apat ka siklista sa 1904 nga edisyon bangod, luwas sa iban nga butang, nagpanglaktod sila nga walay pahanugot, ukon nagsakay sa salakyan.

Sa tanan nga daya, ang pag-abuso sa droga agod makabentaha amo ang salot gid sa palumba sang bisikleta. Sang primero nga mga tinuig, ginahatagan sing di-kinaandan nga likido ang iban nga mga manugpaindis-indis, kag sang 1920, ang L’Auto nagbalhag sing artikulo nga nagapakamalaut sa pag-abuso sa droga nga ginadumalahan sang doktor. Sang 1924 ang mag-utod nga Pélissier nag-ako nga “nagapaindis-indis sila nga nagasalig sa dinamita,” sa iban nga mga pulong, makatalagam nga mga droga. Sang nagligad nga mga dekada pila ka kamalamalahan nga aksidente ang naangot sa mga droga, kaangay sang masubo nga kamatayon sang Britaniko nga siklista nga si Tom Simpson samtang nagataklad sa Mont Ventoux sang 1967.

Sang 1998 isa ka daku nga kaso sang pag-abuso sa droga nga ginadumalahan sang doktor ang nangin ulong-dinalan sa mga pamantalaan. Mga 400 ka dosis sang nagapauswag sa kapasidad nga mga droga, lakip ang erythropoietin, ang natukiban sa salakyan sang masahista sang isa ka team. Isa ka team ang wala makalipikar, kag nag-isol ang isa pa. Sang nagligad nga tuig namusingan sang isa ka iskandalo ang dungog sang ikatlo nga nagdaug. Nagasulat sa introduksion sang panghandumanan nga libro nga 100 ans de Tour de France (100 ka Tuig Sang Tour de France), nga ginbalhag sang L’Équipe, suno sa direktor sang Tour de France nga si Jean-Marie Leblanc, “ang paggamit sing droga, sobra nga pagpalawig sa palumba, kag kuarta” nagabutang sa katalagman sang padayon nga pagluntad sang Tour.

Walay sapayan sang mga problema, padayon ang kakunyag sang mga atleta para sa palumba. Ang taga-Texas nga si Lance Armstrong, nga nagdaug sing apat ka beses kag solo nga paborito nga amo ang manugdaug sa ika-100 ka tuig nga palumba sa 2003, nga magasubay sa ruta sang 1903 nga alagyan, nagsiling: Ang Tour “may reputasyon, may maragtas, kag estilo nga indi matupungan sang iban nga palumba. Ano man ang matabo, indi gid ini mangin kinaandan lamang nga palumba.” Ang handum sang tagsa ka propesyonal nga siklista amo ang magdaug sa Tour de France.

[Nota]

^ par. 3 Sa karon ang Tour kinaandan nga nagakobre sang kalayuon nga mga 3,600 ka kilometro sa 20 ka-adlaw-kalawig nga mga hugna.

[Diagram/Mapa sa pahina 25]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Ang ruta sang ika-100 ka tuig nga palumba Hulyo 5-27, 2003

–– Mga palumba kon sin-o ang pinakamadasig

—— Mga bahin sa ulot sang mga hugna nga indi puede magbisikleta

• Duog sa pagsugod

○ Duog sa pag-untat

• PARIS

-- ——

○ Sedan

-- ——

○ Saint-Dizier

-- ——

○• Nevers

○• Lyons

○ L’Alpe d’Huez

○ Marseilles

——

• Narbonne

○• Toulouse

-- ——

○ Cap’ Découverte

-- ——

○ Bayonne

-- ——

○• Bordeaux

-- ——

○ Nantes

——

• Ville d’Avray

○ PARIS

[Credit Line]

[Mga retrato sa pahina 24]

1903 Si Maurice Garin, ang una nga nagdaug sa Tour de France

1927 Gin-untat sang mga trabahador sa pabrika ang ila trabaho agod magtan-aw

[Credit Line]

[Retrato sa pahina 25]

1910 Si Octave Lapize, nga may reserba nga interyor sang ruweda sa iya liog, nagatulod sang iya bisikleta sa Pyrenees

[Credit Line]

[Mga retrato sa pahina 26]

1951 Ang Italyano nga si Fausto Coppi, duha ka beses nga nagkampeon

1964 Si Anquetil kag si Poulidor sa isa ka makakulunyag nga sambuwa

[Credit Line]

[Mga retrato sa pahina 26, 27]

1991-95 Ang nagasuksok sing dalag nga “jersey” nga si Miguel Indurain (Espanya) nagdaug sa Tour de France sing lima ka beses

1999 Si Lance Armstrong sa isa ka sambuwa kon sin-o ang pinakamadasig

[Credit Line]

MAGMATA!