Pagbantay sa Kalibutan

Ang Makatilingala nga Pagpanimbang sang mga Pispis

Sa nasulod nga bahin sang dulunggan sang mga pispis, may isa ka organo nga nagabulig agod mabalanse nila ang kaugalingon samtang nagalupad. Apang ini nga organo indi makapaathag sang ikasarang nila nga makatindog sing tiso kag makalakat, “bangod ang ila lawas, indi kaangay sang iya sang mga tawo, pahigdaon ang posisyon kag ang ila ikog indi makapanimbang bangod sang kabug-aton sang ila lawas kon nagalakat,” siling sang Leipziger Volkszeitung sang Alemanya. “Pagkatapos sang apat ka tuig nga pagpanalawsaw, madinalag-on nga nadiskobrehan sang pisiologo sa sapat nga si Reinhold Necker ang ikaduha nga organo nga nagabulig agod makapanimbang ang mga pating,” paathag sang pamantalaan. Nadiskobrehan ni Necker ang mga neuron kag mga buho nga nagaunod sang pluido sa iwi sang mga pispis, nga amo ang nagakontrol sang ila panimbang. “Kon wala sing pluido sa buho,” siling sang report, “indi na makapungko sing tadlong ukon makalakat ang mga pating kon tabunan ang ila mga mata. Nagakahulog sila sa ila ginahapunan ukon nagakatumba sila. Apang, makalupad gihapon sila.”

Amligi ang Imo Tingog

“Ang mga problema sa tingog kinaandan apang indi tanto ginabulong,” siling sang pamantalaan nga Natal Witness sang Bagatnan nga Aprika. Suno kay Julie Barkmeier, isa ka kabulig nga propesor sa siensia sa hambal kag igdulungog, ini nga mga balatian masami nga resulta sang mga bukolbukol, polipo, ukon mga pagbanog sa mga kuerdas bokales kon indi husto ang paggamit sa tingog. Ang isa ka libro sa medisina nagsiling nga ining indi husto nga paggamit nagalakip sa pagsinggit, paghambal sa indi natural nga kanubuon sang tingog, ukon paghaklo sang mga irritant subong sang aso sang sigarilyo ukon makahalalit nga mga aso gikan sa mga industriya. “Kon ang [kuerdas bokales] magkurog sing todo, magasag-iranay ini, nga nagaresulta sa mga lap-ok kag mangin kibol sa ulihi,” report sang Natal Witness. Ang resulta amo ang paus nga tingog. “Kon ang pagbag-o sang imo tingog magalawig sing duha ka semana ukon kapin pa, dapat ka magpatan-aw sa imo doktor,” laygay sang artikulo. “Agod maamligan ang imo tingog, . . . indi magsinggit ukon maghambal sing matunog, indi mag-ubo ukon mag-igham pirme, mag-inom sing madamo nga tubig, buhini ang imo pag-inom sing caffeine, indi manigarilyo kag, antes maghambal, magginhawa sing madalom. . . . Kag ang katapusan, papahuwaya ang imo tingog.”

Indi na ang “Wala Makilala nga Bata”

Nobenta ka tuig pagkatapos nga malunod ang Titanic sang Abril 1912, isa ka diutay nga biktima sadto nga trahedya ang nakilal-an, siling sang The Times sang London. Ang iya bangkay, upod sa 43 pa ka wala makilala nga mga biktima nga nakita nga nagautaw-utaw sa tubig, ang ginlubong sa Nova Scotia, Canada. Ang lapida sa iya pantyon nagasiling: “Wala Makilala nga Bata.” Isa ka grupo sang 50 ka sientipiko, istoryador, genealogist, kag dentista ang naggamit sang pagpaanggid sang DNA agod makilala ang bata nga amo si Eino Panula, 13 ka bulan ang edad nga bata nga lalaki nga taga-Finland nga napatay upod sa iya iloy kag apat ka magulang nga lalaki. Nagbuko ang pamilya nga magsugod sing bag-o nga pangabuhi sa Amerika, diin nauna na nga nagkadto ang amay ni Eino kag nagahulat kuntani sa ila pag-abot. Sang wala sing nag-angkon ukon nakakilala sa napatay nga bata, “gin-ayop” sia sang tripulante sang nagapangsalbar nga barko nga taga-Canada kag ginpalubong. Ang iban pa nga wala makilal-i nga mga biktima sang Titanic sarang man makilal-an paagi sa pagpaanggid sang DNA. Bilang bulig sa imbestigasyon, ang isa ka “paryente sa iloy [sang isa sa mga biktima] naghatag sing sampol nga dugo pagkatapos sang iya ika-100 nga kaadlawan,” siling sang The Times.

Mga Plastik nga Kard Para sa Donasyon

“Nagadamo nga mga simbahan sa Canada” ang nagasunod sa “moderno nga mga pamaagi sang bangko, nga nagagamit sang mga kard sang bangko kag mga credit card subong masulhay nga mga paagi para makaamot ang mga katapo sang parokya paagi sa ginapalibot nga pinggan,” siling sang pamantalaan nga Vancouver Sun. Ginbutang ang mga debit machine sa mga pasilyo sang simbahan nga may “mga sobre para sa donasyon kag makapili sa paggamit sing automatic account withdrawal kag pagbayad paagi sa credit card.” Ginapaagi lamang sang mga indibiduwal ang ila kard sa machine, ginapindot ang kantidad nga luyag nila iamot, kag nian ginabutang ang isa ka kopya sang resibo sa ginapalibot nga pinggan. Subong sang ginsiling sang isa ka pastor: “Ang huyog sang katilingban amo ang paggamit sing elektroniko nga paagi sa baylo sang kuarta. Ngaa abi indi man ini paggamiton sang simbahan?” Ang isa ka tesorero sang simbahan naglahog: “Makatipon ka sing diskuento sa pagsakay sa eroplano sa imo kard, kag makakadto ka pa sa langit bangod sa pagdonar. Tamda ini subong doble nga mga puntos para sa mga benepisyo.”