Isa ka Libro nga Kontra sa mga Libro

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA ITALYA

NGAA madamo nga tawo ang naugot sa Biblia? Ang sabat sa pila ka pungsod mahimo nga may kaangtanan sa paghimo sang isa ka libro nga gingamit sang tawo agod kontrolon ang “erehiya”​​—⁠ang Index of Forbidden Books. Paano ini natabo?

Malipayon nga gin-abiabi sang Simbahan Katoliko ang pag-imbento sa imprinta. Gindayaw pa gani sang pila ka papa ang ginatawag sang pila ka klero nga “isa ka taliambong halin sa Dios.” Apang, narealisar sang ulihi sang hirarkiya sang simbahan nga ang imprinta gingamit sa pagpalapnag sing mga ideya batok sa Katolisismo. Busa, ginhimo ang mga pagdumili sa pila ka nasakupan sang mga obispo sa Europa sang talipuspusan sang ika-15 nga siglo. Ang imprimatur (pahanugot sa pag-imprinta) gintukod, kag sang 1515 ang Ikalima nga Laterano nga Konsilyo naghatag sing mga giya agod kontrolon ang pag-imprinta. Ang mga magalapas sikwayon sa simbahan. Apang, ilabi na sang nagsugod ang Repormasyon, wala sini mapunggan ang paglapnag sang naimprinta nga mga balasahon kag mga libro nga ginkabig sang simbahan nga makatalagam sa relihion kag moralidad. Gani, sang talipuspusan sang ika-16 nga siglo, ang Batikano naglaum nga “wala na sing pag-imprinta nga himuon sa sulod sang madamo nga tuig.”

Agod punggan ang “pagbaha sang makahalalit nga mga libro”​​—⁠subong sang  ginsiling sang isa ka Italyano nga Jesuita sang 1951⁠​—⁠luyag sang simbahan ang isa ka listahan sang ginadumilian nga mga libro para sa tanan nga Katoliko. Sang 1542 gin-organisar ang Romanong Inkisisyon. Ang unang dayag nga palatukuran sini amo ang isa ka sugo batok sa kahilwayan sa pagpabutyag sing opinyon sa patag sang relihion. Sang ang anay inkisidor-heneral nga si Gian Pietro Carafa nangin si Papa Paulo IV sang 1555, ginmanduan niya sa gilayon ang isa ka komisyon nga maghimo sing listahan sang ginadumilian nga mga libro. Gani ang una nga Index of Forbidden Books ginbalhag sang 1559.

Ano nga Sahi sang mga Libro ang Gindumili?

Ang Index ginbahinbahin sa tatlo ka “klase.” Ginlista sang nahauna ang mga awtor, nga ang ila tanan nga libro gindumilian bisan ano man ang topiko. Ginlista sang ikaduha ang mga titulo sang ginadumilian nga mga libro sang mga awtor nga ang iban nila nga sinulatan wala ginakondenar. Kag ginadumili sang ikatlo ang isa ka malaba nga listahan sang mga libro nga wala mahingadli ang awtor. Ining Index nagaunod sang 1,107 ka matigdas nga pagpakamalaut sa mga manunulat, indi lamang sang mga topiko tuhoy sa relihion kundi subong man sang iban pa nga mga sahi sang mga literatura. Ginlista sang isa ka apendise ang ginadumilian nga mga edisyon sang Biblia, ginasambit sing espesipiko nga ginadumilian ang tanan nga badbad sa lokal nga hambal.

Walay sapayan nga ang lokal nga pagdumili ginpatuman na anay, “paagi sa sini nga mga kasuguan nga nagaapektar sa bug-os nga Katolisismo, ginhimo sang simbahan ang nahauna nga opisyal nga pahibalo sini batok sa pag-imprinta, pagbasa, kag pagpanag-iya sing Balaan nga Libro sa adlaw-adlaw nga hambal,” suno kay Gigliola Fragnito, isa ka manunudlo sang moderno nga maragtas sa Unibersidad sang Parma, sa Italya. Ang Index ginpamatukan gid sang mga manugbaligya sing libro kag sang mga editor kag subong man sang mga gobierno, nga nagabenepisyo sa pagbalhag. Bangod sini kag sa iban pa nga mga rason, ang bag-o nga edisyon ginhimo kag ginbalhag sang 1564, pagkatapos sang Konsilyo sang Trent.

Ang isa ka Kongregasyon sang Index pinasahi nga gintukod sang 1571 sa paghimo sang rebisyon sini. Isa ka bes mga tatlo ka ahensia ang nagdesisyon kon ano nga mga libro ang dumilian​​—⁠ang Kongregasyon sang Holy Office, ang Kongregasyon sang Index, kag ang manugdumala sang sagrado nga palasyo, isa ka mataas nga opisyal sang papa. Ang nanuhaytuhay nga mga tawo nga may palareho nga mga katungdanan kag ang magkatuhay nga mga opinyon tuhoy sa kon bala dugangan ang awtoridad sang mga obispo ukon sang lokal nga mga inkisidor amo ang pila sa mga rason nga naatrasar ang pagbalhag sa ikatlo nga listahan sang ginadumilian nga mga libro. Ginhanda sang Kongregasyon sang Index kag gin-aprobahan ni Clement VIII sang Marso 1596, ang Index ginbalabagan sa pangabay sang Holy Office tubtob sa tion nga nangin obligado ang pagdumili sa tanan nga pagbasa sing Biblia sa mga hambal sang ordinaryo nga mga tawo.

Sa sini nga edisyon ang Index of Forbidden Books halos nakatigayon sing permanente nga pormat, walay sapayan nga pirme ini ginabag-o sa sulod sang madamo nga siglo. Ginkilala ang Index sang madamo nga mga Protestante, nga nalakip man ang ila ginhimo nga libro, subong “ang pinakamaayo nga listahan sang labing maayo nga mga libro.” Apang, dapat tandaan nga sadto, ang pagtamod sang mga Protestante pareho man sa pagtamod sang mga Katoliko kon tuhoy sa pagkontrol sang mga libro.

Ginhalitan sang Index ang kultura, nga sa mga pungsod kaangay sang Italya “nagkunol ang pag-uswag,” siling sang istoryador nga si Antonio Rotondò. Ang isa pa ka istoryador nga si Guido Dall’Olio nagsiling nga ang Index amo “ang isa sa panguna nga mga rason kon ngaa mahinay ang pag-uswag sang kultura sang Italya, kon ipaanggid sa iban pa nga mga lugar sa Europa.” Walay sapayan sini, ang pila ka libro nakalampuwas bangod gintago ini sa isa ka pinasahi nga duog, sa ginatawag nga impierno, ang duog nga talaguan sang mga ginadumilian nga mga balasahon sa madamo nga librarya sang simbahan.

 Apang, sing amat-amat, bangod sang bag-o nga papel sang opinyon sang publiko sa dag-on sang kasanagan, ang “mapiguson gid nga paagi nga gingamit batok sa kahilwayan sa pagsulat kag pagbalhag” natapos. Sang 1766 ang isa ka Italyano nga editor nagsulat: “Ang mga pagdumili sang Roma indi ang nagapat-od kon bala ang mga libro maayo. Ang publiko amo ang nagapat-od.” Wala na sing pulos ang Index, kag sang 1917 ang Kongregasyon sang Index, nga amo ang nagapahisanto sini sa tion, naalimunaw. Kutob sang 1966 ang Index “wala na sing gahom sa kasuguan sang simbahan may kaangtanan sa mga ginakondenar sini.”

Ang Biblia sa Kinaandan nga mga Hambal

Ang kasaysayan sang Index nagapakita nga sa tanan nga “makahalalit nga mga libro,” isa ang ginakabalak-an gid sang mga may awtoridad sa simbahan​​—⁠ang Biblia sa kinaandan nga hambal. Sang ika-16 nga siglo, “mga 210 ka edisyon sang bug-os nga Biblia ukon Bag-o nga Testamento” ang ginlakip sa listahan sang mga Index, paathag sang espesyalista nga si Jesús Martinez de Bujanda. Sang ika-16 nga siglo, nakilala ang mga Italyano subong mga maluyagon magbasa sang Biblia. Apang, ang Index, bangod sang mabaskog nga pagdumili sa Kasulatan sa kinaandan nga hambal, nagpahuyang sang pagtamod sang pungsod sa Pulong sang Dios. “Gindumilian kag ginkuha subong isa ka ginhalinan sang erehiya, sa hunahuna sang mga Italyano ang Balaan nga Kasulatan ginlakip sa mga sulat sang mga erehes,” siling ni Fragnito, nga nagapadayon: “Ang dalanon sang kaluwasan para sa mga Katoliko sa bagatnan nga Europa amo ang paagi sa katekismo,” kag “ang di-hamtong nga mga tawo mas maayo sangsa relihioso nga hamtong nga mga tawo.”

Sadto lamang sang 1757 gintugot ni Papa Benedict XIV ang pagbasa sa ‘mga badbad sang Biblia sa kinaandan nga hambal nga gin-aprobahan sang Papa.’ Gani puede na himuon ang isa ka bag-o nga Italyano nga bersion, pasad sa Latin Vulgate. Ang matuod, ang mga Katoliko sa Italya naghulat pa tubtob sang 1958 agod makabaton sang ila nahauna nga badbad sang bug-os nga Biblia nga direkta nga ginpasad sa orihinal nga mga lenguahe.

Sa karon, siling ni Fragnito, ang mga indi Katoliko ilabi na nga mapisan sa “pagpanagtag sang Kasulatan bisan diin.” Ang isa sa pinakaaktibo wala sing duhaduha amo ang mga Saksi ni Jehova, nga nakapanagtag sing kapin sa apat ka milyon ka kopya sang New World Translation of the Holy Scriptures sa Italyano. Gani nagbulig sila sa pagpukaw liwat sa tagipusuon sang tuman kadamo nga mga tawo nga higugmaon ang Pulong sang Dios. (Salmo 119:97) Ngaa indi mo tun-an ining pinasahi gid nga libro?

[Retrato sa pahina 22, 23]

Mga pahina gikan sa Index of Forbidden Books

[Credit Line]

Su concessione del Ministero per i Beni e le Attività Culturali

[Retrato sa pahina 24]

Ang ika-16 nga siglo nga Italyano nga Biblia nga gindumili sang simbahan

[Retrato sa pahina 24]

Ginpukaw sang “New World Translation” ang gugma sang madamo nga tawo sa Pulong sang Dios