Ang Krisis nga Ginaatubang sang mga Mangunguma

GINAARADO ni Richard ang uma nga gintaliuma man sang iya lolo sa tuhod mga 100 ka tuig na ang nagligad. Apang, sang 2001 ining taga-Canada nga mangunguma amo ang una sa apat ka kaliwatan sang iya pamilya nga wala sing naani. Ang ila uma ginhalitan sang tigpalamangag. Ang manubo nga bili sang iya patubas sang nagligad nga mga tuig kag ang nagamahal nga mga balaklon para sa panguma nagpalisod pa sa iya. Si Richard nanganduhoy: “Ang kahimtangan padayon nga nagalain kag wala ini sing solusyon.”

Sa talamnan sing mga mais (Corn Belt) sa Estados Unidos, ang pamilya ni Larry may uma nga ginpanag-iyahan sa sulod sang 115 ka tuig. “Ginbatyag ko nga responsabilidad ko nga padayunon ang pagpanguma, makaganar sa sini . . . , apang wala ko ini mahimo,” siling niya. Nadula ni Larry kag sang iya asawa ang ila uma.

Indi lamang si Larry kag si Richard ang mga mangunguma nga yara sa mabudlay nga kahimtangan. Sa Britanya, ang pagduging sang foot-and-mouth disease sa mga kasapatan sa uma naghatag sing daku nga pinansial kag emosyonal nga kahalitan sa mga mangunguma. Ang isa ka balita nagsiling: “Ang adlaw-adlaw nga pagkabuhi sa isa ka uma sa Britanya​​—⁠bisan sa uma nga wala malab-ot sang balatian⁠—​puno sing kabalaka, pagbatyag nga nagaisahanon, kag paghimakas gid nga likawan ang mga manugpautang.” Sa pila ka imol nga mga kadutaan, ang inaway, tigpalamangag, madasig nga pagdamo sang populasyon, kag madamo iban pa nga mga kabangdanan nagpaslaw sa mga panikasog sang mga mangunguma. Ang mga gobierno napilitan nga mag-importar sing kalan-on​​—⁠kalan-on nga indi masarangan baklon sang madamo nga pamilya.

 Sa amo, ang mga problema sang mga mangunguma may lapnag nga epekto. Walay sapayan sini, pila lamang ka tagasiudad ang nagahunahuna sa mga kabudlayan sang pagpanguma. Mga 50 ka tuig ang nagligad, si Presidente Dwight D. Eisenhower sang Estados Unidos sibu nga nagsiling: “Ang pagpanguma daw mahapos lang gid kon nagaobra ka sa opisina, kag malayo ka sa uma.” Ang mga mangunguma karon nagabatyag man nga ang kalabanan wala sing hinalung-ong sa pagpanguma kag sa importante nga papel sang mga mangunguma. “Ang mga tawo indi interesado kon diin nagahalin ang aton pagkaon,” panganduhoy sang isa ka taga-Canada nga mangunguma. “Antes ini ginputos kag ginbutang sa estante sang balaligyaan, madamo nga tawo ang nakigbahin sa pagpatubas sini.”

Sanglit nagasandig kita tanan sa industriya sang pagpanguma, ang mga problema sang mga mangunguma indi mahimo balewalaon. Ang mga sosyologo nga sanday Don A. Dillman kag Daryl J. Hobbs nagpaandam: “Sa aton katilingban diin ang nagkalainlain nga mga bahin sini nagasandiganay sa isa kag isa, ang mga problema sa uma hinali lang nga mangin problema sa siudad kag ang mga problema sa siudad mangin problema sa uma. Ang siudad ukon ang kaumhan nga bahin sang aton katilingban indi mag-uswag sing malawig kon ang isa ka bahin ginabudlayan bangod ginpabay-an.” Dugang pa, bangod ang bug-os nga kalibutan karon daw isa na lang ka komunidad, ang pag-usmod sang ekonomiya sa isa ka pungsod makaapektar sing daku sa baligyaanay sang mga patubas kag sa gasto sang produksion sa iban nga mga pungsod.

Indi katingalahan, nian, nga ang New York Center for Agricultural Medicine and Health nagreport: “Ang pagpanguma isa sa 10 ka labing makapahuol nga palamugnan sa Estados Unidos.” Ano ang pila ka kabangdanan sang krisis sa pagpanguma? Paano ini malandas sang mga mangunguma? May rason bala sa pagpati nga malubad ang krisis?

[Blurb sa pahina 4]

“Ang pagpanguma daw mahapos lang gid kon nagaobra ka sa opisina, kag malayo ka sa uma”