Pagbantay sa Kalibutan

Mga Peligro sang Multitasking

Ang multitasking​​—⁠ang paghimo sang kapin sa isa ka butang sa sulod sang isa lang ka tion​​—⁠“sa pagkamatuod nagabuhin sang imo pagkaepektibo sa trabaho kag nagahimo sa imo nga daw mas mapinatumbayaon,” siling sang The Wall Street Journal. “Ang paghimo sang duha ukon tatlo ka butang sing dungan ukon sing sunodsunod mas madugay sa kabilugan sangsa isaisahon ini, kag makabuhin sang imo kapasidad sa paghimo sang tagsa ka buluhaton.” Ang pila ka mga palatandaan amo ang pagkamalipaton (subong sang pagkalipat kon ano ang imo ginhimo ukon ginhambal bag-o lang), malip-ot nga igtalupangod, indi makakonsentrar, may mga sintomas sang tension (subong sang paghapohapo), kag mga problema sa pagpakig-angot sa iban. Mahalitan gid ang pagkaepektibo kon ang trabaho nagakinahanglan sing paggamit sa pareho nga mga bahin sang utok, subong sang kon nagapakigsugilanon sa telepono kag sa amo man nga tion nagapamati sa matunog nga hambal sang isa ka bata sa pihak nga kuarto. Delikado gid ang multitasking samtang nagamaneho. Ang mga buluhaton subong sang pagkaon ukon pag-inom, pagkawhat sing isa ka butang, pagkawili sa pagpakigsugilanon sa imo pasahero ukon sa telepono, pagpangkolorete, ukon bisan ang pagliso lang sang estasyon sa radyo ukon iban pa nga kagamitan makaagaw sing makadali sa imo konsentrasyon kag magaresulta sa aksidente.

Indi Interesado sa Relihion

“Ang mga Hapones daw wala nagadangop sa relihion para sa mga sabat samtang ginatinguhaan nila nga landason ang masubo nga mga kahimtangan karon,” report sang pamantalaan nga IHT Asahi Shimbun. Sang ginpamangkot “Nagapati ka bala ukon interesado ka bala sa relihion ukon sa ano man nga sahi sang pagtuluuhan?” 13 porsiento lamang sang mga lalaki kag mga babayi ang nagsabat sing huo. Nuebe porsiento pa sang mga lalaki kag 10 porsiento pa sang mga babayi ang nagsiling nga “medyo” interesado sila. “Talalupangdon gid amo ang manubo nga interes sa tunga sang mga babayi nga mga beintehon, nga may kadamuon nga 6 porsiento lang,” dugang sang pamantalaan. Ang tuigan nga pagtuon nagpakita nga 77 porsiento sang mga lalaki sa Japan kag 76 porsiento sang mga babayi nagasiling nga indi gid sila interesado sa relihion ukon sa ano man nga sahi sang pagtuluuhan. Ang interes sang mga Hapon sa relihion nagnubo sing halos katunga kon ikumparar sa pareho man nga pagtuon nga ginhimo sang 1978. Sa kabilugan, ang mga ginpamangkot nga mga mas tigulang, labi na gid ang mga kapin sa 60 anyos ang edad, amo ang nagsiling nga interesado sila sa relihion.

Ang Depresyon Naangot sa Iban pa nga mga Balatian

“Ginapanan-aw sang World Health Organization nga sa pag-abot sang 2020 malampasan lamang sang balatian sa tagipusuon ang depresyon subong panguna nga kabangdanan sang pagkainutil sa bug-os nga kalibutan,” siling sang U.⁠S.News & World Report. Nagalapnag ang pagtamod nga ining serioso nga problema sa panglawas indi “sikolohikal lamang.” Suno kay Philip Gold, ang hepe sang clinical neuroendocrinology sa National Institute of Mental Health, “ang depresyon amo lang ang balatian nga nagahalit sa bug-os nga lawas nga may epekto​​—⁠kag nagatuga sing komplikasyon⁠​—⁠sa halos tanan iban pa nga mga balatian.” Mahimo man gani mapukaw sang depresyon ang mga balatian subong sang balatian sa tagipusuon kag diabetes. Halimbawa, ginapakita sang pagtuon nga ang mga tawo nga may depresyon “may kapin ka di-mapasibusibuon nga mga tagipusuon, nga indi makapaayon sa nagabag-obag-o nga kinahanglanon sang lawas para sa dugo kag oksiheno,” patalupangod sang artikulo. Subong man, “ang isa ka may depresyon nga utok nagapadala sing mga mensahe nga kinahanglan sini ang mas madamo nga enerhiya, nga makapadamo sing cortisol, gani nagataas ang blood sugar.” Ang depresyon kag osteoporosis kag kanser nasapwan nga may mga kaangtanan man. Ginatun-an karon kon paano ang pagbulong sa depresyon makabulig sa pagbulong sini nga mga balatian.

Ang Pag-asawahay kag ang Tagipusuon

“Ginapakita sang mga panalawsaw nga ang kalidad sang pag-asawahay sang isa ka tawo makabulig sa iya pag-ayo gikan sa operasyon sa tagipusuon,” siling sang The Daily Telegraph sang London. Suno kay Dr.  James Coyne, sang University of Pennsylvania, E.⁠U.⁠A., ang isa ka malipayon nga pag-asawahay makahatag sing motibasyon sa pasyente nga magtinguha nga mag-ayo, apang “mangin mas mabudlay para sa isa ka pasyente nga may di-malipayon nga pag-asawahay ang mag-ayo gikan sa operasyon sa tagipusuon sangsa isa ka pasyente nga di-minyo.” Ginvideo ni Dr.  Coyne kag sang iya grupo ang mga pagbinaisay sang mga mag-asawa sa puluy-an kag nasapwan nila nga ang mga pasyente nga di-malipayon sa ila mga tiayon may halos duha ka pilo nga posibilidad nga mapatay sa sulod sang apat ka tuig sangsa mga nakig-angot sing mas malipayon. Si Dr. Linda Waite, isa ka propesor sa sosyolohiya sa University of Chicago, naghinakop nga ang malipayon nga pag-asawahay “katumbas gid sa pagkaon sang masustansia nga pagkaon, pag-ehersisyo, kag indi pagpanigarilyo.”