Siensia Sadto ang Akon Relihion

Panugiron ni KENNETH TANAKA

“ANG kamatuoran magahilway sa inyo.” Ining mga tinaga, nga yara sa isa sa mga selyo sang California Institute of Technology (Caltech), nag-inspirar sa akon agod maninguha nga mangin lagting nga sientipiko. Ang akon pag-eskwela diri sang 1974 nagpreparar agod mangin isa ako ka research scientist. Sang matapos ko ang bachelor’s kag master’s degree sa geolohiya, ginpadayon ko ang akon pagtuon sa University of California sa Santa Barbara.

Samtang nagaeksperto ako sa siensia, nagbalhin man sing daku ang akon espirituwal nga mga pagtamod kag mga prinsipio. Bisan nadula na ang akon pagpati sa Dios bangod nahanas ako sa teoriya sang ebolusyon, sang ulihi napilitan ako nga binagbinagon liwat ang akon mga pagtamod. Paano ako nga isa ka research geologist nangin isa man ka debotado nga sumilimba sang Dios? Tuguti ako nga magpaathag.

Isa ka Bata nga Nahayanghag sa Uniberso

Ang akon huyog sa siensia nag-umpisa sang bata pa ako. Nagdaku ako sa Seattle, Washington, E.⁠U.⁠A., kag ginpalig-on gid ako sang akon mga ginikanan nga magkuha sing ekselente nga edukasyon. Mahuyugon ako magbasa tuhoy sa uniberso​​—⁠kon ano ang nagahuman sa mga butang kag kabuhi, mga puersa sa uniberso, espasyo, tion, relativity. Sang mga otso anyos ako, natalupangdan ang akon huyog sa siensia, kag ang akon eskwelahan naghatag sa akon sang semanal nga mga sesyon upod sa isa ka personal nga manunudlo sa siensia.

Nagtambong ako sa Sunday school sa isa ka Baptist nga simbahan, apang sa masami agod magpakigbahin lang sa ila mga pag-hiking kag pag-camping. Indi interesado sa relihion ukon sa Dios ang akon pamilya. Sang matun-an ko ang maragtas kag mahibaluan ang makasiligni nga pagpamintas sang relihion, ang akon konsiensia nagdumili sa akon nga makigbahin sa mga hilikuton  sang simbahan. Ginpangduhaduhaan ko man ang pagluntad sang Dios, bangod daw mapaathag sang siensia ang halos tanan nga butang.

Nagbag-o nga Direksion​—⁠Madamo pa nga Pagbag-o

Sang nagaaplay pa lang ako sa kolehiyo, tuyo ko nga tun-an ang pisika, apang sa akon hingapusan nga tuig sa hayskul, nagkuha ako sang klase sa geolohiya. Naglakip ini sang mga pagkadto sa talalupangdon nga mga bato sang Washington State. Napensaran ko, ‘Manami siguro kon matingob ko ang akon gugma sa mga wayang sa akon gugma sa siensia!’

Gani, sang makasulod ako sa kolehiyo, gin-islan ko dayon ang akon major sing geolohiya. Ang pila sang akon mga klase naglakip sa mga pagtuon tuhoy sa mga panag-on sang geolohiya kag maragtas sang duta nga mahangpan sa rekord sang fossil. Tuhoy sa rekord sang fossil, natun-an ko nga nagluntad ang mga espesyi paagi sa ebolusyon. Nahangpan ko sadto nga ang ebolusyon wala pa mapamatud-an. Apang, subong isa ka teoriya, ginkabig ko ang ebolusyon nga daw isa ka rasonable nga paathag sang mga katunayan sa geolohiya, labi na gid kon ipaanggid ini sa popular nga interpretasyon sang pagpanuga. Sang nabatian ko nga may palaabuton nga debate sa tunga sang mga sumalakdag sang popular nga interpretasyon sang pagpanuga kag mga sumalakdag sang ebolusyon, namat-od ako nga indi na magtambong. Maathag nga ang duta wala ginhimo sa sulod sang kubos sa isa ka semana​​—⁠subong sang pangangkon sang pila ka sumalakdag sang popular nga interpretasyon sang pagpanuga!

Walay sapayan sang akon mabaskog nga kontra-relihion nga mga pagtamod, napilitan ako nga usisaon liwat ang akon mga ideya tuhoy sa pagluntad sang Dios bangod sang akon mga paglakbay sa bagatnan-katundan nga Estados Unidos agod tun-an ang geolohiya sini. Didto, sa kagab-ihon, samtang nagatangla sa matahom gid nga bulan kag mga bituon sa matin-aw nga kalangitan sang desyerto, nakahinakop ako nga gintuga gid sang Dios ang uniberso. Ginkompirmar sang mga astronomo nga ang uniberso may ginhalinan, apang nakita ko nga wala sing puro-siensia lang nga paathag kon ngaa nagluntad ini. Daw rasonable patihan nga isa ka intelihente, gamhanan nga Manunuga ang nagdesinyo kag naghimo sang organisado nga uniberso sa palibot naton.

Paghimo sing Mapa sang Mars, mga Pagpamangkot

Sang nabaton ko ang akon doctorate degree sa geological sciences sang 1983, sa edad nga 27, ginahimo ko ang mapa tuhoy sa geolohiya sang Mars para sa U.⁠S. Geological Survey. Nabalhag ko halin sadto ang madamo nga mga artikulo kag mga mapa tuhoy sa geolohiya sang mga planeta para sa mga sientipiko kag para sa publiko. Bangod nagapangalagad sa nagahatag sing panugyan nga mga komite sang National Aeronautics and Space Administration, nagbulig ako sa mga misyon sang mga salakyan sa kahawaan pakadto sa Mars. Paagi sa akon mga panalawsaw kag propesyonal nga mga hilikuton, nakilala ko ang ginatahod nga mga sientipiko nga nagatuon sa mga planeta gikan sa madamo nga pungsod, unibersidad, kag mga institusyon sa pagpanalawsaw.

Ining tanan nga mga paghanas kag eksperiensia sa pagpanalawsaw amat-amat nga nagtadlong sang akon puno sing idealismo nga pagtamod sa siensia. Narealisar ko nga ang siensia wala kag indi gid makahatag sang tanan nga mga sabat. Partikular ko nga narealisar nga ang siensia wala nagahatag sing mapinadayunon nga katuyuan ukon kahulugan sa kabuhi. Ang mga sientipiko karon nagapati nga sa palaabuton ang uniberso mahimo magkupos ukon magwasaag. Kon ang di-pagluntad amo ang ultimo nga padulungan, ano pa ang katuyuan sang kabuhi?

Pagplano sang Isa ka Bag-o nga Direksion

Sang Septiembre 1981, sang nagaistar ako sa Flagstaff, Arizona, nasugilanon ko ang mga Saksi ni Jehova. Nagsugot ako sa isa ka pagtuon sa Biblia sa tuyo nga pamatud-an ko nga sila kag ang Biblia indi husto. Subong man, makabulig ini sa akon nga hibaluon kon ano gid ang kaundan sang Biblia.

Naghinguyang ako sing pila ka oras kada semana agod usisaon sing maayo ang Makasulatanhon nga mga panudlo. Sa akon kakibot, nasapwan ko ang madamo nga ihibalo kag madalom nga kinaalam sa mga pahina sang Biblia. Nawili ako sa pag-usisa sa pagkasibu sang Biblia sa siensia kag sa katumanan sang ginatos ka detalyado nga mga tagna nga naaplikar sa mga hitabo sa sulod sang linibo ka tuig sang maragtas sang tawo. Nagdayaw gid ako labi na sa paghisantuanay sang madamo nga mga tagna sa  Biblia​​—⁠sa mga tulun-an sang Daniel kag Bugna⁠​—⁠nga nagahatag sing mabakod nga basihan agod mapat-od nga kita nagakabuhi sa “katapusan nga mga adlaw.”​​—⁠2 Timoteo 3:1.

Sa pagtuon sang Biblia, di-hungod nga ginhimo ko man ang ginhimo sang una sang isa ka bantog nga tawo. Nahibaluan ko sang ulihi nga si Sir Isaac Newton, nga ginakabig subong isa sa pinakahalangdon nga mga henyo sa siensia, nagtahod kag maid-id nga nag-usisa sang Biblia. Kaangay ni Newton, nagkonsentrar ako sa mga tagna sa Daniel kag Bugna tuhoy sa aktuwal nga dalagku nga mga hitabo sa maragtas.⁠ * Apang, ang bentaha ko gid amo nga nagakabuhi ako sa tion kag sa tapos sang katumanan sang madamo nga mga tagna sugod sang adlaw ni Newton. Nadiskobrehan ko nga ining mga tagna madamo gid kag masangkad subong man sibu gid kag indi mapanghiwala. Nasanagan gid ako sang marealisar ko nga ang bug-os nga Biblia, nga ginsulat sang kapin sa 40 ka lalaki sa sulod sang 1,600 ka tuig, may nagasinanto, nagaalalangot, kag makapahulag nga mensahe tuhoy sa importante nga mga hulusayon nga may kahilabtanan sa mga tawo kag sa ila palaabuton.

Apang, indi mahapos talikdan ang akon pagpati sa ebolusyon. Ginarespeto ko ang madamo nga mga awtoridad sa siensia nga nagasuportar sa sini nga teoriya. Walay sapayan sini, nasapwan ko nga ang tanan nga ginapahayag sang Biblia tuhoy sa pisikal nga kalibutan nagahisanto gid sa mga butang nga nagaluntad kag indi mapamatud-an nga sayop.

Narealisar ko nga agod matigayon ang isa ka bug-os, nagasinanto nga paghangop sa masangkad, nagaalalangot nga kaundan sang Biblia, indi ko mahimo sikwayon ang bisan isa lang ka panudlo, lakip na ang kasaysayan sang pagpanuga sa Genesis. Gani nahangpan ko nga ang pagbaton sa bug-os nga Biblia subong kamatuoran amo ang lamang rasonable nga konklusion.

Isa ka Mapinadayunon nga Pagpanalawsaw sa Kamatuoran

Samtang nagapakigbahin ako sa serioso nga mga panalawsaw sa siensia, masami ko nakita ang pagbantog sang mga teoriya sa sulod sang malip-ot lang nga tion, nga mapamatud-an lamang sa ulihi nga indi gali husto. Isa sa mga hangkat nga ginaatubang sang mga sientipiko amo nga komplikado ang mga topiko nga amon ginatun-an, samtang ang amon mga impormasyon kag mga kagamitan sa pagpanalawsaw limitado lamang. Gani, nangin mahalungon ako sa pagbaton subong kamatuoran sang mga teoriya nga wala pa mapamatud-an, bisan pa mahalungon ini nga ginbalay.

Sa realistiko nga pagtamod, madamo sang simple nga mga butang sa aton palibot ang indi mapaathag sang siensia. Halimbawa, ngaa ang mga butang nga nagahuman sa kabuhi kag ang pisikal nga mga kasuguan nga nagagahom sa sini nagabuligay gid agod masustener ang komplikado nga mga proseso sang kabuhi kag mga sistema sang ekolohiya? Bisan pa wala sing ikasarang ang siensia nga ipaathag ang Dios, ang iya inspirado nga Pulong nagahatag sing makita nga ebidensia tuhoy sa iya pagluntad kag mga hilikuton subong Manunuga. (2 Timoteo 3:16) Paagi sa sining espirituwal nga ihibalo, makilala naton ang Isa nga responsable sa gahom, kaalam, kag katahom sa aton pisikal nga palibot.

Ang pagkasibu sang Biblia tuhoy sa siensia ginpabakod pa gid sang akon maid-id nga pag-usisa sa madamo nga publikasyon sang mga Saksi ni Jehova, lakip na ang mga libro nga Life​​—⁠How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? kag Is There a Creator Who Cares About You? Ining mga publikasyon nagaanalisar sang madalom nga mga topiko sa siensia kag nagahatag sing maalamon nga paghantop sa mga panalawsaw karon  kag sa mga konklusion sang kilala nga mga eksperto. Dugang pa, ginahambalan sini ang pagsinantuanay sa tunga sang siensia kag sang nagakaigo nga paghangop sa Biblia.

Halimbawa, ginpakita nga ang rekord sang fossil kag ang sunodsunod nga pagtuhaw sang buhi nga mga tinuga subong ginpaathag sa tulun-an sang Genesis nagasantuanay. Dugang pa, ang isa ka adlaw sang pagpanuga suno sa paghangop sang dumaan nga mga tawo mahimo nagapatuhoy sa isa ka panag-on nga may malawig nga tion, kon paano ginagamit sang siensia ang mga termino nga “panag-on” kag “panahon” sa paglaragway sa maragtas sang duta. Gani, wala nagasumpakil ang Biblia sa mga natukiban sang siensia. Ginapakita sini nga ang mga adlaw sang pagpanuga isa ka malawig gid nga panahon. Wala ini nagasuportar sa konklusion nga ang tagsa sa sini nga mga adlaw naglawig sang 24 oras lamang.

Pagtuo Kontra Pagkamapinatihon

Subong isa ka sientipiko, indi ako mapinatihon. Apang ginatahod ko sing hanuot ang pagtuo nga may mabakod nga sadsaran. Ining masaligan nga pagtuo ginhatagan sing kahulugan sa Hebreo 11:1: “Ang pagtuo amo ang masaligan nga pagpaabot sang mga butang nga ginalauman, ang maathag nga pagpasundayag sang mga katunayan bisan nga di-makita.” Napasad ang pagsalig sa mga saad sang Dios sa establisado nga pamatuod nga ang Biblia inspirado sang Dios. Nakita ko nga kinahanglan ko likawan ang kinaandan apang walay palasandigan nga relihioso nga mga doktrina nga supak sa Kasulatan. Nagalakip ini sa mga panudlo tuhoy sa isa ka di-mamalatyon nga kalag, kalayuhon nga impierno, Trinidad, kag iban pa. Madamo sining sayop nga mga doktrina ang naghalin sa dumaan nga mga pilosopiya kag mitolohiya ukon sa indi maayo nga pag-usisa sa Biblia. Ang pagsunod sa butig nga mga panudlo nagresulta sa ‘bulag nga pagtuo’ sang madamo nga mga relihionista karon, nga nangin kabangdanan kon ngaa ang mga sientipiko halos wala nagatahod sa relihion.

Isa sa akon panguna nga mga responsibilidad bilang isa ka sientipiko amo ang pagpaathag, pagdepensa, kag pagpalapnag sa resulta sang akon mga panalawsaw. Sa amo man nga paagi, napahulag ako nga itudlo ang kamatuoran sang Biblia sa iban, kay wala na sing mas importante pa nga ihibalo. Ginbaton ko ining makapaladya nga hilikuton kag ginbawtismuhan subong isa sang mga Saksi ni Jehova mga 20 anyos na ang nagligad. Kag, sang Septiembre 2000, nadugangan ko ang oras nga akon ginahinguyang sa pagbantala nga hilikuton sa promedyo nga 70 ka oras kada bulan. Sugod sadto, nangin pribilehiyo ko ang paghiwat sing mga pagtuon sa Biblia tubtob sa napulo ka interesado kada bulan kag pribilehiyo ko man nga makita ang pila ka estudyante nga nangin mapisan man nga mga manunudlo sang Biblia.

Ginatun-an ko gihapon ang Mars kag ang iban nga bahin sang uniberso paagi sa “mga mata” sang moderno nga mga salakyan sa kahawaan nga nagalagulad palibot sa aton kaingod nga mga planeta kag mga bituon. Madamo pa nga mga misteryo ang kinahanglan usisaon sang siensia. Ginalauman ko ang pag-abot sang tion nga mapun-an ang aton pagkamausisaon kag masabat ang aton mabudlay nga mga pamangkot paagi sa pagpanalawsaw sang tawo sa ihibalo tuhoy sa Dios kag siensia. Narealisar ko nga ang matuod nga kahulugan sang kabuhi nagagikan sa sibu nga ihibalo tuhoy sa Dios kag sa iya katuyuan para sa tawo, nga amo gid ang kahulugan sang mga tinaga ni Jesus nga nasulat sa isa sa mga selyo sang Caltech: “Ang kamatuoran magahilway sa inyo.”​​—⁠Juan 8:​32, King James Version.

[Nota]

[Blurb sa pahina 23]

“Daw mapaathag sang siensia ang halos tanan nga butang”

[Blurb sa pahina 24]

“Ang siensia wala kag indi gid makahatag sang tanan nga mga sabat”

[Blurb sa pahina 25]

“Nasapwan ko ang madamo nga ihibalo kag madalom nga kinaalam sa mga pahina sang Biblia”

[Mga mapa sa pahina 22]

Mapa sang Mars

[Mga retrato sa pahina 24]

Kaangay ni Newton, nagdayaw gid ako sa mga tulun-an nga Daniel kag Bugna sang Biblia

[Credit Line]

University of Florida

[Retrato sa pahina 25]

Ginapaambit ko sa iban ang akon natun-an gikan sa Biblia

[Picture Credit Lines sa pahina 22]

Top left: Courtesy USGS Astrogeology Research Program, http://astrogeology.usgs.gov; Mars map: National Geographic Society, MOLA Science Team, MSS, JPL, NASA; Mars surface: NASA/JPL/Caltech

[Picture Credit Lines sa pahina 25]

Space photo: J. Hester and P. Scowen (AZ State Univ.), NASA