Daw Ano ka Daku ang Katalagman?

SANG Oktubre 1997, si Hollie Mullin, isa ka lapsag nga tatlo pa lang ka semana, naimpeksion sa dulunggan. Sang wala ini mag-ayo sa sulod sang pila ka adlaw, ang iya doktor nagreseta sing isa ka moderno nga antibiotiko. Madali lang kuntani ini paayuhon, apang wala ini mag-ayo. Ang impeksion naglukmat kag wala madula bisan lainlain nga mga antibiotiko ang ginbulong.

Sa iya una nga tuig, 17 na ka sahi sang antibiotiko ang natomar ni Hollie. Nian, sang 21 ka bulan na sia, naglala gid ang iya impeksion. Pagkatapos sang 14 ka adlaw nga pagbulong sang katapusan nga antibiotiko paagi sa indyeksion, nag-ayo sang ulihi ang impeksion.

Ang mga kaso kaangay sini labi nga nangin kinaandan kag indi lamang sa mga lapsag kag mga tigulang. Ang mga tawo sa bisan ano nga pangidaron nagabalatian kag nagakapatay pa gani bangod sang impeksion nga sang una mahapos lang bulngon sang mga antibiotiko. Ang matuod, ang mga kagaw nga indi mapatay sang madamo nga sahi sang antibiotiko nangin serioso nga problema sa pila ka ospital sugod pa sang katuigan 1950. Nian sang mga katuigan 1960 kag 1970, ang mga kagaw nga resistensiado sa mga antibiotiko naglapta sa mga komunidad.

Sang ulihi, ginpabangod sang mga manugpanalawsaw sa medisina ang sobra nga paggamit sing mga antibiotiko sa mga tawo kag sapat subong amo ang panguna nga kabangdanan sang pagdamo sang mga kagaw nga resistensiado sa mga antibiotiko. Sang 1978, ginlaragway sang isa sining manugpanalawsaw ang sobra nga paggamit sing antibiotiko subong “indi na makontrol.” Gani sang katuigan 1990, ang mga ulong-dinalan subong sang mga masunod mabasa sa bug-os nga kalibutan: “Nag-abot Na ang Resistensiado sa Bulong nga mga Kagaw,” “Ang Resistensiado sa Bulong nga mga Kagaw Nagapabilin,” “Makatalagam nga mga Bulong​—⁠Ang Sobra nga Paggamit Sing Antibiotiko Nagapamuad Sang Resistensiado sa Bulong nga mga Kagaw.”

Pagpasobra bala ini? Indi suno sa ginatahod nga mga organisasyon sa medisina. Sa isa ka report may kaangtanan sa makalalaton nga mga balatian sang 2000, ang direktor heneral sang World Health Organization (WHO) nagsiling: “Sa panugod sang bag-o nga milenyo, ang katawhan nagaatubang sang isa pa ka krisis. Ang mabulong anay nga mga balatian . . . nangin resistensiado na karon sa antimikrobyo nga mga bulong.”

Daw ano ka serioso ang krisis? “Ining makahalangawa nga hitabo [tuhoy sa resistensiado sa bulong nga mga kagaw] nagadula sang kahigayunan nga mabulong ang makalalaton nga mga balatian,” report sang WHO. Ang pila ka awtoridad karon nagahambal pa gani tuhoy sa pagbalik sang katawhan sa “antes-antibiotiko nga panag-on,” sang wala pa sing antibiotiko agod bulngon ang mga impeksion.

Paano ang resistensiado nga mga mikroorganismo nagmuad sa kalibutan kag nadaug ang moderno nga mga pag-uswag sa siensia? May mahimo bala ang indibiduwal agod amligan ang iya kaugalingon kag ang iban? Kag ano nga mga solusyon ang ginapaabot sa palaabuton agod mapakigbatuan ang mga kagaw nga resistensiado sa mga antibiotiko? Ang masunod nga mga artikulo may pila ka sabat.