Sang Nasunog ang Canberra

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA AUSTRALIA

SANG Enero 18, 2003, nagbugtaw ang mga residente sang Canberra, ang kabisera nga siudad sang Australia, sa isa ka mahagnok nga kasanag. Ang nagabutlak nga adlaw daw mapula nga bola kon lantawon bangod sa madamol nga aso. Ang klima mapaang kag magin-ot. Apektado sang malawig nga tigpalamangag ang Australia, amo nga nalaya ang mga kahoy, dahon kag hilamon. Sinemana na nga nagakalayo ang malapad nga kagulangan sang mga eucalyptus nga nagapalibot sa sini nga siudad.

Sadto nga hapon, natabo ang wala ginapaabot bangod sang mamadlos gid nga hangin. Nagtabok ang kalayo sa mga firebreak kag naglaton sa kagulangan sang mga pine tree sa bagatnan-katundan nga bahin sang Canberra.

Nagkarabkarab ang Kagulangan

Si Elliot, isa ka boluntaryo nga bombero, nagsiling: “Sang alas tres sang hapon, ang kagulangan sang mga pine tree nagkarabkarab kag nag-ibwal amo nga gin-ulanan kami kag ang kaiping nga mga lugar sing mga alipalok. Makakululba gid lantawon ang kalayo nga may kataason nga 40 ka metro nga nagaharahara padulong sa amon.” Bangod sang tuman nga kainit kag mamadlos nga hangin, naglapta ang kalayo sa lugar sang Chapman sa makahaladlok nga kadasigon, nga nagaluka sing mga kahoy kag nagasunog sing mga balay. Madamo nga poste nga may nagalatay pa nga koryente ang nasunog kag nagkalatumba. Sa sulod sang isa ka oras, 230 ka balay ang nasunog.

Wala masarangan sang mga bombero ang sobra nga pagpanghalit sang kalayo. Si Elliot nagsiling: “Masubo gid makita nga ginalamon sang kalayo ang mga balay, bangod kinahanglan namon pilion kon ano nga balay ang salbaron kag kon ano ang pabay-an na lang nga masunog. Masubo pa gid nga makita ang mga nagahinibi, nalisdan nga mga tawo nga nagabalik sa mga lugar nga ginatindugan anay sang ila balay.”

Sang Matapos ang Sunog

Apat ka tawo ang napatay sa sunog, kag ginatos pa ang nasamaran. Ang isa ka biktima, nga isa ka 36-anyos nga babayi, naghingagaw balik sa iya balay agod salbaron ang mga retrato. Narusdak ang atop, kag nakibon ang babayi sa sulod. Indi na sia masalbar.

Sang nag-untat ang hangin kag kalayo, 530 ka balay ang nasunog, kag 2,500 ka tawo ang nawad-an sing puluy-an. Naguba gid ang mga pasilidad sang koryente, gas kag imburnal, amo nga may mga nagbalatian. Ang mga pasyente nga nabudlayan magginhawa nagbaha sa emergency room sang Canberra Hospital. Masubo gid nga samtang madamo nga tawo ang yara sa mga balakwitan, ginkawatan sing wala-kaluoy nga mga kriminal ang wala-sing-tawo nga mga balay. Pero madamo man ang report tuhoy sa pagkabaganihan kag pagkamaluluy-on sang tawo. Nagbuligay ang mga magkaingod, nagsalbar sang mga kasapatan ang mga estranghero, ginbuksan ang mga eskwelahan para sa mga nasunugan, kag ang boluntaryo nga mga bombero nagsalbar sa mga edipisyo nga iya sang iban, bisan nasunog man ang ila mismo mga balay.

Bisan pa ang mga kahoy mamuhi liwat sa ulihi kag ang mga balay matukod liwat, si Primer Ministro John Howard nagsiling nga ang epekto sang kahalitan ‘indi isa ka butang nga madali malipatan sang mga taga-Canberra.’

[Picture Credit Line sa pahina 17]

AP Photo/Fairfax, Pat Scala