PARA sa madamo nga iskolar kag kritiko, si Moises isa lamang ka mito. Wala nila ginapatihan ang kasaysayan sa Biblia, kag nagagamit sing talaksan nga pamatuod nga nagapakita nga ang mga tawo kaangay nanday Plato kag Socrates makabig man nga mito.

Apang, suno sa nakita naton, wala sing nagakaigo nga rason nga indi pagpatihan ang kasaysayan ni Moises sa Biblia. Sa kabaliskaran, para sa  mga tawo nga may pagtuo, madamo katama sing ebidensia nga ang bug-os nga Biblia amo “ang pulong sang Dios.” * (1 Tesalonica 2:​13; Hebreo 11:1) Para sa ila, ang pagtuon sa kabuhi ni Moises indi lamang isa ka sekular nga pagtuon kundi, isa ka paagi sa pagpalig-on sang ila pagtuo.

Masami ginapadaku sang mga manughimo sing pelikula si Moises subong isa ka isganan kag maisog sa pisikal—mga kinaiya nga makagalanyat sa tumalan-aw. Matuod, maisog si Moises. (Exodo 2:​16-​19) Apang una sa tanan, isa sia ka tawo nga may mabakod nga pagtuo. Matuod gid ang Dios para kay Moises—amo nga sang ulihi si apostol Pablo nagsiling nga si Moises ‘nagpabilin nga mabakod subong nga nagatan-aw sa Isa nga di-makita.’—Hebreo 11:24-28.

Busa ginatudluan kita ni Moises sang kinahanglanon nga magpalambo sing kaangtanan sa Dios. Sa aton matag-adlaw nga pagkabuhi, mahimo man kita maggawi subong nga daw nagatan-aw sa Dios! Kon himuon naton ini, indi gid kita manghikot sa paagi nga magapaakig sa iya. Talupangda man nga ang pagtuo ni Moises ginpatudok sa iya samtang bata pa sia. Tuman kadalom ang iya pagtuo amo nga nagpabilin ini nga mabakod bisan pa nadayag sia sa “tanan nga kaalam sang mga taga-Egipto.” (Binuhatan 7:​22) Daw ano ini nga pagpalig-on sa mga ginikanan nga dapat na sugdan ang pagtudlo sa ila kabataan tuhoy sa Dios kutob sa pagkalapsag!​—Hulubaton 22:6; 2 Timoteo 3:​15, NW.

Talalupangdon man ang pagkamapainubuson ni Moises. Sia “amo ang labing mahagop sa tanan nga tawo nga yara sa kadaygan sang duta.” (Numeros 12:3, NW) Busa handa si Moises nga batunon ang iya mga sayop. Ginsulat niya ang iya kaugalingon nga pagpatumbaya sa pagsirkunsidar sa iya anak nga lalaki. (Exodo 4:​24-​26) Prangka niya nga ginsugid ang indi niya paghatag sing himaya sa Dios sa isa ka okasyon kag ang mabug-at nga silot nga ginpatuman sang Dios. (Numeros 20:​2-​12; Deuteronomio 1:​37) Dugang pa, handa si Moises magbaton sing mga panugda gikan sa iban. (Exodo 18:13-​24) Indi bala maalamon nga ilugon sang mga bana, mga amay, kag iban pa nga mga lalaki nga may awtoridad si Moises?

Matuod, ginaduhaduhaan sang pila ka kritiko kon bala mahagop gid si Moises, nga ginasambit ang masingki nga buhat nga iya ginhimo. (Exodo 32:26-​28) Ang manunulat nga si Jonathan Kirsch nagsiling: “Ang Moises sa Biblia indi gid mapainubuson kag indi gid kalmado, kag ang iya paggawi indi gid pirme makabig nga matarong. Sa isa ka makasiligni nga hitabo, . . . si Moises nangin arogante, uhaw sa dugo, kag mapintas.” Ini nga kritisismo makitid katama. Wala sini makita ang katunayan nga ang ginhimo ni Moises sugyot, indi sang kapintas, kundi sang mabaskog nga gugma sa katarungan kag bangod sa indi pagtugot sa kalautan. Sa karon bisan pa uso ang pagtugot sa imoral nga mga estilo sang pagkabuhi, si Moises isa ka pahanumdom nga indi naton dapat ikompromiso ang mga talaksan sa moralidad.​—Salmo 97:10.

Si Moises nagbilin sing madamo nga dalayawon nga koleksion sang mga sinulatan. Lakip sa sini amo ang mga binalaybay (Job, Salmo 90), maragtason nga prosa (Genesis, Exodo, Numeros), mga kaliwatan (Genesis, kapitulo 5, 11, 19, 22, 25), kag madamo katama nga kasuguan nga ginatawag Kasuguan ni Moises (Exodo, kapitulo 20-​40; Levitico; Numeros; Deuteronomio). Ining gin-inspirar sang Dios nga Kasuguan nagaunod sing mga ideya, mga kasuguan, kag mga prinsipio sang panguluhan nga mas abanse sing siniglo sangsa mga kadungan sini.

Sa mga pungsod diin ang pangulo sang Estado amo man ang pangulo sang Simbahan, ang masami nga resulta amo ang problema sa kahilwayan, pagpamigos sang relihion, kag pag-abuso sa gahom. Ang Kasuguan ni Moises naglakip sang prinsipio nga nagapain sang Simbahan kag Estado. Wala gintugutan ang hari nga mag-alagad subong saserdote.​—2 Cronica 26:16-​18.

Ang Kasuguan ni Moises nagaunod man sing mga prinsipio tuhoy sa katinlo kag pagkontrol sa balatian, subong sang pagkuwarentinas sa masakiton nga mga tawo kag sa paghaboy sa higko sang tawo, nga nahisuno sa moderno nga siensia. (Levitico 13:​1-​59; 14:38, 46; Deuteronomio 23:13) Talalupangdon gid ini bangod ang pagbulong sang mga Egiptohanon sang panahon ni Moises makatalagam nga kombinasyon sang sayop nga pamaagi kag disparatis. Sa madamo nga imol nga pungsod  karon, minilyon kuntani ang naluwas sa balatian kag kamatayon kon ginsunod lamang ang mga talaksan nga gintudlo ni Moises tuhoy sa katinlo.

Wala ginapatuman sa mga Cristiano ang Mosaikong Kasuguan. (Colosas 2:​13, 14) Apang daku gihapon ang aton mabenepisyo sa pagtuon sa sini. Ang Kasuguan nagsugo sa Israel nga maghatag sing eksklusibo nga debosyon sa Dios kag likawan ang idolatriya. (Exodo 20:4; Deuteronomio 5:9) Ginsugo sini ang mga kabataan nga padunggan ang ila mga ginikanan. (Exodo 20:12) Ginpakamalaut man sang Kasuguan ang pagpatay, panghilahi, pagpangawat, pagbinutig, kag pagkaibog. (Exodo 20:13-​17) Ginapabaloran gid karon sang mga Cristiano ining mga prinsipio.

Nagakabuhi kita sa mabudlay nga mga tion. Kinahanglanon gid sang katawhan ang lider nga kaangay ni Moises—isa nga indi lamang may gahom kag awtoridad kundi may yara man integridad, kaisog, kaawa, kag tinagipusuon nga gugma sa katarungan. Sang napatay si Moises, mahimo nagpalibog ang mga Israelinhon, ‘May makita pa bala ang kalibutan sing kaangay niya?’ Si Moises mismo ang nagsabat sinang pamangkot.

 Ginpaathag sa mga sinulatan ni Moises kon paano nagluntad ang mga balatian kag kamatayon kag kon ngaa gintugutan sang Dios nga magpadayon ang kalautan. (Genesis 3:​1-​19; Job, kapitulo 1, 2) Ginrekord sa Genesis 3:​15 ang pinakauna nga tagna sang Dios—isa ka saad nga ang malaut dugmukon sa ulihi! Paano? Ginpakita sa tagna nga may isa nga matawo nga sa iya magahalin ang kaluwasan. Ining saad naghatag sing paglaum nga may Mesias nga magaabot agod luwason ang katawhan. Apang sin-o ang mangin Mesias? Ginbuligan kita ni Moises nga makilala sia sing maathag.

Sang malapit na ang iya kamatayon, ginsambit ni Moises ining matagnaon nga mga pinamulong: “Ang GINUO nga imo Dios magabangon sa imo sing manalagna kaangay sa akon gikan sa tunga nimo, gikan sa imo mga utod—sa iya magpamati kamo.” (Deuteronomio 18:15) Direkta nga gin-aplikar sang ulihi ni apostol Pedro ining mga pinamulong kay Jesus.​—Binuhatan 3:​20-​26.

Mabaskog nga ginsikway sang kalabanan nga Judiyong mga komentarista ang pagkaanggid ni Moises kay Jesus. Nagbais sila nga ining mga pinamulong nagatumod sa isa ka matuod nga manalagna pagkatapos ni Moises. Apang, suno sa Tanakh​—The Holy Scriptures, sang Jewish Publication Society, ang Deuteronomio 34:10 nagasiling: “Wala na gid sing nagbangon nga isa ka manalagna sa Israel kaangay ni Moises—nga ginpili sing GINUO, sing nawong sa nawong.”

Huo, madamo pa nga matutom nga manalagna kaangay ni Isaias kag Jeremias ang nag-abot pagkatapos ni Moises. Apang wala nila naagom ang pinasahi nga kaangtanan sa Dios kaangay ni Moises—nakigsugilanon sa iya sing “nawong sa nawong.” Busa ang saad ni Moises nga isa ka manalagna ‘kaangay niya’ naaplikar lamang sa isa ka indibiduwal—sa Mesias! Talalupangdon nga antes pa nag-abot ang Cristianismo—kag ang relihioso nga paghingabot gikan sa butig nga mga Cristiano—amo man sini ang pagtamod sang Judiyong mga iskolar. Ang mga bahin sini makita sa Judiyong mga sinulatan, subong sang Midrash Rabbah, diin ginalaragway si Moises subong manughanda sing dalan para sa “palaabuton nga Manunubos,” ukon Mesias.

Indi mapanghiwala ang katunayan nga si Jesus kaangay ni Moises sa madamong paagi. (Tan-awa ang kahon nga “ Si Jesus​—Isa ka Manalagna Kaangay ni Moises.”) Si Jesus may gahom kag awtoridad. (Mateo 28:19) Si Jesus “mapainubuson kag malulo sa tagipusuon.” (Mateo 11:29) Ginakaugtan ni Jesus ang kalautan kag inhustisya. (Hebreo 1:9) Busa sia gid ang lider nga kinahanglanon naton! Sia amo ang magadugmok sa indi madugay sa kalautan kag magahimo sa duta nga mangin Paraiso kaangay sang ginlaragway sa Biblia. *