Ngaa Madamo Gid ang Nagakasubo?

SA KARON nga katilingban, madamo ang nagakasubo. Apektado sini ang mga tawo bisan ano man ang ila edad, rasa, kahimtangan sa pangabuhi, kag relihion. Nakabatyag ka na bala sing kasubo? Masubo ka bala karon? Ang matuod, may mga tion nga luyag naton may kaupod kita—isa nga mamati sa aton sing mahinuklugon, magpasalig sa aton ukon ayhan magaugyon sa aton tudok nga ginabatyag ukon ginahunahuna, kag maghangop sa aton subong isa ka tawo nga may kaugalingon nga personalidad. Kinahanglan naton ang isa ka tawo nga mahinuklugon sa aton mga emosyon.

Apang, ang pag-isahanon wala nagakahulugan nga masubo kita. Ang isa ka tawo mahimo mag-isahanon sa malawig nga tion, apang indi sia masubo. Sa kabaliskaran naman, may mga tawo nga indi makaagwanta nga mag-isahanon. Ang The American Heritage Dictionary nagasiling: “Ang pag-isahanon nagapadaku sang pagkanahamulag gikan sa iban apang wala nagakahulugan sing pagkadimalipayon. . . . Ang kasubo masami nagapahangop sang nagapaantos nga pag-isahanon . . . Ang pagkamasinulub-on nagapadaku sang pagkamingaw sa kaupod,” buot silingon, isa ka kahimtangan nga may kalisod, pagbakho, ukon kapung-aw. Ang tagipusuon sang isa ka tawo dapat malugpayan sang sinsero kag mahigugmaon nga kaupod agod magmalipayon ini liwat. Ang solitaryo naman ginahatagan sing kahulugan subong isa ka kahimtangan nga “masami kombinasyon sang masubo kag masinulub-on . . . Apang, masami nga ginapadaku sini ang hungod nga pagpain sang kaugalingon.”

Ang kasubo isa ka mabaskog nga balatyagon, kag mahimo nga makapaantos gid. Ginabatyag mo nga wala ka sing pulos. Ginabatyag mo nga nagaisahanon ka, nahamulag sa iban nga mga tawo. Mahimo

 kita magluya sa emosyon kag magbatyag sing kahadlok. Naagihan mo na bala ini? Ano ang mga kabangdanan sang kasubo?

Indi pareho ang epekto sang mga problema kag mga kahimtangan sa mga tawo. Ayhan ginabatyag mo nga ginsikway ka sang imo mga katubotubo bangod sang imo panagway, rasa, ukon relihion. Ang pagbag-o sang kahimtangan—subong sang bag-o nga eskwelahan, bag-o nga trabaho, ukon pagsaylo sa bag-o nga palibot, siudad, ukon pungsod⁠—​mahimo tunaan sang kasubo bangod biyaan mo na ang imo daan nga mga abyan. Ang pagkapatay sang ginikanan ukon tiayon mahimo magresulta sa kasubo, nga mahimo magdugay sing madamo nga tinuig. Subong man, samtang nagatigulang kita, ang aton mga abyan kag mga kakilala nagabag-o, nagabuhin, ukon nagakadula.

Ang pag-asawahay indi pirme garantiya nga ang isa indi magbatyag sing kasubo. Ang indi paghangpanay ukon indi pagsahuay mahimo pagabangdan sang kahuol nga mahimo magdul-ong sa pagkawalay kasiguruhan kag mahimo pa gani magdul-ong sa pag-iyaiya sang mga magtiayon kag mga anak. Apang luwas sa kasubo bangod sa pagkapatay sang hinigugma, diborsio, ukon pisikal ukon emosyonal nga pagpain, may isa pa ka sahi sang kasubo nga makaapektar sa aton sing tuman. Mahanabo ini kon magluya ang aton kaangtanan sa Dios kag ginabatyag naton nga nahamulag kita sa iya.

May naagihan ka na bala sa mga kahimtangan nga nasambit na? Posible bala nga malandas ang kasubo?

[Retrato sa pahina 4]

Ang nanuhaytuhay nga mga pagbag-o sa kabuhi, subong sang pagsaylo sa bag-o nga eskwelahan ukon pagkapatay sang tiayon, makapasubo