Ngaa Madamo Gid ang May Hay Fever?

Suno sa manunulat sang Magmata! sa Espanya

NAGAKATOL kag nagaluhaluha ang imo mga mata, nagapangatsi ka sa bug-os nga adlaw, pirme lang nagatulo ang imo sip-on, kag nabudlayan ka sa pagginhawa. Ngaa ayhan? Basi may kataro ka. Apang kon mabatyagan mo ini sa tion nga may moging ukon polen sa palibot mo, mahimo gid nga may hay fever ka. Kon amo, indi ka isahanon. Kada tuig, nagadamo pa ang mga tawo nga may hay fever.

“Ang hay fever amo ang sobra nga reaksion sang aton lawas sa substansia nga ginakabig sini nga makahalalit,” report sang magasin nga Mujer de Hoy. “Ang sistema sang imyunidad sang tawo nga may alerdyi nagasikway sa tanan nga substansia nga indi bahin sini—lakip ang moging—bisan pa indi gid man ini makatalagam.” Kag kon amo sini ang sobra nga reaksion sang sistema sang imyunidad, ginabangdan ini sang makaulugot nga mga sintomas nga ginalaragway sa pamuno.

Sang tuig 1819, ginlaragway sang Ingles nga manugbulong nga si John Bostock ang hay fever. Sia ang una nga naghimo sini. Gindetalye ni Bostock ang makaulugot nga mga sintomas nga iya mismo ginabatyag sa panahon sang hay fever. Nagapati sia nga ang kabangdanan sang mga sintomas amo ang bag-o mautod nga dagami (hay), amo kon ngaa gintawag ini nga hay fever. Natukiban sang ulihi nga ang ginatunaan sang alerdyi amo gid ang nanuhaytuhay nga sahi sang mga moging. Sa pagsugod sang ika-19 nga siglo, nasapwan ni Bostock nga pila lamang ang may hay fever sa bug-os nga Inglaterra.

Apang, ngaa madamo gid ang may hay fever karon? Si Dr. Javier Subiza, direktor sang Center for Asthma and Allergies sa Madrid, Espanya, nagsambit sang duha ka teoriya nga ginausisa sang mga manugpanalawsaw. Ginabasol sang isa ka teoriya ang makina nga diesel. Ginapatihan nga ang mga partikulo nga nagagua halin sa pagkasunog sang krudo nga gatong nagapahulag sa mga allergen, ang substansia nga ginatunaan sang alerdyi. Suno kay Dr. Juan Kothny Pommer, isa ka espesyalista sa alerdyi, “ang hay fever nagaapektar sa halos 20 porsiento sang mga pumuluyo sang industriyalisado nga mga pungsod, kag mas masunson ini sa mga siudad.”

Ginapahangop sang ikaduha nga teoriya nga ang kabangdanan sini amo ang sobra nga katinlo. ‘Nabun-ag kita sa hulot-uluperahan, nagakaon kita sing esterilisado nga pagkaon, nabakunahan kita sing pangontra sa madamo nga balatian, kag nagainom kita gilayon sing mga antibiotic kon magmasakit kita. Sa amo, kutob sa pagkabata ang aton sistema sang imyunidad nakondisyon na sa alerdyi,’ paathag ni Dr. Subiza.

Kon biktima ka sining sobra nga reaksion sang sistema sang imyunidad, indi madulaan sing paglaum! Paagi sa husto nga pagsayasat kag pagbulong, posible nga makontrol kag mabuhinan ang kasunson kag pagkalubha sining makaulugot nga mga sintomas sang hay fever.