Diin Mo Masapwan ang mga Sabat?

MEDYO naugot ka na bala sa padayon kag mainit nga binaisay sa topiko nga ebolusyon kontra pagpanuga? Kon amo, wala ka nagaisahanon.

Kay man, sa isa ka bahin sang binaisay amo ang maalam nga mga sientipiko kag mga iskolar, nga masami nagagamit sing teknikal nga lenguahe, kag nagainsister nga kon edukado ka kag maalam, dapat batunon mo ang teoriya sang ebolusyon subong kamatuoran. Sa pihak naman nga bahin amo ang matinaastaason man nga mga relihionista nga nagagamit sing makatalandog nga mga ekspresyon nga nagasiling nga kon ikaw may tunay nga pagtuo, dapat mag-ugyon ka sa ila interpretasyon sang pagpanuga.

Ining magkatuhay gid nga mga pagtamod nagapahilayo sa madamong mahunahunaon nga tawo. Ang binais tuhoy sa pagluntad sang Dios wala lamang nagakinahanglan sing arogante kag mapiliton nga mga opinyon. Dumduma, indi lamang ini isa ka topiko para sa debate, kag indi lamang isa ka teoriya nga wala sing kapuslanan. Ang mga hulusayon nga nadalahig makaapektar sang imo kabuhi kag sang imo palaabuton.

Ang Kinaandan nga Sayop sang mga Sientipiko

Subong sang nakita na naton, madamodamo nga masaligan kag edukado nga mga sientipiko ang nagasiling nga ang ebidensia nagatudlo sa pagluntad sang isa ka Desinyador ukon Manunuga. Indi lamang amo sini ang ginhimo sang pila. Ginaduhaduhaan nila ang integridad sa siensia sang ila mga kaupod nga bugalon nga nagasikway sang pagluntad sang Dios.

Halimbawa, ang geopisiko nga si John R. Baumgardner nagsiling: “Bangod sini nga pagkaimposible, paano bunayag nga matudlo sang isa ka sientipiko ang natabuan lang nga pag-impluwensiahanay subong sabat sa pagkasibod nga makita naton sa buhi nga mga butang? Para sa akon, ang pagpati sa sini bisan  pa nakahibalo gid sa sining pagkaimposible isa ka daku nga paglapas sa integridad sang siensia.”

Ginpatalupangod sang bantog nga pisiko nga si Richard Feynman ang isa pa ka bahin sang integridad sa siensia. Sa pamulongpulong sa gradwasyon sa isa ka unibersidad, ginsambit niya ang “isa ka espesipiko kag maayo gid nga sahi sang integridad.” Nagsiling sia nga naglakip ini sang “pinasahi nga pagpanikasog agod ipakita nga mahimo nagsayop ikaw.” Ang paghimo sini, siling niya, “salabton naton subong mga sientipiko, sa iban nga mga sientipiko, kag sa banta ko sa ordinaryo nga mga tawo man.”

Daw ano kasunson nga mabatian naton ang mga ebolusyonista nga nagagamit sing mga prase subong sang “mahimo nagsayop” sa ila mga teoriya? Makapasubo nga ini nga kaugdang daw talagsa lang gid makita sa tunga nila. Ang matuod, ang kaugdang kag integridad dapat magpahulag sa madamo pa nga sientipiko nga batunon nga ang siensia, nga limitado lamang sa pagtuon sa pisikal nga kahimtangan, indi makasabat sa mga pamangkot tuhoy sa pagluntad sang isa ka Manunuga. Apang, kamusta naman ang relihioso nga mga lider nga nagasakdag sang pagpanuga?

Ang Kinaandan nga Sayop sang mga Relihionista

Ang kaugdang kag integridad talagsa lang man makita sa relihioso nga mga lider. Ti, diin ang integridad sa pagsiling nga ang Biblia nagatudlo sang mga butang nga wala sini ginatudlo? Diin ang kaugdang sa pag-una sang personal nga mga pagtamod kag paborito nga mga tradisyon sangsa Biblia? Amo gid sini ang ginahimo sang madamo nga sumalakdag sang pagpanuga.

Halimbawa, masami ginasiling sang mga sumalakdag sang pagpanuga nga ang bug-os nga uniberso gintuga sa sulod sang anom ka literal nga 24-oras nga adlaw mga 6,000 ka tuig na ang nagligad. Bangod sang mga panudlo kaangay sini, ginapakita nila nga sayop ang Biblia, nga nagasiling nga gintuga sang Dios ang mga langit kag ang duta “sa ginsuguran”​​—⁠⁠sa pila ka wala masambit nga tion antes nagsugod ang labi ka espesipiko nga “mga adlaw” sang pagpanuga. (Genesis 1:1) Talalupangdon nga ginapakita sang kasaysayan sa Genesis nga ang ekspresyon nga “adlaw” may nanuhaytuhay nga kahulugan. Sa Genesis 2:​4, ang kabilugan nga anom ka adlaw nga ginlaragway sa nagligad nga kapitulo ginsambit nga isa lamang ka adlaw. Lohiko nga ini indi literal nga 24-oras nga adlaw kundi malawig nga panag-on. Ang tagsa sini nga panag-on maathag nga naglawig sing linibo ka tuig.

Makapasubo nga ang relihioso nga mga manunudlo sayop man kon nagahambal sila tuhoy sa pagtuo. Daw ginapahangop sang iban nga ang pagtuo nagadalahig sang hanuot nga pagpati sa isa ka butang nga wala sing mabakod nga ebidensia. Para sa madamong mahunahunaon nga tawo, daw pagkamapinatihon ini. Tuhay gid ang pagpaathag sang Biblia tuhoy sa pagtuo: “Ang pagtuo amo ang masaligan nga pagpaabot sang mga butang nga ginalauman, ang maathag nga pagpasundayag sang mga katunayan bisan nga di-makita.” (Hebreo 11:1) Gani ang matuod nga pagtuo indi lamang pagkamapinatihon. Napasad ini sa mabakod nga ebidensia, sa makatarunganon nga pagpasalig.

Kon amo, sa ano nga ebidensia napasad ang pagtuo sa Dios? May yara duha ka ebidensia nga lunsay makapakumbinsi.

Pagtulutimbang sa Ebidensia

Si apostol Pablo napahulag sa pagsulat nga ang “di-makita nga mga kinaiya [sang Dios] maathag nga makita kutob sang gintuga ang kalibutan, bangod mahantop ini paagi sa mga butang nga ginhimo, bisan ang iya dayon nga gahom kag pagka-Dios.” (Roma 1:20) Sa sulod sang linibo ka tuig, ang maalam nga mga lalaki kag mga babayi nakahantop sang ebidensia sa kinaugali nga kalibutan tuhoy sa pagluntad sang Dios.

Subong sang nakita na naton, ang siensia mahimo mangin isa ka mapuslanon nga galamiton may kaangtanan sa sini. Kon matun-an naton sing labi pa ang pagkasibod kag kahim-ong sang uniberso, mas madamo ang aton rason nga mahayanghag sa Isa nga nagdesinyo sini tanan. Ang pila ka sientipiko handa sa pagbaton sini nga ebidensia kag nakumbinsi sa sini. Wala sing duhaduha nga makasiling sila nga ginbuligan sila sang siensia sa pagkilala sa Dios. Ang iban nga mga sientipiko, daw indi gid makumbinsi sang bisan ano nga ebidensia. Kamusta ikaw?

Kon handa ka sa pagtulutimbang sa ebidensia tuhoy sa sini, ginapalig-on ka namon nga himuon ini. Ang libro nga Is There a Creator Who Cares About You? gindesinyo agod buligan ka sa sining importante nga pagpangita sing mga sabat.⁠⁠ * Dugang pa, magabulig ini sa imo sa pagtulutimbang sing ikaduha nga ebidensia sa pagluntad sang Dios: ang Biblia.

Ang Biblia nagaunod sing madamo nga ebidensia nga gin-inspirar ini sang labaw-sa-tawo nga kaalam. Halimbawa, nagaunod ini sang madamo nga tagna, ukon maragtas nga ginsulat sing abanse. Ang pila sini  nagalaragway sa kahimtangan mismo sang aton moderno nga kalibutan! (Mateo 24:​3, 6, 7; Lucas 21:​10, 11; 2 Timoteo 3:​1-5) Ang mga tawo indi masaligan nga makapakot sang palaabuton. Sin-o pa luwas sa Dios ang makahimo sini?

Apang, ang Biblia wala lamang nagabulig sa pagsabat sa pamangkot kon bala nagaluntad ang Dios. Nagatudlo man ini sa aton sang iya personal nga ngalan, nagalaragway sang iya personalidad, kag nagasugid sa aton kon paano sia nagpakita sing interes sa katawhan sa sulod sang mga tinuig. Ginasugid pa gani sini kon ano ang iya ginatigana sa aton. Sa sining tanan nga bahin, wala sing mahimo ang siensia sa pagbulig sa aton nga masapwan ang mga sabat. Ang matuod, ang tawhanon nga siensia indi makahatag sing mapinadayunon nga paglaum sa aton kabuhi. Kag indi man ini makahatag sing nagakaigo nga moralidad kag mga prinsipio.

Isa ka Sadsaran sang Moralidad kag mga Prinsipio

Sing makapasubo, ang huyog sang siensia subong sang ginahimo sang pila karon daw nagapakanubo sa moralidad, mga prinsipio, kag mga talaksan. Ang biologo nga si Richard Dawkins, nga nagasikway sang ideya tuhoy sa Dios, nagsiling: “Sa isa ka uniberso nga wala sing paghantop sa pisikal nga mga puersa kag genetiko nga pagduplikar, ang pila ka tawo mahalitan, ang iban naman mapalaron, kag indi ka makasapo sing makatarunganon nga paathag, ukon bisan ano nga hustisya.” Indi bala ini isa ka maburon nga pagtamod sa kalibutan? Sa banta mo nagakinahanglan bala ang tawhanon nga katilingban sing pagsulundan sa moral nga nagapadya sa mga matarong kag nagasilot sa mga nagahimo sing sayop?

Makita naton diri ang importante nga kinatuhayan sa ulot sang pagtamod sang Biblia sa katawhan kag sa ateistiko nga pagtamod sang teoriya sang ebolusyon. Ginapadaku sang Pulong sang Dios nga ang mga tawo may pinasahi nga lugar sa pagpanuga; ginasiling naman sang ebolusyon nga ang mga tawo aksidente lang nga produkto sang kinaugali nga mga proseso. Ginapaathag sang Biblia nga ang mga tawo ginhimo sa laragway sang isa ka matarong kag mahigugmaon nga Dios kag mahimo magkabuhi sing matarong kag maayo; ang ebolusyon, nga nagapadaku sang paghimakas nga makalampuwas, indi makapaathag sang mga kinaiya sang tawo nga gugma kag pagkamainulikdon.

Ang ebolusyon wala nagahatag sing bisan ano nga paglaum kag katuyuan. Ginahatag sang Biblia ang daku nga katuyuan sang Manunuga para sa aton palaabuton. Maathag nga ginpahayag niya ang iya katuyuan: “Pakamaayuhon ko kamo sing palaabuton nga puno sing paglaum.”​​—⁠⁠Jeremias 29:​11, Contemporary English Version.

Tun-i ang Tuhoy sa Manunuga

Ang isa ka maalam nga salmista mapainubuson nga napahulag sa pagbaton: “Hibalua nga si Jehova Dios. Sia ang naghimo sa aton, kag indi kita sa aton kaugalingon.” (Salmo 100:3) Para sa madamo nga mahunahunaon nga tawo, ining maugdang nga pagbaton mas labi nga makatarunganon sangsa moderno nga mga teoriya tuhoy sa natabuan lamang nga pagtuhaw sang tawo.

Ginapalig-on kon kaisa sang moderno nga siensia ang matinaastaason nga ideya nga ang tawhanon nga pagpangatarungan kag ihibalo amo dapat ang pinakagiya. Makapasubo nga amo man sini ang masami nga sayop sang organisado nga relihion. Apang, ang ihibalo sang tawo limitado lamang kag magapabilin nga limitado. Si apostol Pablo may madamo nga nahibaluan sa espirituwal nga mga butang, apang nagpabilin sia nga mapainubuson. Maminatud-on sia nga nagsiling: “Ang aton makita karon kasubong sang indi maathag nga larawan sa espeho, . . . Ang nahibaluan ko karon bahin pa lang.”​​—⁠⁠1 Corinto 13:​12, Maayong Balita nga Biblia.

Sa pagkamatuod, ang matuod nga pagtuo sa Dios wala nasandig sa moderno nga siensia. Apang para sa mahinantupon nga tawo, ang siensia makapabakod sing pagtuo. Ang matuod nga pagtuo kag espirituwalidad importante para sa isa ka makaalayaw kag malipayon nga kabuhi. (Mateo 5:3) Kon gamiton mo ang Biblia sa pagtigayon sing maid-id nga ihibalo tuhoy kay Jehova kag sa iya katuyuan para sa katawhan kag sa duta, masapwan mo ang sadsaran para sa matuod nga kahulugan sang kabuhi kag ang malig-on nga sadsaran sang paglaum.

[Nota]

 [Kahon sa pahina 9]

Ang ila mismo ginasiling

Madamo nga mga sientipiko ang wala nagapangalag-ag nga nagapahayag sang ila pagpati sa isa ka Manunuga. Bisan pa ang iban may maburon kag di-maathag nga ideya kon sin-o ang Dios, nagaugyon naman sila nga ang ebidensia nagapakita sang isa ka maalam nga Desinyador. Talupangda ang masunod nga mga komento:

“Subong isa ka sientipiko, nagapanghulonghulong ako sa akon palibot, kag nakita ko ang tumalagsahon nga pagkasibod sang mga mekanismo sang inhenyeriya amo kon ngaa nakahinakop ako nga may intelihente nga pagdesinyo sa sining masibod nga kahimtangan.”

​​—⁠⁠ANDREW MCINTOSH, MATEMATIKO, WALES, UNITED KINGDOM

“Ang pagkasibod sang kinaugali maathag nga nagapatalupangod sang isa ka Manunuga. Ang tagsa ka biolohiko kag pisikal nga sistema, sa tion nga mahangpan, nagapakita sing tumalagsahon nga pagkasibod.”​​—⁠JOHN K. G. KRAMER, BIOKEMIKO, CANADA

“Ang kahim-ong sang buhi nga mga butang sa kalibutan maathag gid. Ginpahamtang ini sang isa ka superyor nga Gahom nga ginatawag ko nga Dios. Diri sini nga ang pagtuo nagahisanto sa sientipiko nga kamatuoran. Sa baylo nga nagasumpakil, ini nagakompleto sini, kag nagahatag sing mas simple nga paghangop sa aton uniberso.”​—⁠JEAN DORST, BIOLOGO, PRANSIA

“Indi ko mahunahuna ang uniberso kag ang kabuhi sang tawo nga wala sing intelihente nga panugod, nga wala sing ginhalinan sang espirituwal nga ‘kainit’ nga yara labaw pa sa mga butang kag mga kasuguan sini.”​—⁠ANDREY DMITRIYEVICH SAKHAROV, PISIKO SA NUKLEAR, RUSYA

“Ang tagsa ka sapat gindesinyo sing pinasahi sa pila ka paagi agod magbagay sa partikular nga palibot sini, kag napilitan ako sa pagpatungod sing pagkasibod sang desinyo sa isa ka Manunuga, sa baylo nga sa patarasak nga mga puersa sang ebolusyon.”​—⁠⁠BOB HOSKEN, BIOKEMIKO, AUSTRALIA

[Kahon/Mga retrato sa pahina 10]

Ang kasaysayan sa Genesis ginbinagbinag

Si Gerald Schroeder, propesor anay sa nuklear nga pisika, nagsulat: “Ginasaysay sang Biblia sa treintay-uno ka bersikulo, sa pila lamang ka gatos nga mga tinaga, ang mga hitabo nga nagalawig sing disiseis ka bilyon ka tuig. Amo ini ang mga hitabo nga ginsulat sang mga sientipiko sa literal nga minilyon ka tinaga. Ang bug-os nga hitabo tuhoy sa pagluntad sang mga sapat ginpaathag sa walo ka dinalan sa Biblia. Ang pagbinagbinag sang kalip-uton sang pagsaysay sang Biblia, sang paghisantuanay sang mga pinamulong kag pagpasunod sing mga hitabo sa Genesis 1 kag sang mga natukiban sang moderno nga siensia tumalagsahon gid, ilabi na kon mahisayran naton nga ang tanan nga pagpatpat sang Biblia nga gingamit diri ginrekord sa sulod sang mga siniglo, ukon mga milenyo pa gani, sang nagligad kag gani wala gid maimpluwensiahan sa bisan anong paagi sang mga natukiban sang moderno nga siensia. Ang moderno nga siensia amo ang naghisanto sa rekord sang Biblia tuhoy sa aton ginhalinan.”​—⁠THE SCIENCE OF GOD​​—⁠THE CONVERGENCE OF SCIENTIFIC AND BIBLICAL WISDOM.

[Mga retrato]

Ginalaragway sang Biblia ang anom ka panag-on sang pagpanuga

[Retrato sa pahina 12]

Ang Biblia nagaunod sing mabakod nga ebidensia nga ini inspirado sang Dios