Paano Ko Mapauntat ang Akon Nobyo sa Pagmaltrato sa Akon?
Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .
Paano Ko Mapauntat ang Akon Nobyo sa Pagmaltrato sa Akon?
“Karon nga adlaw ginsakit ako sang akon nobyo sa una nga tion. Nangayo sia sing pasaylo, apang ginaligban ako subong.”—Stella. *
“MGA 1 sa 5 ka estudyante nga babayi,” siling sang isa ka artikulo sa The Journal of the American Medical Association, “ang nagreport nga ginaabusuhan sila sa pisikal kag/ukon sa sekso sang ila nobyo.” Sa isa ka surbe sa mga pamatan-on sa Alemanya nga nagaedad 17 tubtob 20, kapin sa un kuarto sa mga babayi ang nagreport nga ginsakit sila, gin-into ukon ginpahog, gindroga ukon ginhubog agod piliton sila sa seksuwal nga paghulid. Suno sa isa ka surbe sa Estados Unidos, 40 porsiento sang ginpamangkot nga mga tin-edyer ang nakakita sa ila klasmeyt nga ‘nagainsulto sa ila nobya.’ *
Ikaw bala isa ka dalaga nga luyag mamana sa tawo nga nagainsulto sa imo ukon nagasing-al sa imo ukon nagapakanubo, nagatiklod, nagadis-og, ukon nagatampa sa imo? Ang nagligad nga artikulo sining serye nagpakita nga kinaandan na ining pagmaltrato. * Ginpakita man sadto nga wala ginakahamut-an ni Jehova nga Dios ang masakit nga hambal ukon paggawi kag indi dapat pagtamdon sang mga biktima nga normal ukon ila sayop ining di-maayo nga paggawi. (Efeso 4:31) Bisan pa sini, mabudlay atubangon ining kahimtangan. Mahimo nga palangga mo gid gihapon ang imo nobyo—walay sapayan sang iya paggawi. Ukon malain pa, nahadlok ka sa mangin reaksion niya kon munuhon mo sia tuhoy sini. Ano ang dapat mo himuon?
Binagbinaga ang Sitwasyon
Una, magkalma ka anay kag binagbinaga sing tampad kon ano ang natabo. (Manugwali 2:14) Biktima gid bala ikaw sang berbal nga pagpanakit? Hungod gid bala yadto sang imo nobyo ukon sia bala ‘nagahambal lamang sing di-mapatugsilingon’? (Hulubaton 12:18) Daw ano kasunson nga natabo ini? Kis-a lang bala ini natabo nga sarang mo lang mapalampas? Ukon nangin batasan na bala niya ang magpakanubo ukon mang-insulto?
Kon indi ka sigurado sa imo ginabatyag tuhoy sini, ipakighambal ini—indi sa imo katubotubo, kundi sa isa nga mas may edad kag mas maalam. Ayhan mahimo ka makighambal sa imo mga ginikanan ukon sa isa ka hamtong nga masigka-Cristiano. Makabulig ini sa imo sa pagpat-od kon sobra ang imo reaksion—ukon kon may daku gid man nga problema.
Kon indi delikado, makigsugilanon sa imo nobyo tuhoy sini. (Hulubaton 25:9) Ihambal sing matawhay sa iya ang imo ginabatyag tuhoy sa iya paggawi. Mangin espesipiko sa rason kon ngaa nasaklaw ka. Ihambal sing maathag kon ano nga buhat ang indi mo luyag nga himuon niya. Ano ang iya sabat? Ginabalewala ka bala niya ukon nagapangakig pa gid sia tapat? Palatandaan ini nga indi niya luyag magbag-o.
Apang, ano kon nagapakita sia sing diosnon nga pagkamapainubuson kag tunay nga paghinulsol? Kon amo, ayhan posible mapadayon ang relasyon. Apang, maghalong! Ang mga tawo nga masakit maghambal masami nagapakunokuno nga daw naghinulsol sila kon may masaklaw sila—kag pagkatapos suliton naman ini liwat kon maakig sila. Sa ulihi lang mahibal-an kon sinsero gid sia sa pagbag-o. Ang isa ka maayo nga tanda nga sinsero gid sia amo ang kahanda niya nga magpabulig sa mga Cristianong gulang.—Santiago 5:14-16.
Dumduma nga ang “tanan nagpakasala kag nakulangan sing himaya sang Dios.” (Roma 3:23) Wala gid ikaw sing makita nga himpit nga tawo. Ang tanan nga mag-asawa makaagi sing pila ka “kapipit-an sa ila unod” bangod sang pagkadihimpit. (1 Corinto 7:28) Sa katapusan, ikaw ang magadesisyon kon mabatas mo sing malipayon ang iya mga depekto. Sa liwat, ang pagpaligad sang tion amo ang pinakamaayo nga paagi sa pagpat-od sini.
Kon Ano ang Himuon Kon May Kasingki
Apang, tuhay nga butang, kon ang pag-uliga may masakit nga pagpamuyayaw ukon pagpamahog ukon kon ginasakit ka—ayhan ginatiklod, ginadis-og, ukon ginatampa. Tanda ini sang daku nga kakulang sing pagpugong sa kaugalingon; madali lang nga magsingki pa gid ang kahimtangan.
Una sa tanan labing maayo nga ang mga magnobyo maglikaw nga magsilahanon lamang. Apang kon matabo nga magkamuhanon lang sang isa ka masingki nga tawo, indi “magbalos sing malaut sa malaut.” (Roma 12:17) Dumduma: “Ang panalabton, kon malulo, nagapalugpay sang kasingkal, apang ang matigdas nga pulong nagapaibwal sang kaakig.” (Hulubaton 15:1) Magpabilin nga kalma. Hambala sia nga idul-ong ka pauli. Kon kinahanglan, maglakat ka—ukon magdalagan palayo!
Ano ang himuon sang isa ka babayi kon piliton sia sang isa ka lalaki sa seksuwal nga paghulid? Sa pagkamatuod, maalamon para sa magnobyo, nga sa pagsugod gid sang pagnobyahanay, magtalana na sila sing mga limitasyon sa ila pagpakita sing pagpalangga. (1 Tesalonica 4:3-5) Kon piliton sang isa ka soltero ang isa ka dalaga nga lapason ang mga prinsipio sa Biblia, dapat ihambal niya sing maathag sa iya nga indi sia magpasugot. (Genesis 39:7-13) “Indi gid magsugot,” pakitluoy ni Anne, nga nagpadala sa pagpamilit sang iya nobyo nga makighulid. “Tahura ang imo kaugalingon. Palihug, indi magsayop, bisan palangga mo gid sia!” Kon mamilit pa gid sia, hambala sia nga kabigon mo na ini nga pagpanglugos. Kon indi gihapon sia mag-untat, magsinggit kag batui sia kaangay sa pagbato mo sa manuglugos. *
Diin man sini nga kahimtangan, nagakaigo ang laygay sang Hulubaton 22:24: “Indi ka magpakig-upod sa kay bisan sin-o nga madali maakig; kag indi ka mag-upod sa isa ka nagasingkal nga tawo.” Indi ka obligado nga padayunon ang isa ka makahalalit nga relasyon. Indi gid maalamon kon isahanon ka lang nga makigkita agod makigbulag sa isa ka mapintas nga tawo. Mas maayo nga pahibaluon mo ang imo mga ginikanan kon ano ang natabo. Natural lang nga maakig kag maugot sila sa imo nadangatan. Apang makabulig sila sa imo kon ano pa ang dapat himuon. *
Ang Pagtinguha nga Bag-uhon Sia
Ano man ang kahimtangan, indi mo salabton nga bag-uhon ang imo nobyo. Si Irena nagbaton: “Nagahunahuna ka nga palangga mo sia, nga masarangan mo atubangon ang sitwasyon, kag mabuligan mo sia. Apang indi mo mahimo ini.” Si Nadine nagsiling man: “Pirme ko ginahunahuna nga mabag-o ko sia.” Ang matuod, sia lamang ang ‘makabag-o sang iya painuino’ kag magbalhin. (Roma 12:2) Kag ini madugay kag mabudlay himuon.
Gani mangin malig-on sa imo desisyon, kag indi pagsapaka ang bisan ano nga panikasog niya nga hingalitan ang imo emosyon. Palayui sia tubtob sa mahimo mo—sa emosyon kag sa pisikal. Indi sia pagtuguti nga uloulohan, pakitluoyan, ukon pahugon ka nga makig-uli sa iya. Sang ginbulagan ni Irena ang iya masingki nga nobyo, namahog sia nga mahikog. Maathag nga ini nga tawo nagakinahanglan sing bulig, apang indi ang imo bulig. Mabuligan mo sia sing maayo paagi sa pagpamatok sa di-Cristiano nga paggawi. Kon luyag niya magbag-o, hilway sia sa pagpangayo sing bulig.
Apang, nagahunahuna ang iban nga malubad sang pagminyo ang problema. Ang isa ka manugpanalawsaw nagsiling: “Ang mga babayi nga nagapakasal sa ila mapintas nga mga nobyo kag ang mga lalaki nga nagapakasal sa ila mapintas nga mga nobya masami makibot nga wala nagauntat ang kasingki. Madamo ang may sayop nga pagpati nga kon makasal na, ang tanan nga problema madula. Indi ini pagpatihi.” Ang matuod amo nga, ang pisikal nga pagpanakit nga nagasugod sa pagnobyahanay mahimo gid nga magpadayon gihapon sa pag-asawahay.
“Maalamon ang isa nga nakakita sang kapahamakan kag nagapanago,” siling sang Biblia. (Hulubaton 22:3) Mabudlay makigbulag sa imo ginapalangga. Apang mas mabudlay kon masiod ka sa masingki nga pag-asawahay. Magluwas sini, indi magkahadlok nga indi ka na makakita sing nagakaigo nga palamanhon. Bangod sang paghantop nga natigayon mo na, mas mahapos ka nga makakita sing isa nga malulo, mabuot kag may pagpugong sa kaugalingon.
Pagpaayo sa Pilas sa Balatyagon
Makahalanusbo gid kon mabiktima ka sang berbal ukon pisikal nga pagpanakit. Ang isa ka biktima nga si Mary naglaygay: “Magpabulig—manugid gilayon. Abi ko anay masarangan ko ini, apang ang nakabulig sa akon amo ang pagpakighambal sa iban.” Makighambal sa imo mga ginikanan, sa masaligan kag hamtong nga abyan, ukon sa isa ka Cristianong gulang. *
Nasapwan sang iban nga makabulig ang pagpabilin nga masako sa mga butang kaangay sa mapuslanon nga pagbasa, mga isport, ukon kalingawan. “Labing importante,” hinumdom ni Irena, “amo ang pagtuon sa Biblia kag pagtambong sa mga Cristianong miting.”
Maathag nga wala nahamuot si Jehova sa masakit nga mga hambal ukon buhat. Sa bulig niya, maamligan mo ang imo kaugalingon gikan sa pagmaltrato.
[Mga nota]
^ par. 3 Ang iban nga mga ngalan gin-islan.
^ par. 4 Bisan pareho nga mahimo mangin biktima sang pagsakit sa pisikal kag sa hambal ang mga lalaki kag mga babayi, ang U.S. Centers for Disease Control and Prevention nagsiling nga “mas daku ang halit sa mga babayi sangsa mga lalaki.” Walay sapayan sini, agod mangin simple, patuhuyan namon nga lalaki ang nagapanakit sa sining artikulo.
^ par. 5 Tan-awa ang artikulo nga “Pamangkot Sang mga Pamatan-on . . . Ngaa Kalain gid Sang Iya Pagtratar sa Akon?” sa Hunyo 8, 2004, nga gua sang Magmata!
^ par. 15 Ang Awake! nga Marso 8, 1993, may impormasyon tuhoy sa pagbato sa manuglugos.
^ par. 16 Sa pila ka kaso, kaangay sa pagtinguha nga luguson ka, mahimo magdesisyon ang imo mga ginikanan nga magreport sa pulis. Paandam ini agod indi maagihan sang iban nga babayi ining masakit nga eksperiensia.
^ par. 23 Sa mga kaso nga may daku nga halit, ang iban mahimo magpabulong sa doktor ukon sa lisensiado nga manugpangabudlay sa kapagros sa hunahuna.
[Retrato sa pahina 14]
Ang pagmaltrato samtang naganobyahanay mahimo gid nga magpadayon gihapon sa pag-asawahay
[Retrato sa pahina 15]
Indi magsugot kon piliton ka nga magpakita sing di-nagakaigo nga mga pagpabutyag sing pagpalangga
