Pagbantay sa Kalibutan

Arkeolohiya sa Nagakatunaw nga mga Bukid sang Yelo

Bangod sang nagakatunaw nga mga bukid sang yelo, madamong nalubong nga mga butang ang natukiban nga ginkakunyagan sang mga istoryador, siling sang magasin nga Der Spiegel sa Alemanya. Sang 1999 sa Canadian Rocky Mountains, nakita sa isa ka bukid nga yelo ang isa ka Indian nga lalaki nga napatay sang nagligad nga 550 ka tuig. Apang, ang kalabanan nga natukiban nakita sa Alps. Halimbawa, nakita kasan-o lang ang bangkay sang isa ka lalaki nga abi sang madamo nagbiya sa iya nobya kag bata sang 1949. Ang matuod, nahulog sia sa isa ka guhang, kag yara sa iya bag ang mga engagement ring. Suno kay Harald Stadler, pangulo sang arkeolohiya sa mga bukid sang yelo sa Innsbruck University sa Austria, ang ginahandum gid sang mga istoryador amo ang makakita sing mga butang may labot kay Hannibal, ang bantog nga kumander sa Carthage nga naglakbay sa Alps upod ang 37 ka elepante. “Ang isa ka tul-an sang elepante kakunyagan gid sang publiko,” siling niya.

Mainit nga Tiempo sa Pransia

Nalab-ot sang Pransia ang pinakamainit nga tiempo sa una nga 12 ka adlaw sang Agosto 2003. Wala pa gid anay maeksperiensiahi sa Paris ining tuman nga tig-ilinit sugod sang ginrekord ang temperatura sang 1873. “Suno sa [serbisyo sa meteorolohiya sa Pransia], naglabaw gid sa kainiton kag kalawigon ining tuman kainit nga tiempo sa naeksperiensiahan anay didto,” report sang magasin tuhoy sa kinaugali nga Terre sauvage. Sa sulod lamang sang duha ka bulan, naggamay sing halos 50 metros ang isa ka bukid sang yelo sa Pyrenees, sa nabagatnan nga dulunan sang Pransia. “Sa sulod sang 150 ka tuig, ang kabilugan nga kalaparon sang mga bukid sang yelo sa Pyrenees naggamay halin sa 25 ukon 30 kilometros kuadrados tubtob 5 kilometros kuadrados,” siling ni Pierre René, isa ka eksperto nga nagatuon sa mga bukid sang yelo. Pamatuod bala ini sang pagtaas sang temperatura sa bug-os nga kalibutan? Lainlain ang mga opinyon sang mga eksperto. Apang, ginapatihan sang pila ka meteorologo [nagatuon sang lakat sang panahon kag paniempo sa duta] nga ang tuman kainit nga tiempo posible nga mangin masunson sa masunod nga mga tuig​​—⁠⁠nga makahalangawa gid bangod ang tuman nga tig-ilinit sang nagligad nga tuig ginbangdan sang kamatayon sang halos 15,000 sa Pransia.

Depresyon sa mga Lalaki

“Ang isa sa pinakamasubo nga butang tuhoy sa depresyon amo ang nagapadayon nga sayop nga pagpati nga isa ini ka ‘balatian sang mga babayi’ kag wala ini sa ‘tunay nga mga lalaki’ bangod lalaki sila,” siling sang pamantalaan nga The Star sa Johannesburg. “Ang mga espesyalista nagasiling nga indi makita sa mga lalaki ang depresyon bangod malaka lang sila nagapakonsulta sa mga doktor kon ipaanggid sa mga babayi, amo nga diutay lang ang ila kahigayunan nga masugid ang ila mga problema,” kag indi sila masyado “makapabutyag sang problema sa emosyon.” Gani mas nahibaluan sang mga doktor ang mga sintomas nga kinaandan sa mga babayi nga may depresyon. “Sa mga babayi,” paathag sang JAMA, “tuhay gid ang mga sintomas sang depresyon sangsa mga lalaki.” Ano ang pila sa mga sintomas nga kinaandan sa depresyon sa mga lalaki? Kaakig, kakapoy, pagkairitable, kasingki, pagpigaw sang kalidad sang trabaho, kag huyog nga magpalayo sa mga hinigugma kag mga abyan. “Ang kasubo,” siling pa sang edisyon sang Reader’s Digest sa Bagatnan nga Aprika, “indi pirme nalakip sa depresyon​​—⁠⁠ilabi na sa mga lalaki.”