Pagtokar sing Musika Paagi sa Imo mga Tudlo

I-PLAY

Pagtokar sing Musika Paagi sa Imo mga Tudlo

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA BRITANYA

“ANG labing bantog sa tanan nga instrumento sa musika”—⁠⁠amo sini ang pagtamod sang iban sa piano. Mapasibusibuon kag makapabutyag sing balatyagon, ginagamit ini sa klasikal, jazz, kag popular nga mga musika. Makapanguna ini sa mga konsierto apang sarang man sini maakumpanyaran ang mahumok sing tingog nga manug-amba. Puede ini mangin “isa-ka-tawo nga orkestra” apang makadungan man sa halos tanan nga instrumento. Ginlaragway subong “musikal nga katumbas sang paleta sang dibuhista,” gin-inspirar sini ang pila sang labing matahom nga mga musika nga nakomposo. Sin-o ang nakaimbento sang piano, kag ngaa popular ini gihapon sa karon?⁠⁠ *

Ang Ginhalinan sang Piano

Ang pila sang pinakauna nga de-kuwerdas nga mga instrumento nga ginakutingkuting sang kamot amo ang arpa kag ang lira. (Genesis 4:21) Sang ulihi nag-abot ang dulcimer, diin ang nagapatokar sini naga-igo sang mga kuwerdas paagi sa magamay nga mga martilyo. Sang Edad Media sa Europa, naimbento ang mga instrumento nga may keyboard para sa pagkutingkuting ukon sa pag-igo sa mga kuwerdas, nga ang labing popular amo ang clavichord kag harpsichord. Ang korte sang clavichord kaangay sang rektanggulo nga kahon nga may takop, kag ang mga kuwerdas sini ginaigo sa idalom sang mga pinanid nga metal nga ginatawag mga tangent. Makapabutyag man ini sing balatyagon, apang ang tunog sini mahinay amo nga mahapos ini matabunan sang iban nga mga instrumento kag sang mga manug-amba. Ang mas daku nga harpsichord, nga daw pareho sa moderno nga grand piano, may malaba nga mga kuwerdas kag ginakutingkuting sang mga balahibo sang manok ukon sang pick. Ang tunog sini mabaskog kag nagalanog apang indi puede mapahinay.

Sang 1700, sang nakomposo ang mga dramatiko kag puno sing emosyon nga mga musika, luyag makatigayon ang mga musikero sing instrumento nga may keyboard nga pareho ka sensitibo sa clavichord, apang pareho katunog sa harpsichord.

Naimbento ang Piano

Ginkombinar sang Italyano nga manughimo sing instrumento nga si Bartolomeo Cristofori ang sadsaran nga desinyo sang harpsichord sa de-martilyo nga clavichord, nga naggamit sing martilyo nga kahoy nga nahapinan sing panit para magaigo sa mga kuwerdas. Gintawag niya ang iya imbension nga gravicembalo col piano e forte (harpsichord nga mapahinay kag mapatunog), ginpalip-ot sa pianoforte, ukon piano. Amo ini ang instrumento nga may keyboard nga mabaskog ang tunog kag puede pahinayon ukon patunugon.

Sing makapasubo, wala nabuhi sing malawig si Cristofori agod makita ang kadalag-an sang iya bag-o nga instrumento. Bangod diutay lamang sadto ang interesado sa sini, nagbalik sia sa paghimo sing mga harpsichord. Halos 30 ka tuig pagkatapos maimbento ni Cristofori ang pinakauna nga piano, ang Aleman nga manughimo sing organ nga si Gottfried Silbermann nag-usisa liwat sa desinyo kag nagsugod sa paghimo sang iya kaugalingon nga mga piano. Ang sampaton nga mga manugpangabudlay sa Alemanya kag Austria nagpadayon sa pag-eksperimento, nga nagkonsentrar sa paghimo sing mas magamay, mas mamag-an nga modelo nga gintawag square piano.

Sa Inglaterra isa pa ka grupo sang mga manughimo sing piano ang nag-imbento sing isa ka sahi sang piano. Nangin imigrante sila gikan sa Alemanya sang talipuspusan sang dekada 1750. Ang isa sa ila, si Johannes Zumpe, naghimo sing isa ka bersion sang kuadrado nga piano nga nangin mabakal gid. Si Sébastien Érard nga taga-Pransia kag ang iban pa nga mga manughimo sa Europa kag Amerika nagpauswag pa gid sa sini. Nahantop sang mapahituon nga taga-Scotland nga manughimo-kabinet nga si John Broadwood nga ang piano nagakaigo gid sa mga pamatan-on nga babayi nga may maarang-arang nga pagkabuhi. Wala magdugay ang iya kompanya naghimo sing madamo nga mga kuadrado kag grand piano.

Ang isa naman ka nangin problema amo ang pagdesinyo sing isa ka mas magamay nga piano apang pareho katunog sa grand piano. Sa amo ang mga piano ginhimo sing patindog kag indi palaba, nga nangin mas daku pa. Ang nagapatindog nga mga kuwerdas sang modelo ni Broadwood nagataas sing mga 2.7 metros halin sa keyboard; apang bangod mataas kag mas mabug-at ang naibabaw nga bahin, delikado ini patokaron! Ang isa pa ka tindugon nga piano nga ginatawag nga giraffe nga modelo kaangay gid sang grand piano nga ginpatindog ang buli. Ang taga-Inglaterra nga si John Isaac Hawkins, nagdesinyo sang nahauna nga madinalag-on nga tindugon nga piano sang 1800 paagi sa pagplastar sang naidalom nga punta sang kuwerdas malapit sa salog. Sang ulihi amo ini ang rason kon ngaa gin-untat na ang paghimo sa kuadrado nga piano.

Natukiban sang mga Manugkomposo ang Piano

Sa amo man nga tion, natukiban sang mga manugkomposo ang piano. Sang ginduaw sang pamatan-on nga si Wolfgang Amadeus Mozart ang ulubrahan ni Johann Stein sa Bavaria sang 1777 agod matilawan ang bag-o nga instrumento, nagdayaw gid sia. Wala magdugay, nagsulat sia sing mga musika para sa sini, nagkomposo sing di-magkubos sa 15 ka piyesa sa piano sa sulod lamang sang apat ka tuig! Apang, pila ka tuig sang ulihi, si Ludwig van Beethoven ang may daku nga bahin sa pagpasundayag sang kapasidad sining bag-o nga instrumento. Ginhimo niya ang piano nga daw buhi, halos ginapakanta ini. Amo ini ang instrumento nga ginahulat sang mga musikero, kag nag-umpisa sa pagguluwa ang mga musika nga puno sing emosyon. Si Frédéric François Chopin, “ang mamalaybay sang piano,” nagkabig sa sini subong himpit nga paagi sa pagpahayag sang mga panghunahuna kag balatyagon. Si Franz Liszt nagkomposo sing makakulunyag kag bag-ong mga musika nga naghimo sa piano nga kaangay sang isa ka orkestra. Ginpakunyag man niya ang mga tagpalamati paagi sa iya talalupangdon nga pagtokar.

Apang, indi makasarang ang puro kahoy nga kaha kag manipis nga mga kuwerdas sang piano sa matunog, kag puno sing balatyagon nga mga musika sang isa ka aktibo katama nga konsierto. Busa, ang mga manughimo nagdugang sing salsalon nga mga brace tubtob nakahimo sila sing isa lang ka molde nga kaha. Bangod sini sarang na sila makagamit sing mas madamol nga mga kuwerdas kag mas dakudaku nga mga martilyo agod makapatubas sing mas mabaskog nga tunog. Ang matingil nga tunog naremedyuhan paagi sa paghapin sa mga martilyo sing tela nga felt. Ang pagpabalasbas sa mas malaba nga mga kuwerdas sa ibabaw sang mas malip-ot nga mga kuwerdas nagpatahom sa tono kag nakakinot sing espasyo. Nahuman ang moderno nga piano kag pagkatapos sini madamo katama nga bantog nga mga pianista ang nagpuno sang mga konsierto sang mapagsik nga mga tumalambong nga nagahimud-os gid nga makabati sa nagadamo nga musika sang piano. Samtang, ang mga manughimo sing piano sa Europa kag Amerika nagpatubas sing tigdamo nga mga instrumento agod nga matuptupan nila ang kadamuon sang mga kostumer nga maluyag magbakal sing piano.

Bisan Diin May Piano

Sa panugod sang ika-20 nga siglo, ang kada pamilya didto nagbatyag nga dapat sila magtigayon sining bag-o nga simbulo sang kadungganan, bisan may nakahibalo man sa ila magtokar sa panimalay ukon wala. Ginapangita gid ang mga pianista agod maglingaw sa mga kostumer kag mga manuglakbay, mag-aman sing musika para sa bag-o nga inapa nga mga pelikula, kag agod tudluan ang madamo nga interesado magtuon. Pirme may piano sa pagtipontipon sang mga pamilya. Ginpasundayag sang mga bag-uhan ang ila kaugalingon nga mga musika. May bag-o pirme nga ginakomposo nga musika sang piano. Nanuhaytuhay man nga mga estilo ang naimbento—⁠⁠ang popular nga syncopated ragtime, ang mahinay nga ritmo sang blues, ukon ang sigesige nga kibo sang boogie-woogie.

Ang pag-usmod nag-abot pagkatapos sang una nga bug-os kalibutan nga inaway. Gikan sa pinakamataas nga produksion nga 600,000 sa bug-os nga kalibutan sang 1910, amat-amat nga nagnubo ang baligyaanay sang piano. Ginbuslan sang ponograpo, radyo, record player, kag sang ulihi sang telebisyon ang piano sa paghatag sing kalingawan sa puluy-an. Apang ang interes sang kalibutan sa piano wala nag-ugdaw sing bug-os. Ang bag-ong mga tukib sa teknolohiya pagkatapos sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II nagpukaw liwat sa interes sa piano. Sang 1980 nagsaka liwat ang produksion sa kapin sa 800,000. Ang mamag-an nga mga piano karon human sa plastik kag mga alloy, kag ang ila puti nga mga tiklado ginkulapan sang sintetiko nga materyal sa baylo sang tiposo. Ang Japan amo ang isa sa nagapanguna nga mga manughimo sing piano sa bug-os nga kalibutan, kag gin-abiabi man sang China ang piano nga ginakabig ini subong “ang reyna sang mga instrumento.”

Luyag Mo Bala Magtokar sing Piano?

Sa iban nga mga instrumento kinahanglan mo pa anay sing madamo nga ensayo antes ka makapatokar sing bisan isa lang ka tunog, apang tum-uka ang pila ka tiklado sang piano sa husto nga pagpasunod kag makahimo ka na gilayon sing musika! May mga tawo nga may abilidad sa pagtokar paagi sa pagpamati lamang. Apang, nasapwan sang kalabanan nga ang simple nga mga manwal nakatudlo gilayon sa ila sa pagtokar sing isa ka melodiya sa ila natuo nga kamot samtang ang wala ang nagaakompanyar. Hunahunaa lamang ang kalipay nga matigayon mo kon sarang mo matokar ang imo paborito nga sonata paagi sa bulig sang isa ka naimprinta nga piyesa! Pilion mo bala ang makapapagsik nga martsa, isa ka disente nga waltz, ukon ayhan isa ka paborito mo nga ballad? Mahimo tokaron mo ang mga ritmo sa Latin nga Amerika ukon ayhan ang pila ka jazz. Masadya gid kon updan ka sang isa ka abyan sa pagtokar! Handurawa man ang kalipay nga mahatag mo kon sarang mo maakompanyaran ang isa ka grupo sang mga abyan samtang nagakanta sila ukon nagatokar sang iban pa nga mga instrumento sa palibot mo. Nainspirar ka bala nga magtilaw sa pagtokar sang piano?

[Nota]

^ par. 3 Tan-awa ang Awake! sang Nobiembre 8, 2002, pahina 19-21.

[Kahon/Retrato sa pahina 21]

Ang Player Piano

Para sa mga tawo nga diutay lang ang nahibaluan sa keyboard, ang sabat amo ang player piano. Kombinasyon ini sang music box kag piano, ang mga tiklado sini nagasaka-panaug sa ila kaugalingon, ginapahulag ini sang mga buhobuho sa nagagiho nga rolyo sang papel. Sa nauna nga mga modelo sang dekada sang 1890, isa ka mekanismo sa atubangan sang piano ang nagatum-ok sa mga tiklado paagi sa kahoy nga mga tudlo samtang ang tawo nga nagapaandar sini nagasikad sa mga pedal. Ang bag-o nga mga modelo may mekanismo na nga daan sa sulod sang piano. Ang mas bag-o nga “reproducing piano” nagatokar sang aktual nga mga piyesa sang bantog nga mga pianista, kag ang ila narekord nga piano nga mga rolyo ginpatubas liwat agod ibaligya, kaangay sang modernong-adlaw nga mga CD ukon mga tape. Sang 1925, mas madamo pa nga player piano ang ginhimo sa Estados Unidos sangsa ordinaryo nga mga piano. Apang, bangod sang pag-abot sang radyo kag sang gramophone, nadula na ang player piano sang dekada 1930.

[Credit Line]

Culver Pictures

[Kahon/Diagram sa pahina 22, 23]

Kon Paano Nagapanghikot ang Grand Piano

Kapin sa 200 ka tuluparay nga metal nga mga kuwerdas nga hugot katama ang nagapatubas sing 88 ka nota. Ang malip-ot kag manipis nga mga kuwerdas nga madasig magkurog amo ang nagapatubas sing mataas nga mga nota, samtang ang malaba kag madamol nga mga kuwerdas, nga masami nga naburambudan sing saway, nagapatubas sing manubo nga mga nota. Ang tanan luwas lamang sa pinakamanubo nga mga nota ginapatubas sang duha ukon tatlo ka kuwerdas nga gintono sing pareho.

Kon tum-ukon sang nagatokar ang isa ka tiklado sang piano (1), may mga lever nga nagapahulag sa nahapinan nga martilyo agod iguon ang isa ukon kapin pa nga kuwerdas sinang nota sang tiklado kag gilayon nga nagaantad ini. Ang pag-unay sang tudlo sa tiklado nagaresulta sa padayon nga pagkurog sang mga kuwerdas kag ang tunog amat-amat nga nagakadula. Kon kuhaon gilayon sang nagatokar ang iya tudlo sa tiklado (2), may damper nga nagaipit sa kuwerdas agod magtinong ini. Kon tapakan ang natuo nga pedal sa tiil sang piano, ginapaantad sini ang tanan nga damper agod indi gilayon mag-untat ang tunog sang nagasinagunson nga mga nota.

Ang mga kuwerdas nagaagi sa mga pinanid nga kahoy nga ginatawag bridges (3), nga nakabit sa soundboard nga kahoy (4), nga nagakurog sa tono kag nagapabaskog gid sa kusog kag paglanog sang mga kuwerdas. Ang kahoy nga kaha sini nagapanghikot kaangay sang kahon sang speaker sa amo mas nagabaskog ang tunog.

Ang mga kuwerdas ginakabit sa molde nga salsalon nga kaha paagi sa asero nga mga pin (5). Ang kaha sang grand piano kinahanglan mabakod gid agod masarangan sini ang kahugot sang tanan nga kuwerdas nga makadala sing kabug-aton nga 30 ka tonelada.

[Diagram]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Damper

Kuwerdas

Martilyo

Natum-ok nga tiklado

Wala natum-ok nga tiklado

[Retrato]

Ang pinakauna nga piano ni Cristofori nga nabilin, 1720

[Credit Line]

MAGMATA!