Pagbantay sa Kalibutan

Spa Para sa mga Bata

Ang mga sentro para sa ikaayong lawas nga nagatanyag sing spa treatment sa mga bata nagadamo sa Alemanya kag sa iban pa nga lugar, report sang Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung. Bisan ang mga bata nga kuatro anyos pa lang makabaton na sing warm oil massage kag iban pa nga terapiya, wala labot sang mga kapritsuhan sa lawas. Nagapati ang pila ka eksperto nga ang motibo sini amo ang kuarta indi ang ikaayong lawas sang mga bata. Agod makakuarta, siling ni Peter Wipperman, direktor sang Hamburg Office of Trends, “ginaahat ang mga bata nga mangin hamtong.” Suno kay Dr. Christoph Kampmann, pangulo sang institusyon para sa mga bata sa Mainz University, ang isa nga ginakabalak-an amo nga “himuon sini ang mga bata nga mangin sobra ka independiente nga may minanggaranon nga panghunahuna, nga nagahunahuna lamang sang ila kaugalingon.” Sa baylo sang spa treatment para sa kinaandan nga mga balatian sang mga bata, “dapat magsakasaka sa mga kahoy kag maghinampang ang mga bata,” siling sang report. “Paagi sa sini malikawan nila ang mga problema sa postura, ganahan sila sa pagkaon, kag makatulog sing maayo.”

 Agrikultura nga Nagakinahanglan sing Madamo nga Tubig

“Ang Australia amo ang ginapuy-an nga kontinente nga may pinakadiutay nga tubig, apang kami ang nagagamit sang pinakamadamo nga tubig para sa isa ka tawo sa bug-os nga kalibutan,” siling sang pamantalaan nga Australian. Kada adlaw, ang Australia nagagamit sing promedyo nga 900 ka litro nga tubig sa kada tawo, ipaanggid sa 600 ka litro sa kada tawo sa Aminhan nga Amerika. “Setentay-singko porsiento sang tubig nga ginagamit sa Australia ang nagakadto sa irigasyon sa agrikultura,” siling sang report. Kinahanglan ang 1010 ka litro nga tubig agod makapatubas sing isa ka kilo nga trigo. Kinahanglan ang 600 ka litro nga tubig sa halalban sang mga baka agod makapatubas sing isa ka litro nga gatas. Kinahanglan man ang kapin sa 18,000 ka litro agod makapatubas sing isa ka kilo nga mantikilya kag 50,000 ka litro para sa isa ka kilo sang primera klase nga karne sang baka. Kinahanglan man ang madamo nga tubig sa industriya sang tela. Kinahanglan ang 5,300 ka litro nga tubig agod makapatubas sing isa ka kilo nga algudon, kag kapin sa 171,000 ka litro nga tubig ang kinahanglan agod makapatubas sing isa ka kilo nga delana. Ginbanabana nga 685,000 ka litro nga tubig ang ginagamit agod makahimo sing isa ka panapton nga delana.

Mas Mainit nga Panahon kag Pagdamo sang Ilahas nga mga Sapat

“Nagadamo na gid ang mga damang sa Australia, lakip ang makamamatay nga mga redback, kag ginahunahuna sang mga sientipiko nga ang pagtaas sang temperatura sang kalibutan may di-maayo nga epekto sa ilahas nga mga sapat,” report sang The Weekend Australian. Suno kay Dr. Robert Raven sa Queensland Museum, ang mga damang nga makaisa lang magboto sa isa ka tuig ginpaabot nga tatlo ukon apat ka beses nga magaboto sini nga tuig. “Ang mga damang nga gagmay pa kuntani sini nga tion nangin mga adulto na,” siling niya. “Naobserbahan namon nga nagadoble ang kalawigon sang kabuhi sang pila ka damang.” Nagapati ang mga manugpanalawsaw nga naapektuhan man sang mainit nga panahon ang mga pispis. Ang pamantalaan nagsiling: “Ang mga pispis subong sang forest kingfisher, nga normal nga nagaboto sing makaisa sa isa ka tuig, may duha na ka boto.” Ang mga pispis “mas temprano man nga nagaboto kag nagapauli halin sa pagpaligad sang tigtulugnaw sa Europa, nagapatimaan nga bug-os kalibutan ang pagbag-o.”

Natukiban ang Dugang Pa nga mga Bulan

Bangod sang nag-uswag nga teknolohiya, doble nga kadamuon sang mga bulan sa aton solar system ang natukiban sa sulod lamang sang anom ka tuig, suno sa ¿Cómo ves? nga magasin sa siensia sang National Autonomous University of Mexico. Sa paghingapos sang 2003, 136 ka bulan na ang natukiban nga nagalibot sa pito ka planeta​—⁠ang Mercury kag Venus lamang ang wala sing bulan​—⁠kag ginapaabot sang mga astronomo nga may matukiban pa sila. Ang Jupiter amo ang may pinakamadamo nga bulan (61), masunod amo ang Saturn (31), Uranus (27), Neptune (13), kag Mars (2). Ang Pluto kag ang Duta may tig-isa ka bulan.

Ang Kakapoy Mahimo Patimaan sang Atake sa Tagipusuon

Suno sa isa ka pagtuon, “ang di-kinaandan nga kakapoy kag kabudlayan sa pagtulog mahimo mga patimaan sang atake sa tagipusuon sang mga babayi,” report sang internasyonal nga edisyon sang The Miami Herald. Samtang 30 porsiento lamang sa mga babayi nga gin-obserbahan ang nagreport sing palanakit sa dughan subong patimaan, 71 porsiento ang nakabatyag sing di-kinaandan nga kakapoy kapin sa isa ka bulan antes sang atake sa tagipusuon. “Indi mapaathag kag indi kinaandan ang kakapoy,” siling ni Propesor Jean McSweeney sang University of Arkansas for Medical Sciences, nga nagsiling pa nga “para sa iban, grabe gid ini amo nga indi sila makatapos sa pagkaayo sang hapin sang katre kon indi anay magpahuway. . . . Ang balatian sa tagipusuon amo ang Num. 1 nga manugpatay sa mga babayi.” Sia nagsiling, “Kon mabuligan naton ang mga babayi nga temprano pa nila mahibaluan ang mga sintomas, mabulong naton sila kag malikawan ukon maawat naton ang atake sa tagipusuon.”

Pangamlig Batok sa Baha sa Venice

Ang Venice, Italya, nga natukod sa halos 120 ka isla sa Adriatic Sea, pirme ginabaha. Pagkatapos sang malawig nga mga pagtuon kag mga debate, gin-aprobahan sang gobierno sang Italya ang pagpatindog sing nabisagrahan nga mga lambay sa tatlo ka gibwangan sang linaw. Ang mga lambay amo ang 79 ka salsalon nga kahon, ang tagsa mga 30 metros kataas, 20 metros kalapad, kag 5 metros kadamol. Sa normal nga kahimtangan ini nga mga kahon pun-on sing tubig agod magdapat sa letso sang dagat, sa amo indi mangin sablag sa pag-agi sang mga sakayan kag sa paghunas kag pagtaub. Apang kon manug-abot ang baha, ang mga kahon bombahan sing hangin. Nian magalutaw ang mga kahon. Bangod nagaipingay, ini nga mga kahon mangin isa ka malaba nga lambay agod indi magsulod ang tubig-baha. Ginapaabot nga magamit na ini nga lambay sa 2011.

Balita Tuhoy sa Panigarilyo

• “Natukiban sang mga manugpanalawsaw nga ang pagdumili sa pagpanigarilyo sa mga ilimnan, restawran kag iban pa nga mga duog sang negosyo sa Helena, Montana, may labot sa halos 60% nga pagdiutay sang mga naospital bangod sang atake sa tagipusuon sa sulod sang anom ka bulan nga pagdumili,” report sang The Wall Street Journal. Sang gindula sang isa ka lokal nga korte ang pagdumili sa pagpanigarilyo, ang kadamuon sang gin-atake sa tagipusuon nagbalik sa una nga kadamuon. “Mabakod ini nga pamatuod nga dapat likawan ang paghaklo sa aso halin sa mga nagapanigarilyo,” siling sang doktor sa tagipusuon nga si Sidney Smith.

• “Ang mga gobierno sa mga estado, nga amo anay ang pinakadaku nga kaaway sang industriya sang sigarilyo, yara na sa tumalagsahon nga posisyon: Handa sila sa pagsalbar sa pinakadaku nga pabrika sang sigarilyo sa pungsod,” siling sang Journal. Ang rason? Nagdesisyon ang isa ka huwes nga dapat magbayad ang kompanya sing $12 bilyones agod iapelar sa korte ang isa ka kaso. Bangod sini, mapilitan ang kompanya nga magdeklarar nga naputo, kag indi na sini mabayaran ang binilyon ka dolyar nga balayran sa gobierno nga ginkasugtan sa nagligad nga kaso. Ang mga gobierno sa mga estado “nagdepende na sa kuarta, nga nagabulig sing daku sa badyet sang madamo nga estado,” siling sang artikulo. Bangod sini, “naghingagaw ang mga estado sa pagsuporta sa kompanya.” Duha ka semana sang ulihi ginbaliskad sang huwes ang iya desisyon kag gintugutan ang kompanya nga magbayad sing mas gamay nga kantidad.