Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Paano Ko Malikawan ang Seksuwal nga Paghuliray Antes sang Kasal?

“Sa edad nga 19, nakahulid na ako sa isa ka solterito nga nakilala ko sa eskwelahan. Indi ko masugid kon daw ano kalain sang akon ginbatyag. Pagkatapos sadto, nagbatyag ako nga wala sing kabilinggan.”​—⁠Laci.⁠ *

“PALAGYO kamo gikan sa pagpakighilawas,” sugo sang Biblia. (1 Corinto 6:18) Apang, pila lamang ka pamatan-on karon ang daw handa sa pagtuman sa pinamulong sang Biblia kag nagalikaw sa seksuwal nga paghulid antes sila makasal. Ang iban, kaangay ni Laci, nagpadala sa ila mga kailigbon kag nag-antos sang kasakitan kag natublag nga konsiensia.

Matuod, indi mahapos ang pagpugong sa seksuwal nga mga handum. Subong sang ginasiling sang libro nga Adolescent Development, ang mga pagbag-o sa hormon sang paghinupang di-malikawan nga nagaresulta sa “pagbaskog sang seksuwal nga mga handum.” Si Paul nagbaton, “Kon kaisa, ang seksuwal nga buhat nagasulod sa akon hunahuna nga wala sing bisan anong maathag nga kabangdanan ukon rason.”

Apang, ang propesor sa pediatrics nga si Howard Kulin nagsiling: “Isa ini ka simple nga pagpatiko, nga ipabangod sa mga hormon lamang ang panimuot [sang nagasinultero ukon nagadinalaga].” Ginapaathag niya nga may papel man ang pagpakig-angot sa iban. Sa pagkamatuod, ang sosyal nga mga kabangdanan​—⁠ilabi na ang impluwensia sang mga katubotubo​—⁠makabuluyok gid.

Sa iya libro nga A Tribe Apart, ang manunulat nga si Patricia Hersch nagsiling nga “ang mga pamatan-on nagatukod sang ila kaugalingon nga komunidad. . . . Indi lamang ini grupo sang mga magkatubotubo, nangin isa ini ka katilingban nga napain [gikan sa mga hamtong] nga may kaugalingon nga mga talaksan, mga prinsipio, kag mga pagsulundan.” Apang, ang “mga prinsipio” kag “mga pagsulundan” sang madamo nga pamatan-on karon masami nagapalig-on nga pasundan ang seksuwal nga mga handum, sa baylo nga kontrolon ini. Sa amo, madamo ang ginaipit nga tilawan ang seksuwal nga paghuliray antes sang kasal.

Walay sapayan sini, ang Cristianong mga pamatan-on maalamon kag determinado nga nagalikaw sa tanan nga porma sang pagpakighilawas, nga nakahibalo nga ginapakamalaut ini sang Dios subong isa sa “mga buhat sang unod.”⁠ * (Galacia 5:19) Apang, paano ka makapabilin nga putli sa atubangan sang mabaskog nga mga pag-ipit?

Pangitaa ang Maalam nga mga Kaupod

Talalupangdon nga bisan pa ang mga pag-ipit sang iban makaimpluwensia sa imo sing negatibo, ang maayo nga mga abyan makaimpluwensia sa imo sing positibo. Nahisuno ini sa ginasiling sang Biblia:  “Sia nga nagalakat upod sa maalam nga mga tawo magaalam.” (Hulubaton 13:20; 1 Corinto 15:33) Ang isa ka report gikan sa World Health Organization (WHO) nagsiling nga “ang mga nagasinultero ukon nagadinalaga nga may maayo nga kaangtanan sa ila mga ginikanan, sa iban pa nga mainulikdon nga mga adulto, kag mga katubotubo” kag “ginahatagan sing kalig-unan kag mga limitasyon . . . wala sing tanto nga huyog sa paghimo sing seksuwal nga buhat.”

Ang maayo nga kaangtanan sa imo mga ginikanan makapaladya gid. Si Joseph naghinumdom, “Nakabulig gid ang akon mga ginikanan agod mapamatukan ko ang mga pag-ipit nga magtilawtilaw sa sekso.” Ang diosnon nga mga ginikanan makahatag gid sing kalig-unan kag mga limitasyon para sa imo nga napasad sa Pulong sang Dios. (Efeso 6:​2, 3) Sakdagon ka nila sa imo mga panikasog nga magpabilin nga putli.

Matuod, mahimo nga masaw-ahan ka sa primero sa pagpakighambal sa ila tuhoy sa seksuwal nga mga butang. Apang ayhan makibot ka nga nahangpan gid nila ang imo ginabatyag. Kay man, nangin pamatan-on man sila anay. Gani, ginalaygayan ni Sonja ang iban nga mga pamatan-on, “Magpalapit sa inyo mga ginikanan, kag indi magkahuya sa pagpakighambal sa ila tuhoy sa sekso.”

Kamusta kon ang imo mga ginikanan wala nagasunod sa mga talaksan sang Biblia? Bisan pa ginatahod mo sila, mahimo nga kinahanglan mo ang pila ka panuytoy gikan sa indi mo pamilya. Si Paul, nga ginkutlo kaina, nagsiling, “Nabuligan ako sing daku sa sini sang hamtong nga Cristianong mga mag-asawa.” Si Kenji, isa ka dalagita nga ang iloy di-tumuluo, nagsiling man, “Nagapangayo gid ako sing laygay sa mga hamtong nga makapalig-on sa espirituwal.” Apang nagpaandam sia, “Ginalikawan ko ang mga wala sing mabakod nga mga talaksan sa moral, bisan pa ginasiling nila nga pareho kami sing relihioso nga pagtuluuhan.”

Kon kaisa, ayhan kinahanglan nga maghalong ka sa imo ginapakig-updan sa sulod sang Cristianong kongregasyon. Ang Biblia nagapahanumdom sa aton nga sa bisan anong daku nga grupo, masami nga may yara pila nga wala nagagawi sing dungganon. (2 Timoteo 2:20) Ano ang himuon mo kon matukiban mo nga ang pila ka pamatan-on sa inyo kongregasyon “nagahinago kon ano sila”? (Salmo 26:4) Likawi ang suod nga pagpakig-upod sa ila, kag pangitaa ang mga abyan nga magasakdag sang imo determinasyon nga magpabilin nga matinlo sa moral.

Sikwaya ang Makahalalit nga Propaganda

Dapat ka man manikasog nga amligan ang imo kaugalingon batok sa nagabaha nga seksuwal nga mga laragway kag pagpalahidlahid sa sekso nga makita sa mga libro, magasin, video sa musika, mga hampang sa video, pelikula, kag sa Internet. Ginalaragway sang media ang seksuwal nga paghuliray antes sang kasal subong makagalanyat, makalilipay, kag wala sing peligro. Ang epekto? Si Kenji, nga ginkutlo kaina, nagbaton: “Nagtan-aw ako sing palaguaon nga ang sekso ginkabig nga kinaandan kag nagapadaku sing homoseksuwalidad. Bangod sini, nalipatan ko kon daw ano ka serioso ang pagtamod ni Jehova sa sining mga butang.”

Ang matuod amo, masami nga tuso nga ginatakpan sang bantog nga mga kalingawan ang indi maayo nga mga resulta sang seksuwal nga paghuliray antes sang kasal​—⁠kontra sa buot nga pagbusong, temprano nga pag-asawahay, kag mga balatian nga ginaliton paagi sa seksuwal nga paghuliray. Gani indi magpadala sa mga “nagasiling nga ang maayo malaut kag ang malaut maayo.”​—⁠Isaias 5:20.

Dumduma ang ginasiling sang Hulubaton 14:15: “Ang bisan sin-o nga di-eksperiensiado nagatuo sa tagsa ka pulong, apang ang isa nga maalam nagabinagbinag sang iya mga tikang.” Kon makakita ka sing mga laragway nga nagapalig-on sang seksuwal nga mga buhat ukon nagapukaw sing gana sa sekso samtang nagabasa, nagatan-aw sa Internet, ukon nagatan-aw sing telebisyon, maghulag gilayon! Itakop ang libro, patya ang kompyuter, ukon halina ang estasyon  sang telebisyon! Dayon isentro ang imo igtalupangod sa iban nga butang​—⁠sa butang nga mapuslanon. (Filipos 4:8) Sa paghimo sini, matapna mo ang malain nga mga handum antes ini maglambo.​—⁠Santiago 1:​14, 15.

Likawi ang Makapakompromiso nga mga Kahimtangan

May gina-date ka bala? Kon amo, dapat ka maghalong. Ang Biblia nagapaandam sa aton: “Ang tagipusuon malimbungon labaw sa tanan nga butang kag makatalagam.” (Jeremias 17:9) Ang pagpakita sing pagpalangga mahapos nga mangin sayop nga seksuwal nga buhat. Himua ang makatarunganon nga pagpangandam, subong sang pag-upod sing nagakabagay nga tsaperon ukon mag-date upod sa maayo nga mga grupo. Likawi nga magkamohanon lang sa makasululay nga kahimtangan.

Apang, ayhan kalaslon na ikaw kag nagabatyag nga ang pila ka pisikal nga pagpakita sang pagpalangga nagakaigo. Bisan pa subong sini, ang isa ka report sang WHO nagapaandam: “Kon malapit na ang kasal, ang seksuwal nga paghulid antes sang kasal daw nagakatabo sa kalabanan nga babayi, bisan sa konserbatibo nga mga duog ukon kahimtangan.”⁠ * Busa, butangi sing limitasyon ang pagpakita sing pagpalangga kag sa amo maamligan mo ang imo kaugalingon batok sa kasakitan.

Bisan pa nga daw makapakibot, madamo nga pamatan-on​—⁠ilabi na ang mga dalagita​—⁠ang ginapilit ukon ginapuersa sa seksuwal nga paghuliray. Suno sa isa ka pagtuon, “60 porsiento sang mga nagadinalaga sa Estados Unidos nga nakapakighulid antes mag-15 anyos ang naghimo sini nga kontra sa buot.” Masami nga ginapuersa sila sang mga tawo nga nagabiktima sa ila. (Manugwali 4:1) Halimbawa, ginasugiran kita sang Biblia nga ang anak nga lalaki ni Hari David nga si Amnon ‘naghigugma’ sa iya utod sa amay nga si Tamar kag paagi sa paglimbong ginpilit niya si Tamar nga maghulid sa iya.​—⁠2 Samuel 13:​1, 10-​16.

Wala ini nagakahulugan nga imposible nga matapna ang paglugos ukon pilit nga paghulid. Paagi sa pagkaalisto sa katalagman, paglikaw sa makapakompromiso nga mga kahimtangan, kag paghulag gilayon kon may katalagman, daku ang imo mahimo agod maamligan ang imo kaugalingon.⁠ *

“Bug-usa” ang Imo Tagipusuon

Ginalauman namon nga ang mga panugda nga ginbinagbinag naton diri magabulig sa imo sa pagpakigbato nga magpabilin nga putli. Apang, kon ano ang yara sa imo tagipusuon amo gid ang magapat-od sang imo paggawi. Si Jesus nagsiling nga “gikan sa tagipusuon nagagikan ang . . . mga pakighilawas.” (Mateo 15:19) Gani, dapat mo pamatukan ang huyog nga mangin ‘indi bug-os ang tagipusuon’ (maalabaab) ukon ‘doble sing tagipusuon’ (salimpapaw) sa sining importante gid nga hulusayon.​—⁠Salmo 12:⁠2; 119:113.

Kon mabatyagan mo nga nagaluya ang imo determinasyon ukon may nagasumpakilay sa imo tagipusuon, magpangamuyo subong sang ginhimo ni David sang nagpakitluoy sia: “Bug-usa ang akon tagipusuon sa pagkahadlok sa imo ngalan.” (Salmo 86:11) Pagkatapos, manghikot suno sa imo pangamuyo paagi sa pagtuon sa Biblia kag sa mga publikasyon nga napasad sa Biblia kag sa pag-aplikar sang imo natun-an. (Santiago 1:22) Si Lydia nagsiling, “Napahulag ako nga pamatukan ang seksuwal nga mga pagsulay paagi sa pagdumdom pirme nga ‘wala sing makihilawason ukon di-matinlo nga tawo nga may panublion sa ginharian sang Dios.’ ”​—⁠Efeso 5:5.

Ang paglikaw sa seksuwal nga paghuliray antes sang kasal mahimo nga indi mahapos. Apang sa bulig ni Jehova, mahuptan mo nga putli ang imo kaugalingon kag mahilway mo ang imo kaugalingon kag ang iban sa daku nga kasakit kag pag-antos.​—⁠Hulubaton 5:8-12.

[Mga nota]

[Retrato sa pahina 17]

Ang pagpakighambal sang imo balatyagon sa imo mga ginikanan makabulig sa imo sa pagpabilin nga putli

[Retrato sa pahina 18]

Ang pag-“date” upod sa maayo nga grupo makaamlig