Pagbantay sa Kalibutan

Makahalawhaw nga mga Pagkananuhaytuhay sa Kadagatan

“Kapin sa 30 ka bag-o nga mga espesyi kada semana ang nadiskobrehan karon sang internasyonal nga mga biologo sa dagat,” siling sang Aleman nga pamantalaan nga Leipziger Volkszeitung. Ining pahibalo ginhimo subong bahin sang unang progresibo nga report sa Census of Marine Life, isa ka napulo-ka-tuig nga proyekto nga nagsugod sang 2000, nga naglakip sa mga 300 ka sientipiko gikan sa 53 ka nagkalainlain nga pungsod. Ang mga manugpanalawsaw nagapati nga “may kapin sa duha ka milyon ka espesyi sang sapat kag tanom sa kadagatan,” siling sang pamantalaan. “Kapin sa 95 porsiento sang mga espesyi sang sapat sa kadagatan ang mahimo nga wala pa madiskobrehan.”

Paglandas sang Pagkaatrasado

Isa ka pungsudnon nga kampanya tuhoy sa pag-abot sa husto nga oras ang ginhimo sa Ecuador. Suno sa magasin nga The Economist, ginabulubanta nga, magluwas sa kabudlayan nga ginatuga sini, ang pagkaatrasado nagapierde sa Ecuador sing $742 milyones kada tuig​—⁠4.3 porsiento sang kabilugan nga kita sang produkto sa pungsod. “Kapin sa katunga sang publiko nga mga okasyon ang nagasugod sing atrasado,” siling sang report. Ang kampanya sa pag-abot sing temprano medyo nagmadinalag-on. “Ang mga atrasado mag-abot wala ginapatambong sa mga miting,” siling sang The Economist, kag ang “isa ka lokal nga pamantalaan nagalista kada adlaw sang mga opisyal sang gobierno nga naulihi sa mga kahiwatan.”

Ang mga Pamatan-on kag ang Paggamit sing Kompyuter

Suno sa report sang Departamento Sang Edukasyon sa Estados Unidos, sa sina nga pungsod “mga 90% sang mga tawo nga nagapangidaron sing 5 tubtob 17 ang nagagamit sing mga kompyuter kag 59% sa ila ang nagagamit sing Internet​—⁠ang kataason nga sa duha ka kaso, mas mataas sangsa mga adulto,” paathag sang The Wall Street Journal. Ang paggamit sing kompyuter nagasugod sing temprano. “Mga tatlo ka bahin sang kabataan ang nagagamit na sing mga kompyuter sa edad nga lima, kag ang kalabanan nagagamit sing Internet sa edad nga siam,” subong sang ginapakita sang report. Samtang kapin sa katunga sang mga lamharon ang nagagamit sang Internet sa pagpakig-angot sa mga abyan ukon sa paghampang, “halos 75% porsiento ang nagagamit sing Internet agod mabuligan sa mga asaynment sa eskwelahan,” komento sang Journal. “Ang mga bata nga babayi, nga wala pa lang madugay nagahinguyang sing mas diutay nga tion sa paggamit sing mga kompyuter kag Internet, ang nagahinguyang na karon sing pareho nga tion sa mga bata nga lalaki.”

Makapapagros nga Pagkaon sang mga Griego

“Ginpanilagan sang mga sientipiko sa Harvard kag sa University of Athens Medical School ang mga batasan sa pagkaon sang 22,043 ka Griego sa sulod sang halos apat ka tuig kag nasapwan nila nga ang pagkaon sa Mediteraneo nagapanubo sang risgo nga mapatay gikan sa kanser kag balatian sa tagipusuon sing 25% ukon kapin pa,” report sang Readers Digest. “Ang mga Griego nagakaon sing madamo nga mga liso, mga prutas, mga utanon, mga legume, cereal kag lana sang olibo, madamo nga isda, haganhagan nga kadamuon sang hinimo sa gatas nga pagkaon kag alkohol, kag pila ka karne.” Ang mga benepisyo sa panglawas sang tradisyunal nga pagkaon sa Mediteraneo masami nga talalupangdon.

Makaluluoy nga mga Kabataan sa Kalye

Bangod sang kapigaduhon, kapin sa isa ka milyon ka Polaco nga kabataan ang nagahimo sing krimen sa kalye, siling sang magasin nga Wprost. Masami nga 8 tubtob 15 anyos ang ila pangidaron, kag “sila na ang nagabuhi sang ila pamilya,” nagabayad sang arkila kag nagasagod sa ila gutom nga mga utod​—⁠nagahatag pa gani sing kuarta sa nagiyan-sa-alkohol nga mga ginikanan. Bisan pa nga sa primero makakuarta sila sa legal nga paagi, ang kalabanan nangin “makawat, manugbaligya sing droga kag alkohol, manugkilkil sa ila mga katubotubo, kag pampam.” Suno kay Marek Liciński sang Powiślańska Social Foundation, “ang labing daku nga problema nga ginaatubang sining mga kabataan indi amo ang kasingki ukon ang krimen; ini amo nga wala sila sing duog nga mapuy-an nga may kalig-unan ukon may masaligan nga mga tawo.”