Wala Pirme sa Balay nga mga Amay​—​Nagalala nga Problema

DUGANG kag dugang pa nga mga amay ang nagabiya sa ila mga pamilya. Sa paghingapos sang dekada 1990, gintawag sang pamantalaan nga USA Today ang Estados Unidos subong “ang lider sa kalibutan sa mga pamilya nga wala sing amay.” Apang, ang wala pirme sa balay nga mga amay isa ka problema sa bug-os nga kalibutan.

Sa Brazil, ginpakita sang report sa sensus sang tuig 2000 nga 11.2 milyones sa kabilugan nga 44.7 milyones ka pamilya ang ginadumalahan sang mga babayi. Sa Nicaragua, 25 porsiento sang mga kabataan ang nagapuyo upod sa ila iloy lamang. Sa Costa Rica, ang kadamuon sang kabataan nga wala ginakilala sang ila mismo amay nagdugang sang dekada 1990 halin sa 21.1 porsiento tubtob sa 30.4 porsiento.

Ginapakita sini nga mga estadistika sang tatlo ka pungsod ang nagakatabo sa bug-os nga kalibutan. Binagbinaga ang isa pa ka aspekto sang problema tuhoy sa wala pirme sa balay nga mga amay.

Upod sa Pamilya Apang Indi Makita

Tan-awa palihug ang kahon nga “Tay, San-o ka Mabalik?” Si Nao nga karon 23 anyos na, nagtu-ad: “Antes ako magsugod sa pag-eskwela sa elementarya, talagsa ko lang makita si Tatay. Isa ka bes sang manuglakat na sia, nagpakiluoy ako sa iya, ‘Mabalik ka pa no?’ ”

Ang mga relasyon sa sulod sang pamilya kaangay sang kay Nao sa iya amay amo ang nagpahulag sa Polaco nga manunulat nga si Piotr Szczukiewicz sa pagsiling: “Ang amay amo ang daw importante gid nga kulang sa pamilya.” Matuod, madamo nga amay ang nagapuyo upod sa ila pamilya kag nagasustento sa ila. Apang, subong sang ginsiling sang Pranses nga magasin nga Capital, “madamo gid nga amay ang kontento na sa pagsuplay sing pagkaon, apang indi maayo nga mga manunudlo.”

Masami nga ang kahimtangan amo nga ang amay upod sa pamilya apang wala sia nagasapak sa kabuhi sang iya mga anak. Lain nga butang ang iya ginapensar pirme. “Bisan pa presente [ang amay] sa pisikal,” siling sang Pranses nga magasin nga Famille chrétienne, “mahimo nga wala sia sa sikolohikal nga paagi.” Ngaa madamo gid nga amay karon ang wala pirme sa ila pamilya sa mental kag sa emosyonal nga paagi?

 Subong sang ginpaathag sa bag-o lang nasambit nga balasahon, ang rason gid amo nga “wala niya mahangpan ang katungdanan sang isa ka amay ukon bana.” Suno sa pagtamod sang madamo nga amay, ang katungdanan sang isa ka maayo nga amay amo lamang ang pagdala sing bastante nga sueldo sa pamilya. Suno sa Polaco nga manunulat nga si Józef Augustyn, “madamo nga amay ang nagahunahuna nga maayo sila nga mga ginikanan bangod nagahatag sila sing kuarta sa ila pamilya.” Apang bahin lamang ini sang responsibilidad sang isa ka amay.

Ang matuod amo, indi ang kuarta nga ginakita niya ukon ang balor sang regalo nga ginahatag niya sa ila ang ginabasehan sang mga kabataan sang ila pag-apresyar sa ila amay. Sa baylo, ang luyag gid sang mga kabataan​—⁠labaw pa sa materyal nga mga regalo​—⁠amo ang gugma, tion, kag atension sang ila amay. Amo ini ang importante gid sa ila.

Kinahanglan ang Pag-usisa Liwat

Suno sa report sang Japanese Central Council for Education, “dapat usisaon liwat sang mga amay ang ila estilo sang pagkabuhi, nga ginahugod sing sobra sa trabaho.” Ang pamangkot amo, Handa bala ang amay magpasibu para sa iya mga anak? Ginreport sang Aleman nga pamantalaan nga Gießener Allgemeine ang isa ka pagtuon diin kalabanan sang mga amay nga gin-interbyu nangindi nga unahon ang ila mga anak sangsa ila karera.

Mahimo nga masaklaw gid ang mga pamatan-on sang daw indi pag-ulikid sang ila amay sa ila. Si Lidia, nga karon 21 anyos na, makadumdom gid kon ano ang iya amay sang bata pa sia sa Poland. Nagpaathag sia: “Wala gid sia nagapakigsugilanon sa amon. Ginapabay-an lang niya kami. Wala sia makahibalo nga nagapaliwaliwa ako sa mga diskuhan.” Sing kaanggid man, si Macarena, 21 anyos nga taga-Espanya, nagsiling nga sang bata pa sia, ang iya amay “nagalakat kada talipuspusan sang semana upod sa iya mga abyan agod maglipaylipay, kag pila ka beses nga wala sia makapauli sing pila ka adlaw.”

Kon Ano ang Dapat Unahon

Mahimo nahibaluan sang kalabanan nga mga amay nga diutay lamang nga tion kag atension ang ginahatag nila sa ila mga anak. Ang isa ka Hapon nga amay nga may tin-edyer nga anak nga lalaki nagsiling: “Mahangpan kuntani sang akon anak ang akon kahimtangan. Sia pirme ang ginahunahuna ko, bisan masako ako.” Apang, malubad bala ang problema sang paghandum lamang nga mahangpan kuntani sang isa ka bata kon ngaa wala pirme ang iya amay?

Indi ini maduhaduhaan​—⁠kinahanglan gid ang matuod nga panikasog, huo ang sakripisyo, agod mahatag ang mga kinahanglanon sang isa ka bata. Maathag nga indi mahapos ihatag ang gugma, tion, kag atension nga ginakinahanglan gid sang mga kabataan. Nagsiling si Jesucristo: “Ang tawo mabuhi, indi lamang sa tinapay [ukon, materyal nga pagkaon].” (Mateo 4:4) Matuod man nga ang mga kabataan indi magdaku sing madinalag-on paagi lamang sa materyal nga mga butang. Subong amay, handa ka bala nga isakripisyo ang butang nga hamili gid sa imo​—⁠ang imo tion ukon ayhan ang pag-asenso pa gani sang imo karera​—⁠agod lamang makaupod mo ang imo mga anak?

Ang Mainichi Daily News sang Pebrero 10, 1986, nagsugid tuhoy sa isa ka amay nga nakarealisar kon daw ano gid ka importante ang iya mga anak. Nagreport ini: “Ang isa ka mataas nga ehekutibo sang Japanese National Railways (JNR) nagdesisyon nga magresayn sa baylo nga mabulag sa iya pamilya.” Pagkatapos, ginbalikwat sang pamantalaan ang ehekutibo nga nagsiling: “Ang trabaho sang puno nga direktor sarang matigayon sang bisan sin-o. Apang ako lamang ang amay sang akon mga anak.”

Sa pagkamatuod, ang una nga tikang agod ang isa mangin maayo nga amay amo ang iya paghibalo kon ano nga sahi sang amay ang ginakinahanglan sang iya mga anak. Usisaon naton kon ano ang nadalahig agod mangin subong sina nga sahi sang amay.

[[Kahon sa pahina 3]

“Tay, San-o ka Mabalik?”

Amo ina ang ginpamangkot sang singko anyos nga si Nao, isa ka Haponesa nga bata nga babayi, sa iya amay sang manuglakat sia pakadto sa trabaho isa ka adlaw. Bisan pa nagapuyo sia sa ila balay, talagsa lang sia makita ni Nao. Tulog na si Nao kon mag-abot sia halin sa iya trabaho kag tulog pa si Nao kon maglakat sia pakadto sa trabaho.