Espirituwal nga Lider Anay Ako sang Kickapoo

PANUGIRON NI BOB LEE WHITE, SR.

Natawo ako sa isa ka “wickiup,” magamay nga payagpayag sang Tumandok (Indian) nga mga Amerikano nga ang salog mga panit sang kahoy kag tabun-ak, sa McLoud, Oklahoma, E.⁠U.⁠A., sang 1935. Ang akon ngalan sa Kickapoo⁠⁠ * nga Indian Pay-MEE-Ton-Wah, nga nagakahulugan sing “Nagailig nga Tubig.” Bata pa ako nga nagsugod sa espirituwal nga pagkabuhi sang mga Indian. Paano ini natabo?

ANG amay sang akon iloy, kaangay sang iya lolo, amo ang espirituwal nga lider sang tribo sang Kickapoo sang pamilya Tubig (Water clan) sang Tumandok nga mga Amerikano sa Oklahoma sa sulod sang madamong tinuig. Sang napatay sia nga wala sing anak nga lalaki, nagdesisyon ang 12 ka lider, ukon mga gulang, sang pamilya nga ang kamagulangan nga anak nga lalaki sang kamagulangan nga anak nga babayi sang ila napatay nga espirituwal nga lider amo ang magabulos. Ako ining anak nga lalaki.

Kon Paano Ako Nangin Espirituwal nga Lider

Kinaandan nga ginasugdan sang bag-o nga espirituwal nga lider ang iya katungdanan sa edad nga 30 anyos sa tapos sia makapuasa, nga sa sini nga tion makakita sia sing mga palanan-awon ukon mahantop niya kon paano tumanon ang iya espirituwal nga mga katungdanan. Bata pa, gintudluan na ako sang tradisyunal nga relihion sang Kickapoo. Napanubli ko ang relihioso nga mga panapton kag ang MEE-shon, ukon ang sagrado nga pinutos. Ginatawag ini kon kaisa nga pinutos nga bulong kag koleksion ini sang relihioso nga mga gamit nga ginputos sa panit sang sapat. Mga 60 sentimetros ang kalabaon sini kag medyo tipulon kaangay sang bola sang rugby football. Pirme ako sa labing balaan nga bahin sang ila espirituwal nga tolda, diin nagapamati ako sa pagpahayag sang mga lider sang tribo. Gani pamatan-on pa ako sang nangin bag-o nga espirituwal nga lider sang tribo sang Kickapoo.

Nagtudok sing maathag ining tanan nga detalye sa akon hunahuna subong bata. Bangod wala ginasulat ini nga mga sekreto, sa akon lamang natugyan ang relihioso nga mga tradisyon sang madamo nga kaliwatan. Kon gintuman ko sadto ang ginpangabay sa akon sang mga lider sang pamilya, mahimo nga nagtener  ako sa tribo, nga nagadumala sa tanan nga relihiosong hilikuton tubtob sa karon.

Apang, nag-eskwela ako sa Kansas. Nabalaka sa sini ang mga gulang, kay nahadlok sila nga basi maimpluwensiahan ako sang kultura sang indi Tumandok nga mga Amerikano. Sa tapos makaeskwela, nagkadto ako sa Los Angeles, California, diin nagkit-anay kami liwat sang akon nobya nga si Diane nga kilala ko halin pa sang bata. Ang iya Indian nga ngalan Tu-NO-Thak-Quah, ukon Nagaliso nga Oso, sang pamilya Oso (Bear clan). Madugay na nga mag-abyan ang amon mga iloy kag mga lolo. Nagpakasal kami sang Septiembre 1956. Nagdaku man si Diane nga relihiosa. Ginpakilala sang iya lolo ang Peyote nga relihion sa tribo sang Kickapoo.​—⁠Tan-awa ang kahon sa pahina 22.

Ang Peyote nga Relihion

Madamo nga tribo sang mga Indian sa karon ang nagasunod sa Peyote nga relihion. Si Quanah Parker (mga 1845-1911), isa ka espirituwal nga lider kag pangulo sang grupo sang Comanche Kwahadi, ang “ginhalinan kag nagpalapnag sang peyote nga relihion sa Teritoryo sang mga Indian.” (The Encyclopedia of Native American Religions) Paagi sa pagpahibalo nga may epekto sa hunahuna kag makabulong kuno ang peyote cactus, nakumbertir niya sa Peyote nga relihion ang madamo nga mga tribo sang mga Indian sa Aminhan nga Amerika. Gani, sa Kickapoo, kaangay sa iban pa nga tribo, magkaupod ang tradisyunal kag Peyote nga mga relihion.

Naganyat sa Hollywood

Sang didto ako sa Los Angeles, nangin aktibo ako sa mga grupo kag katilingban sang mga Indian, kag nangin presidente ako sa pila sini. Lakip sa sini ang Drum and Feather Club, Indian Bowling Association, kag National Indian Athletic Association. Isa man ako sa mga direktor sa Indian Center sa Los Angeles.

Nakilala ko ang pila ka artista sa Hollywood. Lakip sa ila amo si Iron Eyes Cody, bantog sa serbisyo publiko nga mga anunsio sa telebisyon tuhoy sa ekolohiya, kag si Jay Silverheels, nga nag-arte subong ang Indian nga si Tonto sa palaguaon sa telebisyon nga The Lone Ranger. Ang labing talalupangdon sa mga sine nga naggua ako amo ang Westward Ho, the Wagons! nga ang artista amo si Fess Parker, kag ang Pardners, nga ang mga artista amo sanday Dean Martin kag Jerry Lewis.

Nagtrabaho man kami ni Diane sa Disneyland. Nagaarte ako sa dies minutos nga drama kada oras sa bug-os nga adlaw. Siling ni Diane nga nagayuhum: “Ang akon lamang obra amo ang pagsuksok sang bayo sang Indian kag paglibotlibot sa mga kadam-an sa bug-os nga adlaw.”

Tuhay nga Pamaagi sa Espirituwal

Sang 1962, nasugilanon si Diane sang isa ka Saksi ni Jehova nga naghatag sa iya sing gamay nga pulyeto. Nagbalikbalik ang Saksi, apang pirme nagapamalibad si Diane. Sang ginpamangkot sia sang Saksi kon gusto niya nga indi na sia magbalik, sa iya hunahuna daw masiling si Diane, ‘Huo! Huo!’ Apang bangod luyag niya mangin maayo sa iya, nagsiling sia: “Abaw, indi! Indi!” Gani padayon sia nga ginduaw. Ginasugiran niya ako pirme sang iya natun-an. Kon malipatan niya nga sambiton ini, nagapamangkot ako: “Nag-abot  bala ang babayi nga Saksi ni Jehova? Ano ang ginsiling niya?”

Isa ka bes ginsambit sang babayi kay Diane nga may pinasahi nga pamulongpulong sa isa ka miting sang mga Saksi ni Jehova sa Los Angeles Forum. Sia na lang kuno ang mabantay sa amon apat ka bata agod makapamati kami sa pamulongpulong. Bangod abi ni Diane indi ko gusto magkadto, wala gid niya ini ginsugid sa akon. Apang bangod sang padayon nga paghingyo sang Saksi, ginsugiran ako ni Diane. Nakibot sia sang nagsiling ako: “Buot mo silingon makadto sia diri kag bantayan ang mga bata kag pakan-on sila? Ini nga Amerikana?”

Sa amo nagtambong kami sa miting sa una nga tion sang 1969. Wala ko nahangpan ang tanan nga ginsiling sa plataporma. Apang, nagdayaw gid ako sa pag-organisar​​—⁠⁠kon paano ginpakaon ang 20,000 ka tawo sa malip-ot lamang nga tion paagi sa ila boluntaryo nga kahimusan sa kapiterya. Natalupangdan ko man nga wala sing pagpasulabi sa rasa​​—⁠⁠ang mga tawo nga itom kag puti nagatawganay sing utod.

Sang Agosto 1969, nagtuon ako sang Biblia upod sa mga Saksi sa libro nga Ang Kamatuoran nga Nagadul-ong sa Kabuhi nga Dayon.⁠⁠ * Ginaako ko nga indi anay husto ang akon motibo sang nagsugot ako nga magtuon sang Biblia. Miembro ako sadto sang pila ka organisasyon sang mga Indian, kag nakita ko nga puede ako mangin politiko. Ginpensar ko nga dapat may nahibaluan ako sa Biblia bangod daw nahibaluan ini kag ginakutlo sang mga politiko. Nahantop ko karon nga diutay gid lang gali ang nahibaluan sini nga mga tawo sa Biblia.

Daku nga Pagbag-o sa Akon Kabuhi

Madasig ako nga nag-uswag sang nagtuon ako sa Biblia. Naghalin ako sa tanan nga grupo kag asosasyon nga gin-entrahan ko anay, kag nahibaluan ko nga dapat man ako maghalin sa amon relihion nga iya sang Tumandok nga mga Amerikano. Nadumduman ko pa sang naghimo ako sing sulat nga nagapahibalo nga mahalin na ako. Ginsulat ko ang petsa sa naibabaw nga bahin sang papel, masunod ang “Mahal,” kag malawig nga nagpamensar kon kay sin-o ngalan ang isulat ko. Sang ulihi, nahunahuna ko nga ang dapat ko sulatan amo ang tradisyunal  nga espirituwal nga lider​​—⁠⁠ako! Gani nagsulat na lang ako sing “Mahal Ko nga Iloy.” Ginsugiran ko ang akon iloy nga mahalin na ako sa sini nga relihion kag indi na mangin espirituwal nga lider sini.

Ginbawtismuhan ako kag ang akon asawa subong mga Saksi ni Jehova sang Enero 3, 1970. Sang 1973, nangin gulang ako sa kongregasyon. Gani ako, nga isa anay ka espirituwal nga lider sang Kickapoo, nagapanguna karon sa amon kongregasyon sa matuod nga pagsimba kay Jehova, ang Soberano sang Bug-os nga Uniberso. Sang Hulyo 1974, nagbalik kami sa McLoud, Oklahoma, agod buligan ang Tumandok nga mga Amerikano nga matun-an ang matuod nga paglaum sang tanan nga katawhan, nga makita sa Pulong sang Dios, ang Biblia.

Kaangay sang iban nga mga tribo, ginagamit sang Kickapoo ang tabako sa pagsimba. Apang wala sila nagapanabako. Ginaburibod nila ang tabako sa kalayo subong incienso, nagapati nga makalab-ot sa langit ang ila mga pangamuyo paagi sa aso. Nagapati ang una nga mga lider sang Kickapoo nga ang pagpanabako malaut, ang paggamit sing kwako sa pagpanabako isa ka pag-uligyat, kag ang paggamit sing kwako naghalin sa Europa.

May nagpamangkot sa akon kon nakaparetrato ako nga nagasuksok sang panapton sang akon anay relihion. Ang matuod, wala gid gintugutan ang mga retrato bangod sa kahadlok sa pagahimuon sang mga manughiwit sa sini. Sadto anay, kon magpagunting ako, ginalubong ang inutdan sang akon buhok, kag wala sing gintugutan nga magtandog sa sini. Gani indi ini magamit sa pagpanghiwit, nga ginatamod gid sing serioso sang mga Indian.

Sang makahalin na ako sa relihion sang Kickapoo, gindumalahan sang mga lider sang pamilya ang espirituwal nga mga hilikuton sang tribo. Sang napatay na ang 12 nga nagpili anay sa akon, bag-o nga mga lider sang pamilya ang nagbulos, kag amat-amat sila nga naghimo sing mga pagbag-o sa relihion. Sa karon, isa na lang ka lider sang pamilya ang buhi pa, kag tigulang na gid sia. Wala ako sing plano nga ipasubli sa iban ang gintudlo sa akon sang bata pa ako.

Masako ako karon sa pagtudlo sang Pulong sang Dios sa mga tawo sang tanan nga pungsod kag tribo. Subong bus-os tion nga payunir nga ministro, pribilehiyo ko nga itudlo ang Biblia sa madamo nga duog sang mga Indian sa bug-os nga Estados Unidos. Lakip sa naduaw ko amo ang Osage sa Oklahoma kag ang Mohave, Hopi, kag Navajo sa Arizona. Nalipay ako sa pagsugid sa pareho ko nga Tumandok nga mga Amerikano nga ang “Happy Hunting Ground,” madugay na namon nga ekspresyon nga nagapatuhoy sa paglaum sa pihak nga kinabuhi, nagapatalupangod sa “ground,” ukon duta. Gani, nagapahangop ini nga nagalaum gid sila sa pagkabuhi diri sa duta sa baylo nga sa langit. Ginapaabot ko ang tion nga banhawon ang madamo nga mga Indian sang una agod matudluan ko sila tuhoy sa bag-ong kalibutan sang Dios.​​—⁠⁠Juan 5:​28, 29; 2 Pedro 3:13.

[Mga nota]

[Kahon/Retrato sa pahina 22]

Ano ang Peyote nga Relihion?

Kilala na karon ang Peyote nga relihion subong Relihion sang Tumandok nga mga Amerikano. Ang peyote isa ka magamay kag wala sing tunok nga cactus (tan-awa ang laragway sa tuo) nga ang kalabanan sini makita sa nalupyakan sang Rio Grande sa Mexico kag sa Texas. May kapin sa 200,000 ka miembro ang Peyote nga relihion sa mga tribo sa Aminhan nga Amerika. “Naghalin sa dumaan nga Mexico, nalakip sa Peyote nga relihion karon ang mga bahin sang Cristianismo samtang nagapabilin ini nga Indian sa kabug-usan.” (A Native American Encyclopedia​​​—⁠⁠History, Culture, and Peoples) Ang duha ka panguna nga seremonya sa Peyote nga relihion amo ang Half-Moon kag ang Big Moon. Nalakip sa sini ang “mga bahin sang kultura sang mga Indian kag Cristianismo.” Ang peyote nga seremonya ginahiwat sa bug-os nga gab-i, nga masami nagasugod sa Sabado, diin ang isa ka grupo sang mga lalaki nagapungko sing patipulon sa sulod sang tepee, ukon matipulon nga tolda. Makaeksperiensia sila sing mga halusinasyon samtang nagakaon sing madamo nga mapait nga mga bukol sang peyote cactus kag nagaamba sang ila mga palangadion dungan sa tambor kag sa ritmo sang isa ka sahi sang instrumento.

[Credit Line]

Courtesy TAMU Cactus Photo Gallery

[Retrato sa pahina 21]

Suksok ang panapton sang isa ka hangaway sang Kickapoo

[Retrato sa pahina 23]

Upod sa akon asawa nga si Diane karon