Pagtapna sa Sobra nga Katambukon—Takus Bala Ini sa Panikasog?

GIN-INTERBYU sang Magmata! ang pila ka tawo nga nakigbato sa sobra nga katambukon. Nagmadinalag-on bala sila? Ano ang ila ginapanugda para sa iban nga mga biktima sini nga epidemia?

▪ Pamangkuton naton si Mike, 46 anyos, nagataas sing 183 ka sentimetro kag nagabug-at karon sing 130 ka kilo. Nagabug-at sia anay sing 157 ka kilo.

Mike: “Bisan sang bata pa ako, matambok na ako. Liwat namon ini​—⁠ang akon mga utod matambok man. Batasan na namon nga siputon ang pagkaon sa pinggan, bisan pa nga buta gid ini. Ngaa ginbag-o ko ang akon estilo sa pagkaon? Sang ginsingganan ako sang akon doktor nga mahimo ako magmasakit sing diabetes! Hinadlukan ako nga magagamit ako sing insulin sa akon bug-os nga kabuhi. Mataas man ang akon kolesterol kag nagainom ako sing bulong para sa sini.

“Ang akon obra sedentaryo [pirme lang nagapungko], kag wala ini magbag-o. Gani agod mangin balanse, may yara ako regular nga iskedyul sa pag-ehersisyo, nga nagalakip sang paggamit sing treadmill sing tunga sa oras sa di-magkubos tatlo ka beses kada semana. Ang masunod nga tikang amo ang paglista sang akon ginakaon kada adlaw. Bangod nahibaluan ko nga tan-awon sang isa ka dietitian ang akon listahan kada semana, nakabulig ini agod punggan ko ang akon kaugalingon. Nahunahuna ko, ‘Kon indi mo ini pagkaunon, indi na kinahanglan nga isulat mo ini!’

“Subong resulta, nagniwang ako sing 28 ka kilo sa sulod sang nagligad nga 15 ka bulan, apang dapat pa ako magpaniwang, kay luyag ko mangin 102 ka kilo na lang ang akon kabug-aton. Agod matigayon ini, wala na ako nagakaon sing mga yangkutyangkot, potato chip, kag masarsa nga mga pagkaon. Mas madamo nga salad kag utan ang nakaon ko sining ulihi nga binulan sangsa bug-os ko anay nga kabuhi!

“Ang isa pa ka rason nga nagpahulag sa akon agod magpaniwang amo nga subong isa ka tsuper sang trak, dapat ako magpatan-aw sa doktor kada tuig sa pagbag-o liwat sang akon lisensia.  May posibilidad nga indi ako paghatagan sing lisensia bangod basi magmasakit ako sing diabetes. Lain na karon ang kahimtangan. Wala na ako nagainom sing bulong sa pagkontrol sang akon kolesterol. Nagnubo ang presyon sang akon dugo, kag diutay na lang nga bulong ang ginainom ko para sa sini. Mas mapagsik ako, kag bisan ang akon grabe nga problema sa likod nabuhinan. Amat-amat man nga wala na ako malakip sa kategoriya sang mga sobra katambok!”

Magmata!: “Makabulig bala ang asawa sa pagpaniwang?”

Mike: “Kon gusto mo magniwang, dapat nga may magasuportar sa imo. Nagdumdom anay ang akon asawa nga ginapalangga niya ako kon pirme niya ako pakaunon sing maayo. Apang karon ginabuligan niya ako sa pagkontrol sang akon pagkaon. Dapat ako pirme magbantay kay kon indi, magatambok naman ako liwat.”

▪ Binagbinaga ang isa pa ka Mike, nga taga-Kansas, E.⁠U.⁠A. Kuarentay-tres anyos sia kag nagataas sing 173 sentimetros. Ginpamangkot man namon sia kon ano nga kabug-aton ang nalab-ot niya kag ano ang kabangdanan sang iya pagtambok.

Mike: “Nagabug-at ako anay sing mga 135 ka kilo. Pirme ako ginakapoy kag maluya. Indi ako makatulog bangod nabudlayan ako magginhawa. Gani nagpadoktor ako, kag nasayasat niya nga ang isa sa mga kabangdanan sang akon katambukon amo ang obstructive sleep apnea.⁠⁠ * Nakita man niya nga may alta-presyon ako.”

Magmata!: “Ano ang solusyon sa imo mga problema?”

Mike: “Nagreseta ang doktor sang isa ka aparato nga magapauswag sang nagasulod nga hangin kon magtulog ako. Sa sini nga paagi ang akon tutunlan indi mabalabagan, kag makaginhawa ako sing normal. Subong resulta, nangin mas aktibo ako sa adlaw kag nagniwang. Nag-treadmill man ako sing tatlo ka beses sa isa ka semana. Nagdieta ako, nga ang buot silingon, ginkontrol ko ang akon ginakaon kag ginlikawan ang ikaduha nga pagkuha sing pagkaon. Sa sulod lamang sang mga kapin sa isa ka tuig, nagniwang ako sing 20 ka kilo, kag kinahanglan ko nga magpaniwang sing 20 pa gid. Mahinay ini nga proseso, apang nahibaluan ko nga masarangan ko ini.”

Magmata!: “Ano pa ang rason nga nagpaniwang ka?”

Mike: “Masakit kon pabatibatian ka tuhoy sa imo hitsura. Pagdumdom sang mga tawo matamad ka lang. Wala sila makahibalo nga ang sobra nga katambukon may madamo nga kabangdanan. Nagapati ako nga sa akon bahin, ang isa ka kabangdanan mahimo nga bangod sa nasubli ko nga gene, kay ang kalabanan sa amon pamilya matambok.

“Apang, ginabaton ko nga agod magniwang, dapat pirme ako mangin aktibo kag kontrolon sing estrikto ang akon dieta.”

▪ Gin-interbyu man sang Magmata! si Wayne nga taga-Oregon, 38 anyos. Sang 31 anyos sia, nagabug-at sia sing 112 ka kilo.

Wayne: “Pirme lang ako nagapungko sa akon trabaho kag wala ako sing ehersisyo. Sang nagpadoktor ako, nakibot ako sang mahibal-an ko nga may alta-presyon ako kag may katalagman nga magbalatian sa tagipusuon. Ginpakadto niya ako sa isa ka dietitian. Ginhatagan ako sang dietitian sing estrikto nga pamaagi sang pag-ehersisyo kag  kontrolado nga pagkaon. Nagsugod ako sa paglakat sing lima ka kilometro nga wala dulogdulog kada adlaw, kag nagabugtaw ako sing temprano kada aga agod mag-ehersisyo. Dapat tudluan ko liwat ang akon kaugalingon tuhoy sa akon batasan sa pagkaon kag pag-inom. Wala na ako nagakaon sing junk food kag ginbuhinan ko ang akon ginakaon nga tinapay kag ginainom nga soda, ginabuslan ini sing mas madamo nga prutas kag utan. Karon 80 ka kilo na lang ang akon kabug-aton!”

Magmata!: “Ano nga mga benepisyo ang natalupangdan mo?”

Wayne: “Mas mapagros ako kag mapagsik na liwat. Sang una, ang akon kabuhi daw patay, subong daw indi ako aktibo. Ang isa pa ka benepisyo amo nga wala na ako nagainom sing bulong para sa alta-presyon. Kag makatulok na ako sing diretso sa mga tawo bangod nahibaluan ko nga indi na nila ako pagmulayon bangod sang sobra nga katambukon.”

▪ Si Charles (indi ang iya matuod nga ngalan) nagataas sing 196 sentimetros. Nagabug-at sia anay sing 168 ka kilo

Charles: “May malubha nga problema ako sa kapagros, kag labi ini nga nagalubha. Indi ako makasaka sa hagdan. Kulang ako sing kusog agod matapos ang akon trabaho. Pirme lang ako nagapungko sa akon trabaho, kay may kaangtanan ini sa pagpanalawsaw kag responsibilidad. Nahibaluan ko nga dapat ako magpaniwang, ilabi na pagkatapos nga nagpakonsulta ako sa akon doktor. Ginpaandaman niya ako nga basi ma-stroke ako sa ulihi. Nakita ko kon ano ang matabo sa isa ka tawo nga ma-stroke. Nagkumbinsi ini sa akon nga magpaniwang. Ginhatagan ako sang akon doktor sing ginabantayan nga pamaagi sang pag-ehersisyo nga nagagamit sing treadmill, kag sing estrikto nga dieta. Karon, pagligad sang mga isa ka tuig, nangin 136 ka kilo na lang ako, apang nahibaluan ko nga dapat pa ako magpaniwang. Ang mga benepisyo nga natalupangdan ko nagkumbinsi sa akon nga takus ini sa sakripisyo kag sa panikasog. Karon mahimo na ako makasaka sa hagdan, kag mas mapagsik ako.”

▪ Si Marta, nga taga-El Salvador sang una, nagabug-at anay sing 83 ka kilo. Ginklase sia subong sobra katambok bangod sang iya kataason nga 165 sentimetros.

Marta: “Nagpakonsulta ako sa doktor, kag ginrekomendar gid niya sa akon nga magpaniwang ako. Gintahod ko ang iya propesyonal nga opinyon. Ginpakadto niya ako sa isa ka nutrisyonista para mangayo sing laygay. Ginpaathag sang nutrisyonista ang mga rason kon ngaa dapat ko sundon ang ginarekomendar nga mga pamaagi sa pag-ehersisyo kag pagdieta. Ginpakita niya sa akon kon paano buhinan kag kontrolon ang akon ginakaon. Sang primero, dapat ako magreport sa iya kada semana, kag sang ulihi, kada bulan, agod ipakita ang akon pag-uswag. Ginhatagan ako sing komendasyon sang doktor kag sang nutrisyonista tungod sa maayo nga pag-uswag nga nahimo ko. Sang ulihi, nagniwang ako sing 12 ka kilo, kag ginamentinar ko ang bug-at nga mga 68 ka kilo.”

Magmata!: “Kamusta naman ang pag-ehersisyo kag pag-inom sing bulong?”

Marta: “Wala ako sing problema sa kolesterol, kag indi ko kinahanglan nga mag-inom sing bulong. Ginlakip ko sa akon adlaw-adlaw nga rutina ang dugang pa nga pagdagundagon.

Magmata!: “Ano ang ginahimo mo kon sa pagduaw mo sa imo mga abyan, ginapilit ka nila nga magkaon sing mas madamo sangsa imo normal nga ginakaon?”

Marta: “Ginasilingan ko lang sila, ‘Luyag sang akon doktor nga sundon ko ini nga dieta para sa akon ikaayong-lawas,’ kag sa masami wala na sila nagapamilit.”

Gani kon sobra ang imo kabug-aton ukon katambukon, ano ang mahimo mo? Ang karaan nga hurubaton matuod, “Kon gusto mo, magapangita gid ikaw sing paagi.” Gusto mo kag determinado ka bala nga himuon ini? Subong isa ka matambok gid nga bata ukon adulto, ano ang imo mga mapilian? Magpaniwang ukon ayhan mapatay sing temprano. Himua ang aktibo nga estilo sang pagkabuhi, kag makita mo ang makalilipay nga resulta​​—⁠⁠bisan sa magagmay nga mga butang, subong sang mas gamay nga mga panapton!

[Nota]

[Kahon sa pahina 11]

“Liposuction” bala ang solusyon para sa imo?

Ano ang liposuction? Isa ka diksionaryo ang nagahatag-kahulugan sa sini: “Masami nga isa ka operasyon para sa pagpatahom diin ang sobra nga tambok ginakuha gikan sa isa ka espesipiko nga bahin sang lawas, subong sang paa ukon buy-on, paagi sa pagsuyop sa tambok. Ginatawag man ini nga suction lipectomy.” (American Heritage Dictionary) Apang, remedyo gid bala ini para sa sobra nga katambukon?

Ang Mayo Clinic on Healthy Weight nagasiling nga ang liposuction isa ka operasyon para sa pagpatahom. Indi ini isa ka pamaagi sa pagpaniwang. Ang mga selula sang tambok ginasuyop gikan sa lawas paagi sa isa ka diutay nga tubo nga ginatublok sa panit. Madamo nga kilo ang makuha sa isa ka sesyon. Apang, “ini nga operasyon indi bulong para sa sobra nga katambukon.” Indi bala ini delikado? “Ang mga tawo nga may balatian bangod sang katambukon, lakip na ang diabetes kag balatian sa tagipusuon, mas daku ang katalagman sa mga komplikasyon sang liposuction.”