Bulong sa AIDS—Kinahanglanon Gid!

Sa Central Market sang Lilongwe, sa Malawi, nagabaligya si Grace sing malahalon nga mga sapatos. Malipayon sia kag mapagros tulukon. Apang, ang iya malipayon nga yuhum may ginatago nga isa ka masubo gid nga nagligad.

Sang 1993, nalipay gid si Grace kag ang iya bana sang matawo ang ila anak nga babayi nga si Tiyajane. Sang primero, daw mapagros si Tiyajane. Apang, wala magdugay wala na madugangi ang iya bug-at kag pirme nagakaimpeksion. Sa edad nga tres anyos, napatay si Tiyajane sa AIDS (acquired immunodeficiency syndrome).

Pagligad sang pila ka tuig, nagmasakit man ang bana ni Grace. Isa ka adlaw, nalipong sia kag gindala sa ospital. Wala na sia matabangi sang mga doktor. Pagligad sang walo ka tuig nga pag-asawahay, napatay ang bana ni Grace sa komplikasyon sang AIDS.

Sa karon, isahanon nga nagapuyo si Grace sa isa-sing-hulot nga balay sa gua sang Lilongwe. Sa edad nga 30 anyos, mahimo hunahunaon mo nga magasugod sia liwat sa kabuhi. Apang, nagpaathag si Grace: “May HIV ako gani indi na ako mamana pa ukon manganak.”⁠ *

MAKAPASUBO nga ini nga mga eksperiensia indi malaka sa Malawi, diin ginabanta nga 15 porsiento sang pumuluyo ang may HIV. Sa isa ka ospital sa uma, suno sa pamantalaan nga Globe and Mail, “ang pasyente nga ginapasulod 150 por siento, kag kapin sa katunga sang talapuanan sang ospital ang wala na nagatrabaho” bangod sa AIDS. Mas madamo pa ang may HIV sa iban nga mga pungsod sa bagatnan sang Sahara Desert sang Aprika. Sang 2002, ang Joint United Nations Programme on HIV/AIDS (UNAIDS) nagreport: “Ang promedyo nga kalawigon sang kabuhi karon sa bagatnan sang Sahara Desert sang Aprika 47 anyos. Kon wala sing AIDS, 62 anyos kuntani ini.”

Apang, indi lamang kontinente sang Aprika ang naapektuhan sang HIV/AIDS. Ginabulubanta sang UNAIDS nga mga apat ka milyon ka adulto sa India ang may HIV, kag nagdugang pa ini: “Base sa kadamuon karon sang mga tawo nga may HIV, amo ini ang mangin numero uno nga kabangdanan sang pagkapatay sang mga adulto karon nga dekada.” Ini nga epidemia pinakamadasig nga nagalapta sa Commonwealth of Independent States, isa ka pederasyon nga ginatapuan sang kalabanan nga mga republika sang anay Unyon Sobyet. Ang isa ka report nagsiling nga sa Uzbekistan “mas madamo nga kaso sang HIV ang ginreport sang 2002 lamang kon ikomparar sa nagligad nga 10 ka tuig.” Sa Estados Unidos, ang HIV amo gihapon ang panguna nga kabangdanan sang pagkapatay  sang mga Amerikano nga nagaedad sing 25 tubtob 44.

Una nga nagbalhag ang Awake! sing isa ka serye sang mga artikulo tuhoy sa AIDS sang 1986. Sadto nga tuig, si Dr. H. Mahler, direktor sadto sang World Health Organization, nagpaandam nga mga napulo ka milyon ka tawo ang mahimo nga may HIV na. Pagligad sang halos 20 ka tuig, mga 42 milyones na ang may HIV sa bug-os nga kalibutan, napulo ka pilo sangsa pagdamo sang populasyon! Nagapasat-om ang mga eksperto nga daw wala sing masanag nga paglaum sa sini. “Sa 45 ka labing apektado nga pungsod,” report sang UNAIDS, “ginahaumhaum nga sa ulot sang 2000 kag 2020, 68 milyones ka tawo ang ahat nga mapatay sa AIDS.”

Bangod sining makahaladlok nga pagdamo sang may HIV, kinahanglanon gid ang bulong sa AIDS. Amo kon ngaa wala pahuway nga nagapangabudlay ang medikal nga mga manugpanalawsaw sa pagpakigbato sa HIV. Ano na ang pag-uswag sa pagpakigbato sa sining makamamatay nga salot? Rasonable bala ang maglaum nga madula pa ang AIDS?

[Nota]

[Blurb sa pahina 4]

Sa bug-os nga kalibutan, ginabanta nga 42 milyones ka tawo ang may HIV/AIDS; 2.5 milyones mga kabataan

[Retrato sa pahina 4]

INDIA Ang mga boluntaryo para sa ikaayong-lawas nakabaton sing edukasyon tuhoy sa AIDS

[Credit Line]

© Peter Barker/Panos Pictures

[Retrato sa pahina 4]

BRAZIL—Isa ka social worker nga nagalugpay sa isa ka babayi nga may AIDS

[Credit Line]

© Sean Sprague/Panos Pictures

[Retrato sa pahina 4]

THAILAND Isa ka boluntaryo nga nagaatipan sa isa ka bata nga natawo nga may HIV

[Credit Line]

© Ian Teh/Panos Pictures