Isa ka Paraiso Gikan sa Napasag-uli nga Desyerto

Suno sa manunulat Sang Magmata! sa Lithuania

SADTONG hingapusan nga bahin sang ika-18 nga siglo, nasat-uman sang mga residente sang isa ka gamay nga minuro sang mga mangingisda nga ang ila minuro yara sa katalagman. Mga tinuig na nga ang isa ka daku nga bulubungyod nga balas amat-amat nga nagaidog pakadto sa ila minuro. Gintilawan nila nga balabagan ini paagi sa pagtukod sing trianggulo nga kahoy nga pader apang wala ini makabulig. Sang 1797, ang ila minuro bug-os nga natabunan sang balas.

Isa lamang ini ka hitabo sa 80-anyos nga problema, diin gintabunan sang balas ang madamo nga minuro kag ginhimo nga desyerto ang Curonian Spit, ang 100 kilometros kalaba nga duta malapit sa Baltic Coast sang Rusya kag Lithuania na karon.  Isa ka makawiwili nga sugilanon kon paano naguba kag napasag-uli ini nga rehiyon nga isa na karon ka panguna nga kaladtuan sang mga turista.

Resulta sang Pag-abuso kag Pagpanakop

Ang kabalasan sang Curonian Spit madamo anay sing pananom sa sulod sang madamo nga siglo. Ang mga pumuluyo nagapangayam sa kagulangan sini. Sang maaga nga bahin sang ika-18 nga siglo, nangin importante nga duog ini subong bahin sang ruta sang koreo sa ulot sang Nakatundan nga Europa kag sang Emperyo sang Rusya. Sang nagdamo ang populasyon sadtong wala pa sila ginsakop, ang mga panong sang mga sapat ginpabay-an nga manghalab sing sobra sa pananom, kag ginpamulod sang mga tawo ang tuman kadamo nga kahoy sa mga kagulangan. Wala gid maghunahuna ang lokal nga mga residente nga mahuyang gali ang mga pananom nga ila ginasaligan.

Ang kagulangan nahapay sang nagsalakay ang Ruso nga kasuldadusan sang 1757 kag ginpamulod ang mga kahoy agod maghimo sing ginatos ka sakayan nga gamiton sa pagsakop sa Königsberg (Kaliningrad), nga isa ka importante nga siudad sa Prussia. Sang nagsunod nga mga dekada ang balas nga ginpalid sang hangin nangin daw mga bulubungyod kag ginbangdan sang kalamidad nga ginsambit kaina.

Mapasag-uli pa bala ining natabunan nga duta? Duha sa mga nagpati nga mahimo pa ini mapasag-uli amo si Georg David Kuwert, isa ka pursigido nga empleyado sa koreo, kag ang iya amay, nga si Gottlieb. Sang 1825 nagsugod sila sa pagtanom liwat sing mga kahoy sa sini nga duog. Isa yadto ka malawig kag makakalapoy nga panikasog. Sa kapin sa isa ka siglo, ginatos ka tawo ang nagpangabudlay sa proyekto. Una, ginpabakod nila ang duta paagi sa pagtanom sing pinasahi nga sahi sang mga hilamon nga nagapamuhi sa balas kag nagapanggamot sing madalom. Nian, gintamnan nila ang linibo ka ektarya nga duta sing lainlain nga sahi sang matig-a nga kahoy nga pino kag birch. Sang ulihi, ang duta napasag-uli. Mga 70 porsiento sang mamala nga duta ang natamnan liwat sing mga kahoy. Kamusta na karon ini nga duog?

 Paraiso Para sa mga Turista

Sa karon ang Curonian Spit nagaamuma sing tubtob sa 8,000 ka turista sa isa ka adlaw, kag indi ini makapakibot bangod may yara madamo gid nga matahom nga talan-awon sa sini. Bisan kon nagalakat ka, nagabisikleta, ukon nagasakay sa salakyan, ang talan-awon madasig nga nagabalhin. Makita sa mga kagulangan ang mga moose, mga usa, mga lobo, kag mga baboy talunon. Makita man diri ang mga isa ka gatos ka sahi sang mga pispis, kag halos isa ka milyon ka pispis ang nagaagi sa sini kada tuig kon magsaylo sila sa iban nga lugar. May yara 900 ka sahi sang mga tanom, kag may yara gihapon madamong bulubungyod nga balas, bisan pa nga makita na lang ini sa 12 porsiento nga bahin sang duta.

Ang iban nga mga bulubungyod nga balas nagataas sing 50 metros. Indi gid malipatan nga eksperiensia nga ang imo lamang makita amo ang balas kag langit. Samtang nagataklad ka, makita mo ang pila ka daw korte-yahong nga mga bulubungyod nga balas nga ginporma sang hangin. Paglab-ot mo sa putukputukan sini, diin nagadalhay sa kilid sini ang balas nga ginapalid sang hangin kag sa amo nagalapad ini sa pagligad sang tion, makita mo ang isa ka makahalawhaw nga talan-awon. Makita mo nga ang makitid nga duta nga ginatindugan mo malaba kag nagalab-ot tubtob sa malayo, diin makita mo ang mga minuro, mga kagulangan, mga kahilamnan, kag mga parola. Sa isa ka bahin, makita mo ang mga balod nga nagabalulon gikan sa Baltic Sea; sa pihak naman nga bahin, ang mas makanay nga tubig sang Curonian Lagoon.

Makapapagsik para sa mga bisita ang mabugnaw nga hangin sang dagat. Madamo ang nalipay mag-windsurfing kag magsakay ukon magpalumbaanay sing yate; ang iban naman nanamian magdayandayan sa isa sa karaan-sing-estilo nga mga minuro. Ang masili sing pintura nga kabalayan nga may kogon ukon tisa nga atop nagapreserbar sang malinong nga palibot sang una. Ang maisog nga baho sang ginapauga nga isda kag ang ginapamala nga mga pukot nagapahanumdom sa mga bakasyunista nga ang panguna nga palangabuhian sa sini nga duog amo ang pagpangisda. Kinaandan na ang mga kagamitan nga nagasugid sang direksion sang hangin, kay ang mga mangingisda interesado gid sa sini. Artistiko ang mga dagway sini, amo nga nangin sentro ini sang isa ka makawiwili nga pagtuon. Ginapuni ini sa palo sang tagsa ka nagalayag nga sakayan amo nga makilal-an dayon kon diin nga minuro ini naghalin. Makawiwili man ang mga amber nga makita kon kaisa nga nadaldal sa baybayon. Ilabi na sa mga adlaw nga magal-um, ang mga turista nagalagaw sa mga museo nga nagadispley sang mga hiyas nga amber. Ang iban sini may nagkigas nga mga tanom kag mga sapatsapat nga makita sa sulod.

Indi katingalahan, nian, nga ang Curonian Spit ginlaragway sang tiglawas sang Lithuania sa United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization nga isa ka paraiso. Isa ini ka paraiso nga napasag-uli gikan sa duta nga naguba bangod sang pag-abuso sa sini kag bangod sang inaway. Sa pagkamatuod, sa bug-os nga duta may yara madamong duog nga padayon nga ginaguba. Apang ang Biblia nagapasalig sa aton nga sa paggahom sang Ginharian sang Dios ang aton bug-os nga planeta mangin isa ka matahom nga paraiso nga pagapuy-an sing dayon sang mga matarong.​​—⁠Isaias 65:​17, 21-​25; 2 Pedro 3:​13, 14.

[Mga mapa sa pahina 16]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

BALTIC SEA

LITHUANIA

CURONIAN SPIT

Curonian Lagoon

RUSSIA

Kaliningrad

[Retrato sa pahina 16, 17]

Ang Curonian Spit may madamong pispis, tanom, kag mga bulubungyod nga balas

[Credit Lines]

Bottom three inset photos: Gedimino Graz̆ulevic̆iaus nuotrauka

Bird and grass: Gedimino Graz̆ulevic̆iaus nuotrauka; background: UAB “Laiko spalvos”

FOTO: A. VARANKA

[Mga retrato sa pahina 18]

Baboy talunon

Gansa

Amber

[Credit Line]

Top three photos: Gedimino Graz̆ulevic̆iaus nuotrauka

[Retrato sa pahina 18]

Linibo ka turista ang nagapamasyar sa Curonian Spit adlaw-adlaw