Malandas Mo ang Kahuol!

“ANG pagpanikasog agod balansehon ang trabaho, pamilya, kag iban pa nga mga katungdanan labi pa nga nagdugang sining ulihi nga tinuig.” Amo sini ang ginsiling sang isa ka bag-o nga libro tuhoy sa pamilya. Huo, nagakabuhi kita sa mahuol nga mga tion. Apang, wala ini nagapakibot sa mga nagatuon sing Biblia bangod gintagna sini nga mangin “makahalanguyos [ini] nga mga tion nga mabudlay pakigbagayan.”​​—⁠2 Timoteo 3:​1-5.

“Normal lamang ang kahuol,” siling ni Jesús, isa ka amay nga may tatlo ka kabataan. “Gani dapat makahibalo ka sa pagkontrol sini.” Matuod, ang pagkontrol sa kahuol mas mahapos silingon sangsa himuon. Walay sapayan sini, ang praktikal nga mga panugda kag mga prinsipio sang Biblia makabulig sa imo.

Paglandas sa Kahuol sa Trabaho

Ginahul-an gid bala ikaw, ayhan bangod sang mga kahimtangan sa imo trabaho? Kon maghipos ka lang, labi pa nga mahul-an ka. Subong sang ginasiling sang Biblia sa Hulubaton 15:​22, “nagakapaslawan ang mga plano kon wala sing kompidensiyal nga paghambalanay.”

Ang mga nagpanalawsaw tuhoy sa kahuol sa ulubrahan nagrekomendar nga hambalon mo ang imo amo tuhoy sa imo problema, kay basi makabulig sia kon mahibaluan niya ini. Wala ini nagakahulugan nga ipautwas mo ang imo kaakig kag kapaslawan. “Ang pagkakalma nagapakanay sang dalagku nga mga sala,” siling sang Manugwali 10:4. Indi mangin emosyonal kag likawi ang pagpakigbais. Ayhan makumbinsi mo ang imo amo nga kon diutay ang kahuol sa trabaho, mangin mas madamo ang imo mahimo.

Makabulig man ini sa paglubad sa iban pa nga mga problema sa trabaho, subong sang tension kag indi paghangpanay sa mga katrabaho. Magpangita sing mapuslanon nga mga paagi agod malubad ini nga mga problema, ayhan magpanalawsaw kon kinahanglanon. Madamo nga artikulo ang ginbalhag sa sini nga magasin nga mahimo makabulig.⁠ * Kon daw indi na gid malubad ang problema, ayhan labing maayo nga magpangita na lang sing lain nga trabaho.

Pagpahaganhagan sang Kahuol sa Pinansial

May laygay man ang Biblia nga makabulig sa imo agod malubad ang kahuol sa pinansial. Si Jesucristo naglaygay: “Mag-untat sa pagkabalaka tuhoy sa inyo mga kalag kon ano ang inyo kaunon ukon kon ano ang inyo imnon, ukon tuhoy sa inyo mga lawas kon ano ang inyo isuksok.” (Mateo 6:25) Paano ini posible? Paagi sa pagpalambo sing pagsalig nga si Jehova nga Dios magaaman sang imo sadsaran nga mga kinahanglanon. (Mateo 6:33) Ang saad sang Dios indi isa ka walay pulos nga hambal lamang. Minilyon ka Cristiano karon ang napalig-on sini.

 Sa pagkamatuod, kinahanglan mo man ang “praktikal nga kaalam” tuhoy sa kuarta. (Hulubaton 2:⁠7; Manugwali 7:12) Ang Biblia nagapahanumdom sa aton: “Wala kita sing nadala sa kalibutan, kag wala man kita sing madala nga bisan ano nga butang pagua. Gani, kon may pagkaon kag panapton, mangin kontento na kita sa sining mga butang.” (1 Timoteo 6:​7, 8) Maalamon kag praktikal ang magtuon nga mangin kontento sa diutay nga butang. Dumduma si Leandro, nga indi na makalakat kag naga-wheelchair na lang bangod sa aksidente. Naghimo sila nga mag-asawa sing mga tikang agod makakinot sing kuarta. Si Leandro nagpaathag: “Gintinguhaan namon nga magkinot. Halimbawa, agod makakinot sa koryente, ginapatay namon ang suga kon wala ini ginagamit. Tuhoy sa salakyan, ginaplano kag ginatingob namon ang amon mga kaladtuan agod makakinot sa gasolina.”

Mabuligan sang mga ginikanan ang mga kabataan nga makatigayon sing husto nga panimuot. Ang anak nga babayi ni Leandro nga si Carmen nagbaton: “Mahuyugon ako sa pagbakal sang magustuhan ko, apang ginbuligan ako sang akon mga ginikanan nga mahantop kon ano ang kinahanglanon gid kag kon ano ang indi. Sang primero, nabudlayan ako. Apang natun-an ko nga mahantop kon ano ang gusto ko lang kag kon ano ang kinahanglanon ko gid.”

Komunikasyon​​—⁠Nagapahaganhagan sang Kahuol

Ang puluy-an dapat nga isa ka duog nga hilway sa kahuol, apang masami nga isa ini sa pinakadaku nga ginahalinan sang kahuol. Ang rason? “Ang mga mag-asawa . . .  nga medyo napiutan, ukon nagaaway,” siling sang libro nga Survival Strategies for Couples, “nagasambit sang kakulang sing komunikasyon subong ang labing masunson nga kabangdanan sang di-paghangpanay.”

Ang mga prinsipio sang Biblia makabulig sa mga mag-asawa agod mapauswag ang ila ikasarang sa pagkomunikar. Ang Biblia nagasiling nga may “tion sa paghipos kag tion sa paghambal” kag “ang pulong sa nagakaigo nga tion O daw ano kaayo!” (Manugwali 3:​1, 7; Hulubaton 15:23) Ini nga ihibalo mahimo magapugong sa imo sa pagpautwas sang isa ka butang nga makapaakig sa imo tiayon kon ginakapoy ukon ginahul-an sia. Indi bala mas maayo nga hulaton ang nagakaigo nga tion​​—⁠kon san-o ang imo tiayon handa na sa pagpamati?

Matuod, indi mahapos nga mangin kalmado ukon mapailubon kon nangin mabudlay ang imo adlaw sa trabaho. Apang ano ang matabo kon ipautwas naton ang aton kapaslawan paagi sa paghambal sing masakit sa aton tiayon? Ang Biblia nagapahanumdom sa aton nga “ang matigdas nga pulong nagapaibwal sang kaakig.” (Hulubaton 15:1) Sa pihak nga bahin, “ang matahom nga mga pulong subong sang uludlan sang dugos, matam-is sa kalag kag ikaayo sa mga tul-an.” (Hulubaton 16:24) Kinahanglan gid ang determinasyon agod ang paghambalanay sang mga mag-asawa wala sing “madinumtanon nga kapaitan kag kaakig kag kasingkal kag sininggitanay kag maparas nga hambal.” (Efeso 4:31) Apang, ang mga benepisyo takus gid sa sini. Ang mga mag-asawa nga nagahambalanay makahatag sing lugpay kag suporta sa kada isa. “May kaalam  sa mga nagapamangkutanay,” siling sang Hulubaton 13:10.⁠ *

Ang Hangkat sang Komunikasyon sa Ulot sang mga Ginikanan kag mga Anak

Ang pagpakigkomunikar sa mga anak makahalangkat​​—⁠ilabi na kon limitado lamang ang tion. Ang Biblia nagapalig-on sa mga ginikanan nga sugilanunon ang ila mga anak sa tanan nga kahigayunan, subong sang ‘kon nagapungko sa balay kag kon nagalakat sa dalan.’ (Deuteronomio 6:6-8) “Ang isa dapat magpangita sing mga kahigayunan agod makahambalanay,” siling ni Leandro. “Kon kaupod ko ang akon anak nga lalaki sa salakyan, ginahimuslan ko ang kahigayunan agod masugilanon sia.”

Matuod, indi mahapos para sa iban nga mga ginikanan nga makighambal sa ila mga anak. Si Alejandra, isa ka iloy nga may tatlo ka kabataan, nagbaton: “Indi ako makahibalo mamati. Ang kakulang sing maayo nga komunikasyon nagpaakig kag nagpahanusbo sa akon.” Ano ang makabulig sa isa ka ginikanan? Magsugod paagi sa pagtuon nga “magmadagmit sa pagpamati.” (Santiago 1:19) “Ang pagpamati sing maayo amo ang labing epektibo nga paagi agod mabuhinan ang kahuol,” siling ni Dr. Bettie B. Youngs. Dapat mo talupangdon kon paano ka nagapamati. Magtulok sa mata. Indi pagpakadiutaya ang mga problema sang imo mga anak. Palig-una ang imo mga anak sa pagpabutyag sang ila balatyagon. Magpamangkot sing nagakaigo nga mga pamangkot. Pirme ipakita ang imo gugma kag kompiansa nga himuon nila ang husto. (2 Tesalonica 3:4) Mangamuyo upod sa imo mga anak.

Kinahanglan ang panikasog agod makakomunikar pirme sing maayo. Apang makabulig ini sa imo agod mabuhinan ang kahuol sa inyo pamilya. Ang komunikasyon makabulig sa imo nga mahantop kon ang imo mga anak nagabatyag sing kahuol. Mas mahatagan mo ang imo mga anak sing maalamon nga panuytoy kon nahangpan mo ang ila balatyagon kag kahimtangan. Kon ang mga kabataan ginapalig-on nga ipakighambal ang ila kahuol, indi sila magatinonto.

Pagbuligay​​—⁠Ang Sekreto Agod Mahimo ang mga Hilikuton sa Balay

Kon ang mag-asawa pareho nga nagatrabaho, ang mga hilikuton sa balay mahimo mangin isa ka kabangdanan sang kahuol. Agod indi mahul-an, ginahimo nga simple sang nagaobra nga mga iloy ang ila mga hilikuton sa balay. Mahimo sila magdesisyon nga indi posible ukon indi praktikal nga magserbe sing trabahuso nga pagkaon. Dumduma ang laygay ni Jesus sa isa ka babayi nga naghanda sing trabahuso nga pagkaon: “Apang, pila ka butang ang ginakinahanglan, ukon isa lamang.” (Lucas 10:42) Gani himua ini nga simple. Ang libro nga The Single-Parent Family nagapanugda: “Magluto sing linaga ukon sing pagkaon nga ginaluto sa isa lamang ka kaldero agod diutay ang  hulugasan.” Huo, mabuhinan ang kahuol kon ginahimo mo nga simple ang imo hilikuton sa balay.

Bisan himuon mo ini, may madamo ka pa nga dapat himuon. Ang isa ka nagaobra nga iloy nagbaton: “Sang lamharon pa ako, masarangan ko himuon ang tanan. Apang, karon nga may edad na ako, nabudlayan na ako. Ang akon anay masako nga pagsinalayo may malain nga epekto sa akon. Gani ang pagbuligay sang tanan nga katapo sang pamilya isa ka pagpakita sing pagpatugsiling, kag nagabulig ini sa akon nga indi mahul-an sing grabe.” Huo, kon ang tanan nga katapo sang pamilya nagabinuligay, wala sing isa nga mabug-atan. Ang libro tuhoy sa pag-atipan sa mga anak nagasiling: “Ang pagtulin sang mga hilikuton sa balay sa mga anak isa sa labing maayo nga mga paagi agod buligan sila sa pagpalambo . . . sang pagbatyag nga may ikasarang. Ang adlaw-adlaw nga mga hilikuton nagapasad sang mapuslanon nga mga batasan kag nagakaigo nga mga panimuot sa trabaho.” Ang pagbinuligay sa mga hilikuton sa balay makahatag man sa imo sing kahigayunan agod makahinguyang sing tion upod sa imo mga anak.

Ang pamatan-on nga si Julieta nagsiling: “Nagapasalamat gid ang akon iloy kon buligan ko sia. Nalipay ako sa sini kag nagabatyag ako nga responsable. Nagbulig ini sa akon nga pabaloran ang akon puluy-an. Ang pagtuon sang mga hilikuton sa balay naghatag sa akon sing pundasyon para sa palaabuton.” Si Mary Carmen nagsiling man: “Kutob sang bata pa kami, gintudluan kami sang amon mga ginikanan nga atipanon ang amon kaugalingon. Daku nga bentaha ini sa amon.”

Maayo nga mga Paagi sa Pag-atubang sa Kahuol

Ang kahuol isa ka katunayan sa karon; indi mo ini malikawan. Apang, matun-an mo nga malandas ini. (Tan-awa ang kahon sa pahina 10.) Ang pagsunod sa mga prinsipio sang Biblia makabulig. Halimbawa, kon daw ginabug-atan ka sang pila ka problema, dumduma nga “may abyan nga mahirop pa sangsa isa ka utod.” (Hulubaton 18:24) Ipakighambal ini sa isa ka hamtong nga abyan ukon sa imo tiayon. “Indi pagpunggi ang imo balatyagon,” siling sang sosyologo nga si Ronald L. Pitzer. “Ipautwas ang imo balatyagon kag kabalaka sa isa ka kalmado kag maalamon magdesisyon nga tawo nga mahimo gid nga makahangop kag magaulikid.”

Ang Biblia nagahambal man tuhoy sa ‘paghimo sing maayo sa kaugalingon nga kalag.’ (Hulubaton 11:17) Huo, nagakaigo nga atipanon mo ang imo kaugalingon nga mga kinahanglanon. Ang Biblia nagasiling: “Maayo pa ang isa ka hakop sang pahuway sangsa duha ka hakop sang lakas nga pagpangabudlay kag paglagas sa hangin.” (Manugwali 4:6) Ang pagpain sing tion para sa imo kaugalingon epektibo gid agod mapahaganhagan ang kahuol​​—⁠bisan pila ka minuto lamang sa kaagahon agod makainom ka sing tsa, makabasa, makapangamuyo, ukon makapamalandong sing malinong.

Ang haganhagan nga ehersisyo kag masustansia nga pagkaon makabulig man. Ang isa ka libro tuhoy sa pag-atipan sa mga anak nagapahanumdom sa aton: “Kon ginagamit mo ang pila sang imo hamili nga tion kag enerhiya sa imo kaugalingon, ginapabaskog mo liwat ang imo kaugalingon. . . . Kon dalayon nga ginagamit mo ang imo kusog, dapat pat-uron mo nga ginapabaskog mo liwat ang imo kaugalingon, kay basi magaluya ka, kon indi man maubusan sing kusog.”

Dugang pa, ang Biblia nagabulig sa pagpalambo sing mga kinaiya nga kinahanglanon agod malandas ang kahuol, subong sang “kalmado nga buot,” pagpailob, kag pagkamainayuhon. (Galacia 5:​22, 23; 1 Timoteo 6:11) Magluwas sa sina, ang Biblia nagahatag man sing paglaum​​—⁠ang saad tuhoy sa nagapakari nga bag-ong kalibutan diin ang tanan nga butang nga ginabangdan sang kalisdanan sang mga tawo wala na! (Bugna 21:1-4) Gani maalamon nga palambua ang batasan sa pagbasa sing Biblia adlaw-adlaw. Kon luyag mo buligan agod masugdan ini nga programa, ang mga Saksi ni Jehova malipay sa pagbulig sa imo, nga wala sing bayad.

Wala ini nagakahulugan nga ang kabuhi sang isa ka Cristiano wala na sing kahuol. Apang nagsiling si Jesus nga posible malikawan nga “mabug-atan sang . . . mga kabalaka sa kabuhi.” (Lucas 21:​34, 35) Subong man, kon mangin abyan mo si Jehova nga Dios, mangin dalangpan gid sia para sa imo! (Salmo 62:8) Mabuligan ka niya sa paglandas sang mga kahuol sa kabuhi.

[Mga nota]

[Blurb sa pahina 11]

“Sang lamharon pa ako, masarangan ko himuon ang tanan. Apang karon nga may edad na ako, nabudlayan na ako. Ang akon anay masako nga pagsinalayo may malain nga epekto sa akon”

 [Kahon/Mga retrato sa pahina 10]

Kon Paano Mapahaganhagan ang Kahuol

▪ Magtigayon sing bastante nga pahuway kada adlaw

▪ Hupti ang haganhagan nga pagkaon. Likawi ang sobra nga pagkaon

▪ Mag-ehersisyo sing nagakaigo kag sing regular, subong sang pagdagondagon

▪ Kon may ginapaligban ka, ipakighambal inisa isa ka abyan

▪ Maghinguyang sing mas madamo nga tion upod sa imo pamilya

▪ Itulin ukon magpabulig sa mga hilikuton sa balay

▪ Hibalua ang imo pisikal kag emosyonal nga mga limitasyon

▪ Magpahamtang sing mga tulumuron nga sarang mo malab-ot; indi mangin perpeksionista

▪ Mangin organisado; magtigayon sing balanse kag rasonable nga iskedyul

▪ Palambua ang Cristianong mga kinaiya subong sang kalulo kag pagpailob

▪ Magpain sing tion para sa imo kaugalingon

[Retrato sa pahina 7]

Mabuhinan ang kahuol sa trabaho kon matinahuron nga ipakighambal mo sa imo amo ang mga problema

[Retrato sa pahina 8]

Mabinagbinag sang mga ginikanan sa ila mga anak ang mga paagi sa pagkinot sing kuarta

[Retrato sa pahina 8]

Subong isa ka pamatan-on, isugid ang imo kahuol sa isa nga makabulig

[Retrato sa pahina 8, 9]

Mahimo magbuligay ang tanan sa hilikuton sa balay