Ang mga Kabudlayan nga Ginaatubang sang mga Iloy

“Ang mga hilikuton may kaangtanan sa puluy-an amo ang sadsaran nga mga katungdanan sang katawhan. . . . Kon indi paghimuon sang iloy ang iya katungdanan, posible nga wala na sing kaliwatan nga magasunod, ukon ang kaliwatan nga magasunod indi disiplinado kag mas maayo pa nga wala na lang ini magluntad.”​​—⁠Theodore Roosevelt, ika-26 nga presidente sang Estados Unidos.

MAATHAG gid nga ang iloy importante sa kabuhi sang tawo, apang indi lamang pagpanganak ang iya katungdanan. Tuhoy sa katungdanan sang mga iloy sa kalabanan nga bahin sang kalibutan karon, ang isa ka manunulat nagkomento: “Sia ang panguna nga manug-amlig sang panglawas, edukasyon, kinaalam, personalidad, kinaugali, kag kabakod sa emosyon sang kada anak.”

Ang isa sa madamo nga mga katungdanan sang iloy amo ang pagtudlo sa iya mga anak. Ang bata masami nga nakatuon sang una nga mga tinaga kag hambal sa iya iloy. Kinaandan na nga mas madamo nga oras ang ginahinguyang sang iloy sa mga anak sangsa amay kada adlaw, gani mahimo nga sia ang ila panguna nga manunudlo kag manugdisiplina. Gani, ang hulubaton sa Mexico nga “Ang edukasyon ginapasuso” nagapadungog sa importante nga katungdanan sang mga iloy.

Ang aton Manunuga, si Jehova nga Dios, nagapadungog man sa mga iloy. Sa katunayan, ang isa sa Napulo ka Sugo nga ginsulat sa mga tapitapi nga bato sang “tudlo sang Dios,” nagalaygay sa mga kabataan: “Padunggi ang imo amay kag ang imo iloy.” (Exodo 20:12; 31:18; Deuteronomio 9:10) Dugang pa, ginapatuhuyan man sang isa ka hulubaton sa Biblia ang “kasuguan sang imo iloy.” (Hulubaton 1:8) Ang importansia nga tudluan ang mga anak sa una nga tatlo ka tuig sang ila kabuhi​​—⁠kon san-o ang kalabanan ginaatipan sang ila iloy⁠—​ginakilala karon sing lapnag.

 Ano ang Pila ka Kabudlayan?

Nabudlayan ang madamo nga iloy sa pagtudlo sa ila mga anak sa mga tinuig nga importante sa ila pagdaku bangod kinahanglan sila magtrabaho agod makapiyanpiyan sa pamilya. Ginapakita sang mga estadistika nga natipon sang Nasyones Unidas nga sa madamong mauswagon nga mga pungsod, kapin sa 50% sang mga iloy nga may mga anak nga ubos sa tatlo ka tuig ang nagatrabaho.

Dugang pa, madamo nga mga iloy ang masunson nga nagapadaku sing isahanon sang ila mga anak bangod nagatrabaho ang ila mga bana sa iban nga siudad ukon pungsod. Halimbawa, ginareport nga sa pila ka rehiyon sang Armenia, halos un-tersia sang mga lalaki ang nagalakat agod magpangita sing trabaho sa iban nga pungsod. Ginapadaku naman sing isahanon sang iban nga mga iloy ang ila mga anak bangod ginbayaan sila ukon napatay ang ila mga bana.

Ang isa pa ka kabudlayan sang madamo nga iloy sa pila ka pungsod amo nga kulang sila sing edukasyon. Ginabanabana sang Department of Economic and Social Affairs sang Nasyones Unidas nga dos-tersia sang 876 milyones ka tawo nga indi makahibalo magbasa kag magsulat sa bug-os nga kalibutan mga babayi. Sa katunayan, suno sa UNESCO, kapin sa 60 porsiento sang mga kababayin-an sa Aprika, Arabo nga mga estado, kag sa Sidlangan kag Bagatnan nga Asia ang indi makahibalo magbasa kag magsulat. Dugang pa, madamo nga lalaki ang nagapati nga ang mga babayi indi kinahanglan tudluan kag ang pagtudlo sa ila mangin kabangdanan pa gani agod indi sila nagakabagay sa ila katungdanan sa pagpanganak.

Ang magasin nga Outlook nagsiling nga sa isa ka distrito sang estado sang Kerala sa India diin ang mga babayi kinaandan na nga nangin mga iloy sa edad nga 15 anyos, wala sing lalaki ang luyag makapangasawa sing isa ka edukada. Sa kaiping nga Pakistan, mga anak nga lalaki ang mas ginapaboran. Ginapaeskwela sila agod makakita sila sing daku-sing-sueldo nga mga trabaho kag masuportahan nila ang ila mga ginikanan sa ila pagtigulang. Sa pihak nga bahin, suno sa libro nga Women’s Education in Developing Countries, “wala ginapaeskwela sang mga ginikanan ang ila mga anak nga babayi bangod wala nila sila ginapaabot nga makabulig sa pamilya.”

Isa man ka kabudlayan ang lokal nga mga kustombre. Halimbawa, kustombre sa iban nga mga pungsod nga ang lamharon nga mga anak nga babayi ginabaligya sa palamanhon kag ginapasirkunsidar kag ang isa ka iloy ginapaabot nga suportahan ini. Ginadumili man sa mga iloy ang pagtudlo kag pagdisiplina sa ila mga anak nga lalaki. Obligado bala ang isa ka iloy sa pagsunod sa sining mga kustombre kag sa pagtulin sa iban sang pagtudlo sa iya mga anak nga lalaki?

Sa masunod nga mga artikulo, tan-awon naton kon paano gin-atubang sang pila ka iloy ini nga mga kabudlayan. Tinguhaan man namon nga ipakita kon paano naton maapresyar sing labi pa ang mga iloy kag ang ila katungdanan kag matigayon ang timbang nga pagtamod sa katungdanan sang iloy subong manunudlo sang iya mga anak.

[Kahon/Retrato sa pahina 4]

“Tuhoy sa pagpukaw sa kinaalam kag pagkamausisaon sang bata, subong man sa pagpalambo sang iya pagkamapahituon, ang katungdanan sang isa ka iloy importante gid.”​​—⁠Regional Summit on Children’s Rights, Burkina Faso, 1997.

[Mga retrato sa pahina 3]

Daku ang mabulig sang mga iloy sa panglawas, edukasyon, personalidad, kag kabakod sa emosyon sang kada anak