Katolisismo nga May Aprikano nga mga Kinaiya

Suno sa manunulat sang Magmata! sa Brazil

GINASUGDAN ang bag-ong tuig sa Salvador, ang kapital sang Estado sang Bahia, sa Brazil, sa isa ka daku nga kapiestahan. Ginapangunahan sang ginatos ka kababayin-an ang prosesyon padulong sa Katoliko nga simbahan sang Bonfim, diin ginahugasan nila sang tubig nga may pahumot ang mga halintang sang simbahan. Nagapadungog ini nga rito kay Oxalá, ang dios sang pagpanuga sang mga Aprikano.

Ginasaksihan ini nga seremonya sang mga isa ka milyon ka tumalan-aw. Sa ritmo sang Aprikano nga mga instrumento sa musika, nagabuylog sila sa magahod nga kinasadya sa dalanon.

Ining 250 anyos nga ritwal isa ka maathag nga halimbawa sang syncretism, ang tinaga nga nagakahulugan sang pagsamo sang relihioso nga mga pagpati, nga isa ka kilala nga tanda sang Katolisismo sa Brazil. Ginasiling nga naangot sing direkta ukon di-direkta ang kapin sa 70 ka milyon ka mga taga-Brazil sa Candomblé, Umbanda, Xangô, kag iban pa nga Afro-Braziliano nga mga relihion. Apang, nagapangangkon man ang kalabanan nga Katoliko.

Paano natabo ining pagsamo? Paano ini ginatamod sang Katoliko nga Simbahan? Kag ang pagsamo bala sang relihioso nga mga pagpati butang nga dapat dayawon ukon likawan?

‘Pangganyat sang Matuod nga Pagtuo’

Nanuhaytuhay ang pagbanabana, apang posible nga kapin sa anom ka milyon ka Aprikano gikan sa Yoruba, Bantu, kag iban pa nga mga tribo ang gindala sa Brazil subong mga ulipon sa ulot sang 1540 C.⁠E. kag 1888, sang gindula ang pagpang-ulipon. Sa amo, ang pagsamo sang tradisyunal nga Aprikano nga mga pagpati kag sang Katolisismo sa Brazil ginpanubli pa sa una anay nga mga ulipon.

Walay sapayan nga ginapamilit ang pagkumbertir sa tanan nga ulipon, ang Katoliko nga Simbahan nagpasugot sa pagsamo sang mga kinaiya sang Aprikano nga relihion sa Katolisismo. Suno sa istoryador  nga si Roger Bastide, nagapati ang Jesuita nga mga misyonero nga ang tumandok nga mga Aprikano, kaangay sang mga bata, dapat ganyaton sa pagtuluuhan sang Katoliko paagi sa musika kag saot lakip na sa ila gugma sa mga titulo kag dungganon nga mga posisyon. “Indi sila dapat pagpiliton nga magbiya sing bug-os sa ila tradisyunal nga mga kinabatasan,” sulat ni Bastide, “apang dapat binagbinagon ini kag ang puede batunon gamiton subong pangganyat agod buligan sila nga matigayon ang matuod nga pagtuo.”

Sa nanuhaytuhay nga puro-Aprikano nga relihioso nga mga paghiliutod, subong sang mga debotado sa Katoliko nga si “San” Benedict kag sa Birhen del Rosario, madamo sang Aprikano nga mga tradisyon ang nakabaton sang malimbungon nga “Cristiano” nga dagway. Makaisa kada tuig, sa adlaw sang kapiestahan ni “San” Benedict, ini nga mga paghiliutod ang nagapili sing isa ka hari kag isa ka reyna gikan sa ila mga miembro, isa ka kinabatasan nga gin-ilog sa pagbinuslanay sang mga hari sa tribo sang Aprika.

Mga “Santos” ukon mga Orixá?

Kinaandan sa Katolisismo kag sa Aprikano nga mga relihion ang pagpati sa madamo nga manugpatunga sa Dios kag sa tawo. Halimbawa, ang Yoruba, nagapati sa mga orixá. Ginkabig ining ginapakadios nga mga hangaway kag mga hari nga nagakontrol sang kinaugali nga mga puersa kag mga manugpatunga sa ulot sang mga tawo kag sang ila supremo nga dios, si Olorun. Sing kaanggid, ginapatihan man sang mga Romano Katoliko nga ang mga “santos” nagapatunga sa Dios kag sa tawo. Kag nagapangayo sila sing pangamlig sa espesipiko nga mga “santos” tuhoy sa isa ka partikular nga mga hilikuton.

Sa baylo nga talikdan ang ila mga orixá, ginhinago sang madamo nga ulipon ang ila debosyon sa mga orixá paagi sa pagsimba sa mga “santos” nga may kaanggid nga mga kinaiya. Sa amo, ang dios sang inaway sang Yoruba, nga si Ogun, gintumbasan sang identidad sang Katoliko nga mga “santos” nga si Anthony ukon George, pareho nga mga soldado kag mga baganihan sang Cristiandad.

Sing kaanggid, ang iloy sang tanan nga mga orixá kag diosa sang mga kadagatan nga si Yemanjá, ginhimo nga katumbas sang nanuhaytuhay nga “pagpakita” ni Birhen Maria. Ang pinakabantog nga “santos” sang Salvador, ang Ginuo sang Bonfim, gintumbas sa supremo nga orixá sang Yoruba nga diosdios nga si Oxalá. Ginasaulog gihapon ini nga pagpasibo sa tuigan nga rito sa paghugas sang mga halintang sang simbahan.⁠ *

“Sinsero nga nagapati ang mga tawo diri kag may palareho nga pagtuo kay Jesus, sa mga santos sang Katoliko, kag sa mga orixá,” komento sang isa ka Katoliko nga lider sa siudad sang Salvador. “Madasig nga nagsaylosaylo sang relihion ang madamo,” dugang pa sang isa ka antropologo nga taga-Brazil. “Pagkatapos sang Misa sa Katoliko nga simbahan, nagadiretso sila sa [isa ka Aprikano] nga sentro sang candomblé.”

Ini nga pagsamo isa ka sensitibo nga isyu. Si Lucas Moreira, anay presidente sang Brazilian Catholic Episcopal Conference, nagsiling: “Ang tagsatagsa dapat magsunod sang iya kaugalingon nga pagtuo, nga wala sing pagsamo.” Apang, ang isa pa ka Katoliko nga obispo nagsiling: “Isa ka maathag nga pagpamatok sang aksion sang simbahan ang syncretism ukon ang pagsamo sang mga ginapatihan.”

May nagasumpakilay nga duha ka opinyon. Ginakontra sang konserbatibo nga mga lider sang simbahan ang ginatamod nila subong pagano kag yawan-on, samtang ginapalig-on naman sang iban ang paglakip sang Aprikano nga mga simbulo kag saot sa ritwal sang Katoliko nga Simbahan.

Ano ang Mahimo Isiling ni Jesus?

Ang Tagtukod sang Cristianismo, si Jesucristo, nagbantala sa nanuhaytuhay nga mga relihion kag etniko nga mga grupo. Apang ginsiling niya sing malig-on: “Ang matuod nga mga sumilimba magasimba sa Amay sa espiritu kag kamatuoran, kay, sa pagkamatuod, amo sini ang ginapangita sang Amay nga magsimba sa iya.” (Juan 4:23) Dugang pa, ginpaathag ni Jesus nga ang iya Amay, si Jehova nga Dios, nagapahayag sang kamatuoran paagi sa Iya Pulong, ang Biblia.​​—⁠Juan 17:17.

Ginsugo ni Jesus ang iya mga sumulunod sa pagtudlo ‘sa tanan nga mga katawhan sang kapungsuran sa pagtuman sang tanan nga mga butang nga iya ginsugo.’ (Mateo 28:​19, 20) Wala gid niya ginpanugda nga liwaton nila ang iya mga panudlo agod ganyaton ang mga tawo nga may tuhay nga mga tradisyon kag mga pagpati. Sang panahon sang mga apostoles, ang pila ka tawo nagtinguha sa pagpasulod sang mga ideya kag mga kinabatasan gikan sa iban nga mga relihion. Apang ginpakamalaut ini nga mga pagpaninguha. “Gua kamo sa tunga nila, kag paina ang inyo mga kaugalingon,” sulat ni apostol Pablo, “kag batunon ko kamo.”​​—⁠2 Corinto 6:17.

[Nota]

[Mga retrato sa pahina 12]

Nagahugas sang mga halintang sang simbahan ang Afro-Braziliano nga mga pari nga babayi

Ang mga kadam-an sa mga halintang sang simbahan sang Bonfim, sa Brazil

[Credit Lines]

Top: De: A Tarde​​—⁠Wilson da Rocha Besnosik; bottom: De: A Tarde​​—⁠Antônio Queirós