Pagsupot sing Ulan—Sadto kag Karon

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA INDIA

SA SULOD sang mga milenyo ang amo gihapon nga tubig ginresiklo, nga nagasunod sa kinaugali nga paagi sang alisngaw gikan sa duta kag dagat, pagporma sini subong panganod, kag pag-ulan. Ining barato nga sistema nagaaman sing bastante nga tubig sa tanan diri sa duta. Apang ngaa may daku nga problema sa tubig karon? Ano ang solusyon? Bilang sabat, hibaluon naton ang kahimtangan sang tubig sa India.

 Narealisar sang mga taga-India nga nagakasambot ang ila tubig bangod sang kapin sa isa ka bilyon nga populasyon sini. Sa diin nagahalin ang tubig sa India? Sa malayo nga naaminhan, sa tion sang tigpamulak, nagadamo ang tubig sa mga suba bangod sang nagakatunaw nga yelo sa Kabukiran sang Himalayas. Apang ang kalabanan sang mga duog sa India nagasalig lamang sa mabunok nga ulan sa pagbasa sang duta, sa pagpuno sang mga bubon kag mga linaw, kag sa pagpadamo sang tubig sa dalagku nga mga suba nga nagailig sa pungsod. Indi mapaktan kon san-o maulan sa India kag ginalaragway ini nga “isa sa labing mabudlay banabanaon nga hitabo,” nga, “bisan pa sang moderno nga teknolohiya, halin sa satelayt pakadto sa mga supercomputer . . . , indi makapakot kon san-o maulan.”

Ang kinaandan nga panag-on sang tig-ululan nagadugay sing mga tatlo hasta apat ka bulan, apang sa baylo nga mag-ulan sing dalayon sa bug-os nga panag-on, ang kalabanan sang mabunok nga ulan dali lang kon magbundak. Gani subong resulta, nagakapuno ang mga dam kag ang tubig kinahanglan paawason. Nagaawas ang tubig sa mga pangpang sang suba, nga nagaresulta sang pagbaha sa mga kaumhan kag sa kabalayan. Bangod sang pag-uswag sa industriya kag mga pagpangtukod nga nagresulta sa lapnag nga pagpamulod sang mga kahoy, wala na sing bastante nga mga kahoy nga magsupsop agod amat-amat nga manalupsop sa duta ang tubig. Ginaanod sang tubig ang naibabaw nga duta gani nagakaab-ab ini. Mabun-udan ang mga linaw kag mga punong, amo nga diutay lamang ang masupot nga tubig sa sini. Subong resulta, madamo sing hamili nga ulan ang nauyang.

Nian malipas na ang tingulan. Ang nabilin nga tion sang tuig, tingadlaw na, nga may mga binulan sang makapalaso nga init sang adlaw! Magamala insigida ang duta, kag ang uma magabagtik kag magalitiklitik. Ang masulog nga mga suba mahubsan, kag amo man ang mga busay. Naganubo ang nibel sang tubig kag mabudlay na ini nga pasakaon. Kon panalagsa lang ang pag-ulan nagaumpisa dayon ang tigpalamangag, nagakalaya ang mga tanom sa uma, nagakapatay ang mga kabakahan, kag ang mga tagaminuro nagasaylo sa mga siudad, amo nga nagakasambot ang tubig sa siudad.

Apang indi subong sini sang una. Sadto anay ang mga tawo sa bug-os nga India nakahibalo nga indi maayo nga magsalig lamang sa mga suba kag mga linaw, nga nagakahubsan sa tion nga maglipas ang tingulan. Nangin eksperto sila sa pagsalud sing ulan nga magamit gilayon kag ginasupot ini agod magamit sa tion sang tig-ilinit. Amo ini ang pagpanalud sing ulan.

Ang Kinahanglanon nga Pagsupot sing Ulan Karon

Mahimo nga hunahunaon sang isa nga bangod sang moderno nga teknolohiya kag pagtukod sing dalagku nga mga dam kag mga irigasyon​​—⁠ tanan ini madamo sa India​​—⁠nga mangin diutay lamang ang interes sa kinaraan nga pamaagi sa pagtipon sing tubig. Kay man, ang kalabanan sini nga mga pamaagi wala na ginagamit sang ang mga tawo mahimo na makakuha sing tubig sa mga gripo sa ila puluy-an ukon minuro. Apang may dapat kahangaw-an. Ang dalagku nga mga proyekto sa pagtipon sing tubig sa nagligad nga 50 ka tuig indi makatrespaser sa pagdamo sang ginakinahanglan sang mga tawo kag sa hinali nga pagbag-o gikan sa agrikultural pakadto sa isa ka industriyalisado nga katilingban. Wala sing bastante nga tubig nga makasuportar sa bug-os nga pungsod.

Sa karon ang mga environmentalist kag ang mga awtoridad nga nagakabalaka sa aton palibot nagapalig-on sa mga tawo nga makigbahin sa pagsupot sing tubig. Sa karon ang pagpanalud sing ulan ginpalig-on sa mga kabalayan, sa mga pabrika, sa mga eskwelahan kag sa bisan  diin nga mahimo masalud ang tubig. Ang kamatuoran, madamo nga siudad kag mga estado ang nagapatuman sa bag-o nga mga tinukod nga dapat may kagamitan ini sa pagsalud sing ulan!

Minilyon ka litro nga tubig ang nangin alisngaw lamang ukon nagailig pa dagat kay wala masalud. Apang, sa pagpanalud sing ulan, nga napasad sa konsepto nga saludon ang tubig diin man ini magtupa​—⁠ginasupot sang mga tawo ang ulan. Kag indi kaangay sang tubig gikan sa dam kag mga kanal, nga ginabayaran kag mahal katama para sa mga imol, libre ini nga tubig!

Pagpanguna

Madamo sing mabinalak-on nga tawo sa India ang nagapakigbahin sa pagkinot sing tubig. Ang pila ginhatagan pa gani sing internasyonal nga mga award, subong ni Rajendra Singh nga nakabaton sing dungganon nga Magsaysay Award para sa pagpauswag sang komunidad sang 2001. Nagapanghikot paagi sa organisasyon nga iya gintukod, napasag-uli ni Singh ang halos mahubsan na nga Aravari River sa estado sang Rajasthan, nga nakabulig gid sa sini nga estado nga may 8 porsiento nga pumuluyo sang pungsod kag nga may 1 porsiento lang nga ginahalinan sing tubig. Sa sulod sang 15 ka tuig, ang grupo ni Singh nagtanom sing mga kahoy kag nagtukod sing 3,500 ka tangke​—⁠ang tradisyonal nga johads nga pangsalud sang ulan​—⁠nga naghatag sing kasulhayan sa mga taga-minuro. Ang iban nagsupot man sing tubig nga wala matalupangdan sang kalabanan ang ila mga panikasog, apang nalipay kay nakabulig man sila.

Nahibaluan sang mga negosyante ang mga kapuslanan sa pagpanalud sing ulan agod madugangan ang mga suplay nga tubig sa siudad. Sa isa ka pabrika sa dulunan sang Bangalore, sa bagatnan sang India, ang simple, barato nga sistema sa pagsalud sing ulan sa atop ang ginhimo. Ang ulan nga sang una nagailig lang sa haywey, ginapailig pakadto sa isa ka tangke nga mahimo masudlan sing mga 42,000 litros. Kon tingulan, 6,000 litros nga tubig ang masalud kada adlaw ang ginaproseso agod magamit sa pagtinlo sang mga suludlan sang pagkaon kag sa kantina sang pabrika. Wala sing tubig nga ginagamit sa sini nga katuyuan ang ginakuha sa mga suplay nga tubig sang siudad.

‘Isa ka tulo sa balde,’ mahimo isiling mo. Apang hunahunaa nga may yara ka kuarta sa bangko nga nagadugang sing isa lang ka bes sa isa ka tuig. Bangod sang imo inadlaw nga pagkinahanglan, dapat ka nga mag-withdraw, apang sing amat-amat sobra na ang imo nakuha sangsa imo ginhulog. Pila ka adlaw mahimo ka maalkanse. Apang, kon sa pila ka mga binulan makatrabaho ka kag makabaton sing sueldo nga makasuportar sang imo inadlaw nga mga kinahanglanon, ang imo nabangko mahimo nga magtubo. Karon sunda ini nga prinsipio sa pagsupot sing tubig. Pabuara ang imo natipon sing ginagmay sa minilyon ka beses, ti pila ang natipon mo? Ang napasag-uli nga mga tuburan sang tubig, ang pagpataas sang nibel sang tubig, pagpundo sang tubig sa mga aquifer ukon kabatuhan ukon kabalasan sa dalom-duta, kag ang pagpanumbalik sang suplay sang tubig nagadepende sa “ibayad” kon matapos na ang pagpanalud sing ulan. Dumduma, limitado lamang ang tubig; indi na puede kabigon nga alkanse ka kon wala ka na sing makuhaan sing tubig.

Ang Permanente nga Solusyon

Ginaamanan sing bugana sang aton planeta ang iya mga pumuluyo. Apang, sa sulod sang mga siglo, ang kakagod kag ang kakulang sing pagpangaman sang tawo nagtuga sing makahalalit nga mga kahimtangan sa pagkabuhi sang minilyon ka pumuluyo sa duta. Walay sapayan sang pagtinguha sang sinsero nga mga indibiduwal, maathag nga indi masarangan sang mga tawo ang bug-os nga pagdula sang mga problema sa palibot. Sing makalilipay ang Manunuga sang duta nagsaad sa “paglaglag sa mga nagalaglag sang duta” kag sa pagpasag-uli sang pagkabalanse sang siklo sang tubig, agod nga “ang mga tubig magabugwak sa kamingawan kag ang mga suba sa desyerto nga kapatagan.” Huo, “ang duta nga nagkigas sa init mangin subong sang danaw sang tubig, kag ang uhaw nga duta subong sang mga tuburan sang tubig.” Daw ano ka makalilipay nga pagpanupot sing tubig sa sina nga tion!​—⁠Bugna 11:18; Isaias 35:​6, 7.

 [Kahon/Mga retrato sa pahina 23]

Pagpasag-uli sang Dinumaan nga mga Pamaagi sa Pagsalud sing Ulan

ULAN SA ATOP: Simple kag barato. Nagailig sa nagahilay nga atop ang tubig pakadto sa mga tarog, diretso sa mga tubo, kag napadulong sa mga dram. Ginatinluan ini paagi sa pagsala sa salaan nga ginahuman sang balas, bato kag uling. Ginapailig ini sa suludlan sang tubig sa idalom sang duta ukon sa mga tangke. Ginatakpan ini sing maayo agod indi masudlan sang hangin, indi mahigkuan, kag indi mainitan; ginabutangan ini sing tawas agod indi magbaho; kag bleaching powder agod mapatay ang bakterya. Ginagamit ini sa pagbunyag, pangbunggas sang mga kasilyas, kag panglaba. Mahimo ini imnon kon himuon ang dugang pa nga pagtinlo. Ang sobra nga tubig mahimo masupot sa mga bubon ukon magapanalupsop sa duta agod magtaas ang nibel sang tubig. Amo ini ang lapnag nga pamaagi sa siudad.

NAULAS: Ginapunungan ang suba agod mapunggan ang tubig. Ang madabong nga mga kahoy sa mga pangpang nagapugong sa pag-alisngaw sang tubig, kag ang bulong nga mga kahoykahoy ginabutang sa gamay nga pulunduhan sang tubig agod magtinlo ini.

PERCOLATION TANKS, RAPATS: Magamay nga mga suludlan nga ginatukod sa balasbalason ukon batuhon nga duta agod supton ang ulan. Ang iban nga tubig ginakuha, apang ang nabilin nagapanalupsop sa duta kag nagakadto sa mga bubon.

BHANDARAS: Nagahimo sing mga tangke sa idalom sang duta agod matipon ang tubig gikan sa mga tuburan, ginapailig ini pakadto sa suluptan sang tubig nga ginagamit sa siudad.

QANATS: Ginasalud sang tindugon nga mga tubo sa bulubakulod ang ulan. Ginatipon ang tubig sa idalom duta nga nagapailig sini bangod sang grabidad pakadto sa mga suluptan sang tubig.

INTEGRATED TANKS: Mga tangke nga nagaawas pakadto sa nagatululupad, mas manubo nga mga tangke agod saludon ang nagailig nga ulan paagi sa mga tarog.

[Credit Line]

Courtesy: S. Vishwanath, Rainwater Club, Bangalore, India

[Picture Credit Line sa pahina 21]

UN/DPI Photo by Evan Schneider

[Picture Credit Line sa pahina 22]

UN/DPI Photo by Evan Schneider