Pagbantay sa Kalibutan

Malahalon nga Tubig

“Isa ini ka tanda sang moderno nga mga tawo,” siling sang magasin sa Alemanya nga ­Natur+Kosmos. “Ang mahuyugon sa uso nga mga estudyante may dala pirme nga de-tatak nga mineral nga tubig. Sa New York, ang mga sosyal nagatipontipon sa mga balaligyaan sang ginainom nga tubig. Kag ang five-star nga mga hotel nga may mga serbidor nagatanyag sang internasyonal nga mga tatak sang mineral nga tubig, nga may talaksan sing kalidad nga masami ginagamit lamang sa pinakamaayo nga mga alak.” Ini nga tubig mahal. “Ang mga tawo nagagasto sing daku para sa ila mineral nga tubig, nga ginasulod nila sa manami nga mga suludlan kag ginadaladala,” siling sang artikulo. Sa pila ka hotel ang isa ka litro sang tubig nga naghalin sa pinasahi nga kuluhaan mahimo magbili sing tubtob sa 62 ka euro. Bisan pa ginapakita sang konsumidor ang ila huyog sa uso nga mga produkto paagi sa pag-inom sang tubig nga may sikat nga tatak, wala ini nagakahulugan nga mas maayo ini para sa imo. Ang iban nga manugprodukto nagagarantiya sing mapagros nga hunahuna kag lawas, ikaayong lawas, kag katahom. Apang indi makita sang madamo nga mga eksperto ang bentaha sini sa ordinaryo nga tubig. Halimbawa, sa Alemanya, ang kalidad sang tubig sa gripo halos pareho lang sa mineral nga tubig halin sa malayo nga bahin sang globo, siling sang artikulo. Kag ang tubig sa gripo wala na nagakinahanglan sing plastik nga mga suludlan ni hakuton pa sing pila ka libo ka kilometro.

 Mga Panugda sa Dieta Halin sa Pransia

“Ang mga Pranses palakaon sing mabudlay tunawon nga tambok,” siling sang UC ­Berkeley ­Wellness ­Letter. “Apang mas maniwang sila sangsa mga Amerikano kag diutay ang tsansa nga magsobra katambok. Ang nagakapatay sa ila bangod sa balatian sa tagipusuon katunga lang sangsa mga Amerikano kag mas manubo sangsa iban pa nga pungsod sa [European Union].” Ngaa daw may di paghisantuanay? Ang sabat mahimo nga bangod ang mga Pranses “nagakaon sing mas diutay nga kalori,” siling sang ­Wellness ­Letter. Ginapakita sang pagtuon nga ginhimo sa mga restawran sa Paris kag Philadelphia, Pennsylvania, E.U.A., nga gamay gid ang pagkaon nga ginaserbe sang mga Pranses. Tuhay man ang mga libro para sa pagluto sa Pransia. Halimbawa, sa mga libro sang mga Pranses para sa pagluto, mas gamay ang ginakabig nga hustuhan nga kadamuon sang ginaserbe nga karne. “Ayhan ang labing talalupangdon nga tukib amo nga ang mga Pranses nagahinguyang sing mas malawig nga tion sa pagkaon,” siling sang artikulo. “Ang kinaandan nga Pranses nagahinguyang sing halos 100 ka minutos kada adlaw para sa pagkaon lamang, samtang ang mga Amerikano 60 minutos lamang.” Ang Konklusion? Limitehi ang kalori nga imo ginakon. Magkaon sing tamatama nga kadamuon sang masustansia nga pagkaon. Indi magdali sa pagkaon. Kon madamo ang ginserbe sa imo, tunga kamo sang imo kaupod ukon dal-a pauli ang katunga. Kag “himua nga makalilipay nga eksperiensia ang pagkaon sa balay.”

Tipigi ang Imo mga Libro

“Ang pinakamadali makaguba [sang mga libro] amo ang tion kag hun-og,” siling sang isa ka artikulo sa magasin sa Mexico nga ­Día ­Siete. Agod matipigan ini, ginarekomendar sang artikulo nga trapuhan ang mga libro agod makuha ang yab-ok sa di-magkubos isa ka bes kada tuig. Apang, siguraduha nga uyatan sing hugot ang libro agod indi magsal-ot ang yab-ok sa mga pinanid sini. Sa mahun-og nga palibot, makontrol ang kahumog paagi sa pagburibod sing diutay nga pulbos sa kada pahina, tungtungan ang libro sang mabug-at nga butang sa sulod sang pila ka adlaw, kag nian kuhaa ang pulbos paagi sa isa ka brutsa. Kon may tagiptip bangod sang kahumog, kagisa ini sing mahinay paagi sa labaha kag tinlui ang libro paagi sa alkohol. Indi paghunusa ang libro sa kabinet nga ginauyatan ang naibabaw nga bahin sini. Ang pinakamaayo nga paagi sa pagkuha sang libro amo ang pag-uyat sini sa tunga, uyuga ini agod mabulag sa mga libro sa magtimbang nga kilid sini, kag hunusa ini sing mahinay. Ang dalagku nga mga libro, ilabi na kon daan na, madali lang mapierde bangod sa kabug-at sini. Malikawan ini paagi sa pagpahigda sini sa bulutangan.

Ang Pagkadula sang mga Unitarian?

“Ang isa sa labing dumaan nga denominasyon [sa Britanya] . . . yara sa di-malikawan nga pagsarurot kag madula sa sulod sang pila ka dekada, siling sang The ­Times sang London. Kubos na lang sa 6,000 ang miembro sang mga Unitarian sa Britanya. Ang katunga sini nagaedad sing kapin sa 65 anyos. Ang pagkadula sang hublag gintagna ni ­Peter ­Hughes, isa ka senyor nga ministro sang denominasyon. Ginapatuhuyan subong halimbawa ang pinakadaan nila nga kapilya sa ­Liverpool, si ­Hughes nagsiling: “Wala sila sing ministro kutob pa sang 1976 kag ang Unitarian nga kahublagan didto halos wala na.” Ang termino nga “Unitarian” ginagamit na sa Britanya kutob pa sang 1673, siling sang The Times. “Bangod ginpahulag nga sikwayon ang pagpati sa Trinidad paagi sa isa ka teolohiko nga debate tuhoy sa pagkadios ni Cristo nga gintunaan sing krisis sa ­Church of Eng­land, madamo nga Presbiteryano nga Ingles ang nangin mga Unitarian sang ika-18 nga siglo.” Ang pamantalaan nagsiling pa: “Apang karon nga legal na ang pagbaton sa isa ka indi Trinitaryo nga pagpati, kag ginapabay-an lang sang mga simbahan ang mga ‘tumuluo’ nga may liberal nga pagtamod sa tradisyunal nga mga doktrina, indi na pareho sadto ka-estrikto ang Unitarian nga kahublagan.”

Nagaputot Samtang Nagatigulang

Samtang nagatigulang ang mga tawo, masami nga nagaputot sila. “Ang daku nga kabangdanan sini amo ang grabidad,” report sang The ­Daily ­Telegraph sang Australia. Bangod sa grabidad, ang kataason sang tawo nagabag-obag-o sa bug-os nga adlaw. Nagabalik ang bug-os nga kataason sa tion sang pagtulog. “Apang kon magtigulang na ang aton lawas, kag medyo maluya na, nagasugod na nga mangin permanente ang pagkaputot,” siling sang pamantalaan. “Samtang nagatigulang ang mga tawo, nagabuhin ang kadamuon sang ila maskulo kag ila tambok. Bahin ini sang natural nga proseso sang pagtigulang kag daku ang kahilabtanan sa sini sang mga pagbulubag-o sa hormone. Ang taludtod mahimo maghuyang kag mag-usmod​—amo nga nagalip-ot ang taludtod sing kapin sa 2.5 ka sentimetro [isa ka pulgada].” Ang osteoporosis mahimo nga isa ka kabangdanan sang pagputot.

Pagpadaku sa Kabataan nga Makahambal sing Duha ka Lenguahe

“Kon mapailubon kag mataktikanhon nga ginapadaku ang kabataan, ang ikasarang nila nga maghambal sing madamo nga lenguahe mangin daku nga bentaha para sa ila, sa ila pamilya kag sa katilingban,” siling sang Milenio nga pamantalaan sa Mexico City. Ang mga nagtuon sini “naghinakop nga ang kabataan nga makahambal sing duha ka lenguahe mas mataas sing grado sa eskwelahan sangsa makahambal lamang sing isa.” Kon kaisa nagakabalaka ang mga ginikanan kon ginahambal sang ila kabataan ang mga tinaga gikan sa duha ka lenguahe sa isa ka dinalan ukon magsayop paagi sa pag-aplikar sang mga pagsulundan sang isa ka lenguahe sa isa. “Apang ining mga ‘sayop’ sa gramatika kinaandan kag mahapos tadlungon,” siling ni Propesor Tony Cline, isa ka sikologo nga nagaespesyalisar sa pag-­uswag sa lenguahe sang kabataan. Kon ang lenguahe sang duha ka ginikanan ginatudlo gikan sa pagkabun-ag, kinaugali nga matun-an ining duha ka lenguahe, kag sa ulihi, mahambal ini sang kabataan sing magkatuhay.