“Mga Kabayo nga Nagasaot sa Hangin”

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA ESPANYA

“Sin-o ang makakita sang ritmo sang imo mga tikang, sang pagkasibu sang imo estilo, sang imo kontrol, sang imo eksakto nga hulag, kag indi makunyag?”​​—⁠RAFAEL ALBERTI, KATSILA NGA MAMALAYBAY.

GINPATAY ang mga suga kag ginpatokar ang musika. Sa likod nayon sang arena, naggua ang isa ka manugkabayo nga nagasakay sa puti nga kabayo nga nagasaot sa ritmo sang musika. Nian ginbuylugan sia sang isa ka grupo sang manugkabayo nga ang ila mga kabayo dululungan gid nga nagatiyog kag nagaliso. Ang tumalan-aw naurungan sa katingala sa pagtan-aw sining magayon nga mga kabayo nga manami magsaot.

Ang Royal Andalusian School of Equestrian Art, sa Jerez de la Frontera, Espanya, nangin bantog sa bug-os nga kalibutan bangod sa nagasaot nga mga kabayo sini. Ang palaguaon isa gid ka ballet sang mga kabayo, nga ginagamit ang koreograpiya pasad sa tradisyunal nga paghanas sa mga kabayo. Ginagiyahan sang mga manugkabayo ang mga kabayo paagi sa diutay nga mga hulag sang ila mga kamot, tiil, kag hagyo sang lawas. Ang talan-awon ginapatahom pa gid sang tradisyunal nga musika sa Espanya kag sang ika-18 nga siglo nga panapton sang mga manugkabayo.

Ang De-rasa nga Kabayo sa Espanya

Ang mga kabayo nga ginagamit sa palaguaon mga de-rasa sa Espanya, nga kilala man subong Andalusian nga mga kabayo. Ang kabayo sa Espanya isa ka dumaan nga linahe nga nagkabuhi sa kabukiran sang Iberian Peninsula linibo ka tuig sang una. Nahibaluan gid sang mga Romano nga ini nga linahe maayo gamiton sa militar nga hilikuton.

 Ang talalupangdon nga mga kinaiya sang Andalusian nga kabayo amo ang iya kusog, kapagsik, kabakod, kag mahapos ini tudluan. Mapuslanon sila bangod sa ila tumalagsahon nga kinaiya nga maisog kag mahapos antaon. Bangod sa ila kusog kag kapagsik, ining mga kabayo makahimo sang mabudlay nga mga pagtikang kag paglukso. Walay sapayan sini, indi mahapos himuon nga manami nga manugsaot ining sapat.

Ang Paghanas sa Tumalagsahon nga Sapat

Ang Royal Andalusian School of Equestrian Art gintukod ni Álvaro Domecq sang 1972. Ginahanda sang eskwelahan ang mga kabayo paagi sa isa ka paghanas nga nagapabakod sang mga maskulo sang kabayo. Sa ulihi, mahimo na nila sa himpit nga paghisantuanay ang mabudlay nga mga saot. Ining sahi sang paghanas ginahimo sa duha ka bantog nga sentro sa paghanas: ang Spanish Riding School of Vienna sa Austria kag ang Royal School sa Espanya. Sa duha ka sentro, ang pagpasundayag nagapakunyag sa mga bisita kag nagapadayaw bisan sa estrikto gid nga manughanas sing kabayo.

Ang manugkabayo subong man ang kabayo nagakinahanglan sing malawig nga paghanas agod matigayon ining pagkaekselente. Ang manugkabayo kag ang kabayo kinaandan na nga nagahanas nga magkaupod sing lima ka adlaw kada semana kag pito ka oras kada adlaw sa sulod sang apat ka tuig. Ang paghanas nagasugod paagi sa pagtudlo sang manugkabayo sa kabayo nga maglakat kon iya suguon. Kon kabisado na sini ining panguna nga tikang, ginatudluan ang kabayo nga magliad samtang nagahulag, agod maglaban ang bug-at sini sa pang-ulihi nga tiil. Ini nga paghanas nagabulig sa kabayo nga ikonsentrar ang puersa sini sa iya pang-ulihi nga mga tiil, nga kinahanglanon sa paghimo sing mas mabudlay pa nga mga maniobra.

Ang mga maniobra nga ginatun-an sang kabayo natunga sa duha ka grupo: ang natural kag ang artipisyal. Ang natural nga maniobra nagakinahanglan nga pauswagon sang kabayo ang kinaugali nga mga hulag sini​​—⁠ang paglakat, ang pagliktin, kag ang pagtuwak. Ang artipisyal nga mga maniobra nga ginpauswag sang Royal School nagakinahanglan sing suod nga kaangtanan sa ulot sang kabayo kag sang manugkabayo. Ining mga maniobra nagadalahig sang tuman nga pagkasibu kag daku nga pisikal nga kusog.​​—⁠Tan-awa ang “Ang Panguna nga mga Maniobra sa Ballet sang mga Kabayo.”

“Agod mahimo ang mabudlay nga mga saot sa Royal School, ang kabayo kag ang manugkabayo dapat may suod gid nga kaangtanan,” siling ni José María Sánchez Cobos, direktor sa pasundayag sa Royal School. “Ang Andalusian nga kabayo ginakabig nga isa sa pinakamanami nga linahe sang mga kabayo, kag ang pila sini mahimo mangin suod gid nga abyan sang manugkabayo. Apang, kon kaisa may kabayo kag manugkabayo nga indi magsahuay, gani kinahanglan islan ang kabayo.”

Sang ginpamangkot tuhoy sa reaksion sang mga kabayo sa musika, si José María nagpaathag: “Indi makahangop sang musika ang mga kabayo kaangay naton, apang maathag nga may epekto sa ila ang musika nga mabatian nila sa pasundayag. Makita gid ang reaksion nila sa tradisyunal nga musika nga bahin gid sang palaguaon, kag daw may reaksion man sila sa palakpak sang tumalan-aw.”

Nagabalos ang mga kabayo sa mauti nga pagtatap nga ginabaton nila sa eskwelahan. Ginakondisyon sila sing maayo para sa pasundayag, kag ginapaliguan sila adlaw-adlaw pagkatapos sang paghanas agod makuha ang balhas kag marepreskuhan sila. Bangod mas sensitibo ang panit nila sangsa panit sang tawo, nagakinahanglan ini sing pinasahi nga igtalupangod.

“May hulubaton sa Espanya nga nagasiling,” dugang ni José María, “nga sa sulod sang nahauna nga 7 ka tuig ang kabayo imo abyan agod hanason; gikan sa 7 pa 14 ka tuig imo ini agod mapanginpuslan, kag pagkatapos sang 14 ka tuig, wala na ini sing pulos. Apang indi ini pirme matuod sa amon eskwelahan. Ang isa sa amon mga kabayo, nga si Zamorano, nagapasundayag gihapon sa edad nga 22!”

Ang resulta sining mauti nga pag-atipan kag paghanas amo ang palaguaon sa diin nagapasundayag ang mga kabayo. Makita diri sang publiko kon paano ang kabayo kag ang manugkabayo nangin ekselente nga pares kag kon paano ining manami apang makusog nga mga kabayo nagasaot sa tradisyunal nga musika sang Espanya. Indi makatilingala nga sa katapusan nga linya sang iya binalaybay nga ginkutlo kaina, ginlaragway ni Alberti ining manami nga mga sapat subong “mga kabayo nga nagasaot sa hangin.”

 [Kahon/Mga retrato sa pahina 17]

Ang Panguna nga mga Maniobra sa Ballet Sang mga Kabayo

Nagapatuhoy ini sa nanuhaytuhay nga hulag nga ginahimo sang mga kabayo. Ang masunod amo ang pila sa panguna nga mga maniobra.

Piaffe: Ang kabayo nagatindog samtang nagaliktinliktin, nga daw nagadalagan nga wala nagahalin.

Passage: Ang kabayo nagaliktinliktin sing mahinay samtang ginaalsa sing mataas ang mga tiil sini, amo nga daw nagasaot ini.

Levade: Ginaalsa sing mataas sang kabayo ang pang-una nga mga tiil sini kag ginahuptan ang lawas sini sa daw nagasikongkong nga posisyon sa 45 ka degree nga anggulo. Nagakinahanglan ini sang daku nga kontrol sa maskulo kag maayo gid nga pagbalanse.

Curvet: Ang kabayo paagisod nga nagalukso nga wala nagadapat sa duta ang pang-una nga mga tiil sini.

Capriole: Nagalukso ang kabayo kag samtang wala pa magtupa, ginapakulo sini ang pang-una nga mga tiil sa idalom sang dughan sini samtang nagasipa ang pang-ulihi nga mga tiil.

Mga Kabayo sa Garniso

Ang isa pa ka bahin sang palaguaon amo ang enganche, ukon pagpares. Ang mga kabayo nagaguyod sang tradisyunal nga mga karwahe sa dululungan gid nga mga hulag. Nagakinahanglan man ini sing tinuig nga paghanas. Sa pinakamanami nila nga ginasuksok, ang mga kabayo kag mga manugkabayo katahom gid tulukon amo nga madumduman sang mga tumalan-aw ang tion nga ang kabayo kag karwahe amo anay ang panguna nga transportasyon.

[Credit Lines]

Piaffe, passage, and capriole: Fotografía cedida por la Real Escuela Andaluza; curvet, levade, and carriage: Fundación Real Escuela Andaluza del Arte Ecuestre

[Picture Credit Line sa pahina 15]

Fotografía cedida por la Real Escuela Andaluza