Ang Delta sang Europa nga May Lainlain nga Katahom

Suno sa manunulat sang Magmata! sa Romania

 Ang Danube River nagasugod sa Black Forest sang Alemanya. Nian, nagadaganas ini pasidlangan tabok sa Austria kag sa dulunan sang Slovakia. Nian, nagasulog ini pa bagatnan sa Hungary kag dayon sa dulunan sang igutlan sang Croatia kag sang pungsod sang Serbia kag Montenegro. Nian, nagahinay ini kag nagasangkad sa dulunan sang Bulgaria antes magliko pa aminhan tabok sa Romania. Sa ulihi, nagaagi ini sa dulunan sang Ukraine.

Puno sing lay-on kag daku nga tubig gikan sa mga 300 ka sanga nga suba, ang Danube River nagaporma sa ulihi sing isa ka matahom nga delta sa baybayon sang Black Sea. Malapit sa siudad sang Tulcea, sa bagatnan-sidlangan sang Romania, ang tatlo ka sanga sang Danube River, ang Kiliya, ang Sulina, kag ang St. George, nagaporma sang pinakamayor nga suba pakadto sa Black Sea.

Samtang ining tatlo ka sanga sang Danube nagalapos sa delta, nagasanga sila sa madamo nga magagmay nga mga sapa nga nagailig sa mga katunggan kag mga linaw. Ang mga labnang gikan sa suba nagasimpon sa balas halin sa dagat kag nagaporma sing dalagku nga mga pasil kag mga isla. Ang pila ka bulubungyod nga mga balas, kaangay sang pasil sa Caraorman, nagataas sing tubtob halos 20 pie kag daw desyerto ang dagway.

Apang, ang Danube Delta indi lamang isa ka duog diin ang mga balas kag mga lay-on nagaporma. Mga 4,300 kilometros kuadrado ang kalaparon sang delta, gani amo ini ang pinakamalapad nga katunggan sang Europa. Dugang pa, mahimo gid nga diri sa delta masalapuan ang pinakamalapad nga katabun-akan sa kalibutan, kay mga 1,700 kilometros kuadrado ang kalaparon sini!

Ang matag-as nga mga kahoy nga elm, oak, kag  alder nagapamuhi sa mga pasil sang delta. Ang madamo nga ilahas nga mga balagon, nga ivy, liana, kag iban pa nga mga tanomtanom nagakabod sa sini nga mga kahoy nga daw pirme nagapalumbaanay para masilakan sang adlaw. Ini nga delta daw isa ka daku nga organiko nga salaan nga nagaserbe subong pinakadaku nga sistema sa pagpaputli sa tubig sang Europa.

llistaran sang mga Sapat

Minilyon ka pispis nga may kapin sa 300 ka espesyi ang nagapanong sa sining paraiso sang mga pispis. Mga katunga sang puti nga pelican sang kalibutan kag kapin sa 60 porsiento sang pispis nga pygmy cormorant sang kalibutan ang nagapabuad sa Danube Delta. Subong man, diri nagapaligad sang tigtulugnaw ang halos tanan sang pula-dughan nga mga gansa sang kalibutan, isa ka espesyi nga nagapameligo nga mapapas sa bug-os nga kalibutan. Kon Marso naman, ang mga pelican nagahimo sang ila mga pugad kag nagapangitlog sa nabaw-ing kag nagautaw-utaw nga mga isla sang mga tabun-ak. Pag-abot sang tigragas, ang mga pelican nagalupad padulong sa Nile Delta, sa Gresya, kag sa mga baybayon sang Asia hasta sa India.

Nagabalik ang mga pispis sa Danube Delta indi lamang bangod maayo gid ini nga ilistaran kundi bangod man sang mga isda. Kapin sa 90 ka espesyi sang isda ang yara sa mga suba sang delta. Sa katunayan, ang 50 porsiento sang tanan nga isda sa tab-ang nga ginakonsumo sa Romania nagagikan sa Danube Delta. Ang pinakabantog nga isda sa delta amo ang sturgeon, nga nagasuba sa Danube River kon tigpangitlog na. Ining mga itlog ukon bihod, nga ginatawag man caviar, ginapabaloran kag mahal nga kalan-on.

Ang aktual nga duta sang delta gamay lang kay 13 porsiento lamang ang wala sing tubig. Diri nagapanginaon ang mga lobo, talunon nga mga ido, isa ka sahi sang koneho, kag ang ilaga nga muskrat. Makita man sa delta ang nagapameligro mapapas nga mga espesyi subong sang otter nga nagaistar sa tab-ang nga tubig kag sang sapat nga mink sang Europa nga amo anay ang kuluhaan sing balahibo sang mga fur coat nga paborito sang mga babayi nga mahuyugon sa moda. Dugang pa, kapin sa 1,800 ka espesyi sang mga insekto ang aktibo kag nagakinamang sa sining tubigon nga duog.

Bahin sang Kinaugali nga Takus Amligan

Sang 1991 ang Danube Delta ginlakip sa World Heritage List. Pagkadason nga tuig ginkilala ini sang kalibutan nga isa ka bahin sang kinaugali nga takus amligan. Ang siudad sang Tulcea amo ang nagadumala sang pag-amlig sa sini. Kontrolado na ang pagpangisda apang wala gihapon madula ang ilegal nga pagpangisda.

Walay sapayan sini, apektado gihapon ang delta sang mga siudad kag mga pabrika nga nagaula sing higko sa 2,850 kilometros nga iligan sang Danube padulong sa dagat. Sa madamo na nga tinuig, daw ginasala sang basa nga kahilamnan ang naubos nga bahin sang Danube antes ang panubigon sini magsulod sa delta. Sa karon, halos 80 porsiento sining kahilamnan ang nadula na.

Ang delta karon nagaamat-amat sangkad padulong sa Black Sea sing tubtob sa isa ka gatos ka pie kada tuig. Subong sang nagakatabo sa sulod sang linibo na ka tuig, ang Danube padayon gihapon sa pagsangkad, pagkay-o, kag pagpasag-uli sang iya palibot nga may lainlain nga katahom.

[Mga Mapa sa pahina 24]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

UKRAINE

MOLDOVA

ROMANIA

Bucharest

Danube Delta

BLACK SEA

Danube River

BULGARIA

[Retrato sa pahina 22]

Ang katabun-akan sang delta, isa sa pinakamalapad sa kalibutan, kag ilistaran sang tanan nga sahi sang talunon nga kabuhi

[Retrato sa pahina 22]

Muskrat

[Mga retrato sa pahina 23]

Mga katunga sang puti nga pelican sang kalibutan ang nagapabuad diri

[Retrato sa pahina 24]

Kapin sa 300 ka espesyi sang kapispisan ang nagapanong sa sining paraiso sang mga pispis, lakip ang mga salaksakan

[Mga retrato sa pahina 24]

Kapin sa 1,800 ka espesyi sang mga insekto ang masalapuan sa Danube Delta

[Picture Credit Line sa pahina 22]

All photos: Silviu Matei

[Picture Credit Line sa pahina 23]

All photos: Silviu Matei

[Picture Credit Line sa pahina 24]

All photos: Silviu Matei