Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Ngaa Ginahalitan Ko ang Akon Kaugalingon?

“Daku gid ang pilas sang ginlaslas ko ang akon pulso amo nga kinahanglan ini tahion. Sang matabo yadto, ginsiling ko sa doktor nga napilas ako sang bombilya, nga matuod gid man​—⁠wala ko lang ginsugid nga ginhungod ko ini.”​—⁠Sasha, 23.

“Natalupangdan sang akon mga ginikanan ang akon mga pilas, apang ang mga gagmay lang kag daw mga pakris. . . . Kon kaisa may makita sila nga pilas ko nga ginakatingalahan nila, gani nagapangita ako sing balibad . . . Indi ko luyag nga mahibaluan nila.”​—⁠Ariel, 13.

“Ginahalitan ko ang akon kaugalingon sugod sang 11 anyos pa ako. Nahibaluan ko nga ginapabaloran gid sang Dios ang lawas sang tawo, apang wala ini makapugong sa akon.”​—⁠Jennifer, 20.

AYHAN may kilala ka nga kaangay nanday Sasha, Ariel, ukon Jennifer.⁠ * Mahimo nga kabutho mo sia. Mahimo nga utod mo sia. Ukon mahimo nga ikaw mismo. Sa Estados Unidos lang, ginabulubanta nga minilyon ka tawo​—⁠madamo sa ila mga pamatan-on​—⁠ang hungod nga nagahalit sa ila kaugalingon sa nanuhaytuhay nga paagi, subong sang pagpilas, pagpaso, pagpalagob, ukon pagpakris sang ila panit.⁠ *

Hungod gid bala nila nga ginahalitan ang ila kaugalingon? Madamo sang una ang nagaangot sini nga paggawi sa pila ka di-kinaandan nga uso ukon kulto. Apang, sining karon lang, madasig nga nagdugang ang ihibalo tuhoy sa paghalit sa kaugalingon. Kag mahimo nga nagdamo man ang mga nagtu-ad nga may amo sila sini nga problema. “Ang tanan nga clinician nagahambal nga nagadugang ini nga problema,” siling ni Michael Hollander, direktor sang isa ka treatment center sa Estados Unidos.

Ang paghalit sa kaugalingon indi makamamatay, apang makatalagam. Bilang halimbawa, binagbinaga si Beth. “Kon samaran ko ang akon kaugalingon, labaha ang akon ginagamit,” siling niya. “Makaduha na ako naospital. Isa ka bes gindala ako sa emergency room bangod sang madalom nga pilas.” Kaangay sang madamo nga may amo man sini nga problema, padayon ini nga ginahimo  ni Beth bisan daku na sia. “Ginahimo ko ini sugod sang 15 anyos pa lang ako, kag karon 30 na ako,” siling niya.

Ikaw bala ukon ang isa nga kilala mo nangin biktima sining problema nga paghalit sa kaugalingon? Kon amo, indi madulaan sing paglaum. May matigayon nga bulig. Sa masunod nga artikulo sang Magmata! binagbinagon naton kon paano mabuligan yadtong mga nagahalit sa ila kaugalingon.⁠ * Apang, maayo nga binagbinagon anay ang mga tawo nga may amo sini nga problema kag kon ngaa ginahimo nila ini.

Lainlain nga Kahimtangan

Indi mo maklase sa isa lang ka kategoriya ang mga nagahalit sang ila kaugalingon. May naghalin sa problemado nga mga pamilya; ang iban sa mabakod kag malipayon nga mga panimalay. May pila nga mapigaw sa klase, apang madamo man ang nagapanguna subong mga estudyante. Sa masami, ang mga nagahalit sa ila kaugalingon wala nagapasat-um nga may problema sila, kay masami nga ang mga tawo nga may problema nagapadismular lang. Ang Biblia nagasiling: “Bisan nagakadlaw mahimo nga ang tagipusuon masinulub-on.”​—⁠Hulubaton 14:13.

Ang kagrabe sang paghalit sa kaugalingon wala man nagapalareho sa kada tawo. Halimbawa, sa isa ka pagtuon, nasapwan nga ang pila ka indibiduwal nagahalit sang ila kaugalingon sing makaisa lang kada tuig, samtang ang iban nagahimo sini sing mga duha ka beses kada adlaw. Sing talalupangdon, mas madamo karon nga lalaki ang nagahalit sa ila kaugalingon sangsa ginahunahuna anay. Apang, masami nga pamatan-on nga mga babayi ang may subong sini nga problema.

Bisan pa may lainlain sila nga kahimtangan, ang mga nagahalit sa ila kaugalingon may pagkaanggid sa pila ka mga kinaiya. Ang isa ka ensiklopedia para sa mga pamatan-on nagsiling: “Ang mga pamatan-on nga nagahalit sa ila kaugalingon masami nga nagabatyag nga inutil, nabudlayan magsugid sa iban sang ila mga balatyagon, nagabatyag nga nagaisahanon kag wala sing nagapalangga, ginahadlukan, kag diutay ang kompiansa sa kaugalingon.”

Siempre pa, mahimo isiling sang iban nga ini nga kahimtangan mahimo nga nagakatabo sa halos tanan nga pamatan-on nga ginatublag sang mga kahangawa kag kabalaka samtang nagadaku sila. Apang, sa nagahalit sa iya kaugalingon, ang pagpakigbato sa sini tuman gid kabudlay. Ang mga pag-ipit sa eskwelahan, mga kabudlayan sa trabaho, ukon mga di-paghangpanay sa pamilya daw indi gid madala kon indi niya mapautwas ang iya natublag nga balatyagon kag mapabutyag ini sa isa ka masaligan nga abyan. Wala sia sing makita nga solusyon kag sa pamatyag niya wala sia sing mapautwasan. Ang kahuol nga ginabatyag niya indi na masarangan. Sang ulihi, may nadiskobrehan sia: Paagi sa paghalit sa iya kaugalingon, daw maumpawan ang kalisang nga iya ginabatyag, kag sa pamatyag niya masarangan na niya atubangon ang kabuhi​—⁠bisan sa sina lang nga tion.

Apang, ngaa ginapilasan niya ang iya kaugalingon agod maumpawan ang iya kalisang? Sa pag-ilustrar, binagbinaga kon ano ang nagakatabo kon magpadoktor ka agod magpaindyeksion ukon magpabakuna. Samtang ginaindyeksionan ka, natalupangdan mo bala nga ginakusi ukon ginapisga mo ang imo butkon agod nga malingaw ka kag indi mo tanto mabatyagan ang tuslok sang dagom? Amo man sina ang ginahimo sang nagahalit sa iya kaugalingon, ugaling sa mas delikado lang nga paagi. Para sa nagahalit sa iya kaugalingon, ang pagpilas isa ka paagi agod malipatan niya ang iya ginabatyag nga kalisang. Kag tuman gid ang kalisang nga kon ipaanggid, mas maayo pa ang pisikal nga kasakit. Ayhan amo sina kon ngaa ginalaragway sang isa ka nagahalit sa iya kaugalingon ang pagpilas subong “bulong sa akon mga kahadlok.”

 “Isa ka Paagi sa Paglandas sang Kahuol”

Para sa mga indi pamilyar sa sini nga problema, ang paghalit sa kaugalingon daw isa ka napaslawan nga paghikog. Apang masami nga indi subong sina. “Sa kinaandan, luyag lamang nga tapuson sining mga tawo ang ila kasakit, indi ang ila kabuhi,” sulat ni Sabrina Solin Weill, ehekutibo nga editor sang isa ka magasin para sa mga pamatan-on. Gani, ginpatuhuyan sang isa ka libro ang paghalit sa kaugalingon subong “isa ka ‘manugpreserbar sang kabuhi’ sa baylo nga isa ka paagi agod tapuson ang kabuhi.” Ginatawag man sini ini nga buhat subong “isa ka paagi sa paglandas sang kahuol.” Ano nga sahi sang kahuol?

Nadiskobrehan nga madamo sang mga nagahalit sa ila kaugalingon ang may masakit nga inagihan, subong abi sang pagmaltratar kag pagpabaya sang mga ginikanan. Sa pila naman, ang di-paghangpanay sa sulod sang pamilya ukon ang pagkapalainom sang ginikanan amo ang kabangdanan. Samtang ang iban may problema sa panghunahuna.

Mahimo man nga may iban pa nga mga problema. Halimbawa, ginapabudlayan ni Sara ang iya kaugalingon bangod nakahimo sia sing sayop kag bangod indi sia perpekto sa iya mga ginahimo subong sa luyag niya matabo. Bisan pa nga nakahimo sia sing mabug-at nga mga sala kag nabuligan sang Cristianong mga gulang, sobra gihapon ang pagbatyag niya nga nakasala sa adlaw-adlaw niya nga mga kakulangan. “Sa banta ko dapat ko ‘pabudlayan’ ang akon kaugalingon” siling ni Sara. “Para sa akon, ang paghalit sa kaugalingon isa lamang ka pagdisiplina sa kaugalingon. Ang akon ‘pagdisiplina sa kaugalingon’ nagalakip sang paggan-it sa akon buhok, pagpilas sa akon pulso kag mga butkon, pagsakit sa akon kaugalingon agod magpalanglagob, kag pagpina sa akon kaugalingon subong abi sa pagtusmog sang akon kamot sa tuman kainit nga tubig, pagpungko sa gua nga wala sing madamol nga panapton bisan pa tuman katugnaw, ukon bilog nga adlaw nga indi magkaon.”

Sa bahin ni Sara, ang paghalit sa kaugalingon nagapakita sang iya tuman nga kaugot sa iya kaugalingon. “May mga tion nga nahibaluan ko nga ginpatawad na ako ni Jehova sa akon mga sayop,” siling niya, “apang indi ko luyag nga patawaron niya ako. Luyag ko mag-antos bangod ginakaugtan ko gid ang akon kaugalingon. Bisan pa nga nahibaluan ko nga si Jehova indi gid makahimo sing duog sang pag-antos subong sang impierno sang Cristiandad, gusto ko nga maghimo sia sing impierno para sa akon.”

“Makahalanguyos nga mga Tion”

Mahimo nga matingala ang iban kon ngaa sining karon lang nga mga dekada naggua ang subong sini ka makatulublag nga buhat. Apang, nahibaluan sang mga nagatuon sang Biblia nga yari na kita sa “makahalanguyos nga mga tion nga mabudlay pakigbagayan.” (2 Timoteo 3:1) Gani, wala sila nagakatingala kon mabalitaan nila nga ang mga tawo​—⁠lakip ang mga pamatan-on​—⁠may mga paggawi nga mabudlay ipaathag.

Ginakilala sang Biblia nga ang “pagpamigos nagapabuang sa isa ka maalam.” (Manugwali 7:7) Ang mga hangkat sang pagkapamatan-on​—⁠sa pila ka kaso, nagadalahig sing makahalanusbo nga mga eksperiensia​—⁠mahimo tunaan sang makahalalit nga paggawi, lakip ang paghalit sa kaugalingon. Ang pamatan-on nga nagabatyag nga nagaisahanon kag nagapati nga wala sia sing mapautwasan mahimo mangita sing paumpaw paagi sa pagpilas sa kaugalingon. Apang ang bisan ano man nga paumpaw nga daw ginahatag sang paghalit sa kaugalingon temporaryo lamang. Indi magdugay, magabalik naman ang mga problema, kag subong man ang paghalit sa kaugalingon.

Kalabanan sang mga nagahalit sa ila kaugalingon luyag na mag-untat, apang ginabudlayan sila. Paano nauntatan sang iban ining buhat nga paghalit sa kaugalingon? Pagabinagbinagon ini sa artikulo sang “Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .” “Paano Ko Mauntatan ang Paghalit sa Akon Kaugalingon?” sa Pebrero 2006 nga gua sang Magmata!

[Mga nota]

HUNAHUNAA

▪ Ngaa ang pila ka mga pamatan-on nagahalit sa ila kaugalingon?

▪ Sa tapos mabasa ini nga artikulo, may mapensaran ka bala nga mas maayo nga paagi sa paglandas sang makapahuol nga mga balatyagon?

[Blurb sa pahina 11]

“Bisan nagakadlaw mahimo nga ang tagipusuon masinulub-on.”—⁠Hulubaton 14:13

[Blurb sa pahina 11]

“Sa kinaandan, luyag lamang nga tapuson sining mga tawo ang ila kasakit, indi ang ila kabuhi”

[Blurb sa pahina 12]

Nagakabuhi kita sa “makahalanguyos nga mga tion nga mabudlay pakigbagayan.”—⁠2 Timoteo 3:1